In de analyse van de Europese denktank LEAP/E2020 draait het ook deze maand in hoofdzaak weer om de Verenigde Staten van Amerika. Twee orkanen, eerst Katrina en nu Sandy, staan volgens het onderzoeksteam symbool voor het einde van de VS zoals we die sinds 1945 hebben gekend. Als gevolg van de mondiale systeemcrisis kampt het land niet alleen met binnenlandse economische en sociale problemen. Het ziet ook wereldwijd zijn geopolitieke invloed in snel tempo afnemen. Zelfs het weekblad Elsevier had 5 november jl. op zijn website een artikel met de kop 'Waarom Amerika niet langer wereldmacht is'.
Persbericht bij GEAB nr. 69 (16 november 2012)
Overeenkomstig onze voorspelling is de wereldeconomie en de mondiale stabiliteit dit najaar getroffen door een schok van historische betekenis, gesymboliseerd door de orkaan Sandy. Volgens onze methode van politieke anticipatie zitten hier twee aspecten aan. Enerzijds de druppel die de emmer doet overlopen, omdat de opgestapelde problemen ondraaglijk zijn geworden en het systeem uiteen doen vallen. Anderzijds de gebeurtenis die tot de verbeelding spreekt en het beeld van de werkelijkheid voorgoed verandert. Wij maken dus onderscheid tussen de systeemverandering zelf, die al vanaf 2008 aan de gang is, en de collectieve acceptatie van de betekenis daarvan, namelijk dat Amerika niet meer is wat het ooit was.
Oktober 2012 zal dan ook de geschiedenisboeken ingaan als de maand waarin het Amerika zoals we dat in de 20e eeuw hebben gekend, aan zijn einde kwam. Op 29 oktober - precies 83 jaar na Zwarte Dinsdag 1929 - trof de orkaan Sandy New York en legde voor de hele wereld de werkelijke toestand bloot van de Amerikaanse samenleving en haar symbool New York City. Het is opvallend om te zien hoe in de media de wijze van voorstelling is veranderd, zeker na de presidentsverkiezingen waarvan de uitslag door de wereld had moeten worden toegejuicht. Amerika wordt nu gekwalificeerd als 'veranderd', 'verdeeld', 'derde wereld', 'in een impasse' en 'apocalyptisch'. Sandy heeft het oude beeld van Amerika voorgoed vernietigd.
Al onze voorspellingen van de afgelopen zes jaar over de neergang van de VS komen daarmee uit. De orkaan Sandy markeert de laatste stap van de ineenstorting van het Amerikaanse systeem. Zij trof het financiële centrum van het land en toonde het onvermogen van deze machtigste stad van Amerika om een 'kleine' orkaan te weerstaan, die ook nog ruim van tevoren was aangekondigd. Zo markeert zij het einde van Amerika dat we tot nu toe kenden.
De Amerikaanse 'dollarmuur' staat al zes jaar op instorten en Sandy heeft haar met volle kracht geraakt. Wat rest is een keizer zonder kleren, zoals in Andersens sprookje 'De nieuwe kleren van de keizer'. De verwoesting van New Orleans door orkaan Katrina in 2005 zouden we kunnen vergelijken met Chernobyl in 1986, ook toen werd de wereld verrast door de zwakte van het crisismanagement en door de werkelijke toestand van de economie. De 'dollarmuur' is vergelijkbaar met de Berlijnse Muur: aangetast door de crisis vormt de dollar niet langer een vestingwal en 2013 zal dan ook het jaar zijn waarin het Amerika van de 20e eeuw ineenstort.
Tussen Katrina en Sandy hebben we in 2008 de val van Lehman Brothers gehad en een reeks van andere schokken, die de macht van de VS tot het minimum hebben teruggebracht. Het vertrouwen van de wereld is verdwenen, zoals bijvoorbeeld valt af te leiden uit het ongelooflijke artikel in Der Spiegel van 5-11-12 met als kop "Verdeelde Staten van Amerika: Notities bij de Ondergang van een Grote Natie". Het is een echte samenvatting van zes jaar voorspellingen door LEAP/E2020, en dat in zo'n belangrijk mainstream blad! Na Sandy en de presidentsverkiezingen hebben de media duidelijk een draai van 180 graden gemaakt. Dat geldt ook voor de Europese media, die normaal zo dol zijn op de VS, maar nu met een kritische en realistische blik naar dit land kijken. Hun conclusie is unaniem dat de grootmacht die uit de Tweede Wereldoorlog tevoorschijn was gekomen, er niet meer is.
In het spoor van Sandy had de herverkiezing van Obama een erg bittere nasmaak voor de helft van de VS en voor de rest van de wereld. De pers is duidelijk: wat goed nieuws had moeten zijn - Obama was immers voor de rest van de wereld de beste kandidaat - blokkeert in feite elke verandering in de naaste toekomst, en dat is het slechtst mogelijke nieuws in het licht van wat we momenteel weten over de Amerikaanse economische en sociale situatie. Alle problemen die de afgelopen vier jaar niet zijn opgelost, zijn gewoon op de agenda blijven staan. De verkiezingscampagne had ze wat weggedrukt, maar nu komen ze des te krachtiger en weerbarstiger weer tevoorschijn.
Doordat enerzijds de oude problemen na de verkiezingscampagne weer opduiken en anderzijds de Republikeinen grote moeite hebben met de herverkiezing van Obama, zullen de VS niet in staat zijn de uitdagingen aan te gaan, waarmee ze eind 2012 en begin 2013 zullen worden geconfronteerd. Op economisch vlak zijn dat de begrotingsklif, het schuldenplafond, de staatsobligatiebubbel (de extreem lage rente zorgt voor extra hoge obligatiekoersen) en de studieleningenbubbel (afgestudeerden kunnen hun studieschuld door gebrek aan werk niet terugbetalen). Op sociaal vlak is er de explosieve scheiding tussen de blanken die in meerderheid pro-Romney zijn, en de veelal pro-Obama minderheden. Daardoor kunnen onlusten optreden, die vervolgens kunnen uitgroeien tot een burgeroorlog en tot afscheidingstendensen, zeker gelet op het grote aantal wapens dat in omloop is. Om tenminste de orde te bewaren, zou dat allemaal kunnen eindigen in een staatsgreep door het leger.
Wij willen er nog maar eens aan herinneren dat de huidige crisis een mondiaal karakter heeft en geen enkel land zal sparen. Zo ondervindt Canada momenteel grote problemen door de explosie van zijn huizenbubbel en de gevolgen daarvan. Hoewel de situatie daar lang niet zo ernstig is als in de VS en de meeste de commentatoren van de Canadese banken hoogstens een kleine lokale correctie verwachten, moet het land zich volgens ons voorbereiden op zware tijden. Ook de opkomende economieën zullen de dans niet ontspringen, met op de eerste plaats China, dat voor grote uitdagingen staat. Net als in Europa en de VS zullen daar de sociale problemen kunnen uitmonden in onrust en rellen.
Ook al richten wij in dit nummer onze speciale aandacht weer op de VS, we moeten vooral niet uit het oog verliezen dat de explosieve toestand van de wereld, en dan met name de geopolitiek, nauw samenhangt met de tanende Amerikaanse invloed. De bijrol die de VS als gevolg van budgettaire beperkingen gespeeld hebben en nog spelen in Libië, Mali en Syrië, is het gevolg van Amerika's nieuwe strategie om zijn agenda uit te besteden aan zijn partners: Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk in Libië, de Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten ECOWAS in Mali, en Israël in Syrië. Het wegvallen van de geopolitieke leider van de afgelopen 80 jaar maakt de situatie in het Midden-Oosten bijzonder gevaarlijk. Iedereen probeert daar kortzichtig zijn eigen belangen te verdedigen, waardoor de situatie in een chaos dreigt te eindigen.
De oplossingen moeten worden gezocht aan de Europese of aan de Russisch-Chinese kant. De Europeanen zijn echter nog niet in staat zich los te maken van hun vroegere Amerikaanse bondgenoot en zetten zich daardoor zelf buitenspel. De Russen en de Chinezen hebben daarentegen nog niet het prestige van 'goede machten', landen wier belangen sporen met echt universele waarden. Om werkelijk macht uit te kunnen oefenen, moeten Rusland en China eerst nog hun reputatie met betrekking tot deze waarden opbouwen. Zij kunnen daarom de gevallen leider Amerika nog niet vervangen, tenzij met geweld, maar dat is de slechtste oplossing voor hen en voor de rest van de wereld.
Een ander voorbeeld van de verzwakking van de Amerikaanse macht zijn de westerse sancties tegen Iran. Die lijken machteloos te zijn en alleen maar de Iraanse haat tegen het Westen te vergroten. De Europeanen steken zichzelf zo een spaak in het wiel, ze zouden met hun euro's gewoon Iraanse olie moeten kopen. Nu vloeit die olie naar China en Turkije. Turkije, dat nog steeds lid is van de NAVO, betaalt daarvoor met goud via Dubai. Dit alles toont de zwakte van het westerse bondgenootschap en het gemak waarmee landen afstappen van de dollar als betaalmiddel voor olie. En dat was nu juist de hoeksteen van de wereldhegemonie van de Amerikaanse dollar en van de VS. De mondiale uitdagingen rondom de olie vormen daarom een centraal element in de hedendaagse geopolitiek.
Ook de invloed van de VS op Europa wordt volgens ons steeds zwakker. Gelet op de hoge werkloosheid en de toenemende armoede in met name Spanje en Griekenland is de situatie in Europa allesbehalve rooskleurig. Desondanks zijn de Amerikaanse en Britse media steeds minder geneigd om te schrijven over de naderende explosie van de euro. Die optie is immers steeds minder geloofwaardig, vooral in het licht van de toenemend zichtbare eigen problemen van de VS en het VK.
De veranderingen die - weliswaar met grote moeite - de afgelopen jaren in Europa zijn doorgevoerd, beginnen hun vruchten af te werpen. Zo heeft de betere controle van bepaalde hedgefondsen (met betrekking tot 'naked' CDS en short selling op staatsschuld), die tamelijk onopgemerkt is ingevoerd, de Europese verdediging tegen speculatieve financiële aanvallen versterkt. Gedurende de 'eurocrisis' is ook een ontkoppeling van Wall Street en de City begonnen en die gaat in snel tempo door. Het gaat dan bijvoorbeeld om kwesties in de bankensector en om de vraag van Duitsland om meer informatie over zijn goud dat in de VS ligt opgeslagen. Wat de City betreft, neemt het VK zelf steeds meer afstand van de eurozone.
Zoals iedereen, zal natuurlijk ook Euroland door de ineenstorting van het Amerikaanse systeem aan het wankelen gebracht worden, maar het zal er niet in meegezogen worden. Voor de Europeanen liggen er trouwens nog genoeg uitdagingen te wachten, daaronder ook de houding van Angela Merkel, die de discussies met haar partners niet altijd even gemakkelijk maakt.
Bron: www.leap2020.eu
Vertaling en bewerking: Louis Wilms.