Twee jaar geleden was Klimaat en Sociale Rechtvaardigheid al aanwezig inTihange. De protesten tegen de atoomenergie zwellen aan. (Foto: dielinke_nrw/Flickr/by-nc-sa)
Wiebe Eekman
Jawel, als de wind goed waait dan hebben we sinds de laatste maanden een overvloed aan goedkope elektriciteit op het hele West-Europese elektriciteitsnet. Zelfs nu in België twee grote kerncentrales (Tihange 2 en Doel 3) stilliggen. Leuk zo, zou ik zeggen. Eindelijk wat goed nieuws...
Maar zo denkt niet iedereen. De voorstanders van een elektriciteitsmarkt met 'vrije concurrentie' vinden dit een spookgedachte. Zo erg dat ze er in Brussel een 'causerie' van selecte personen aan wijdden. Ik kocht een plaatsbewijs en was erbij. Op die maandag 21 januari was het thema: "Hoe kan een geliberaliseerde energiemarkt functioneren met 35 procent van haar volume geleverd buiten de markt? Hoe kan een prijs gevormd worden wanneer zo veel overcapaciteit bestaat tegen een operationele kostprijs van nul?"
Sinds 2007 heeft de Europese Unie, onder voorzitterschap van Angela Merkel, een nieuwe basis gelegd voor de Europese energiemarkt met drie kernwoorden: 1) competitief, 2) duurzaam en 3) leveringszekerheid.
In 2007 was het politiek klimaat anders dan nu. Er werd in de aanloop van de onderhandelingen in Kopenhagen 2009 volop gedebatteerd over het klimaat en Europa zag daar, op basis van zijn bloeiende economie, een kans om de leiding te nemen in de wereld. Sinds 2008 hebben we de economische en financiële crisis. In 2009 kwam daar de grote toeleveringscrisis van aardgas bij, omdat Rusland om commerciële redenen de kraan van zijn pijpleidingen naar Europa sloot. Dat deed in de hoge financiële kringen een nieuwe discussie ontstaan: kunnen we het beleid van 2007 met promotie van hernieuwbare energiebronnen nog wel verder financieren? En daar gingen de goede voornemens van hun 'groene economie' in rook op!
Waar ligt het probleem? Het Europese elektriciteitsnet is in feite al onderling sterk afhankelijk. Het concept van vrije concurrentie veronderstelt het integreren van de 27 nationale energiemarkten van de Europese Unie in één enkele infrastructuur. Jean Arnold Vinois, de Belgische energieonderhandelaar voor Europa, klaagt dat artikel 194 van het Verdrag van Rome van 1957 enerzijds spreekt over de solidariteit onder de lidstaten en anderzijds uitdrukkelijk stelt dat de lidstaten soeverein zijn over hun ontginning (dus ook steenkool, schaliegas,...) en over de keuze van hun energiemix.
Dat hindert het éénmaken van de markt en het balanceren van de electriciteitslevering over het Europese net en dus ook de concurrentie en echte marktvorming. Indertijd waren er grote problemen omdat Frankrijk de electriciteitsmarkt overspoelde met zijn overschot aan kernenergie. Nu zijn er problemen omdat Duitsland de markt overspoelt met een teveel aan goedkope windenergie. Frankrijk, noch Duitsland overlegden met hun buurlanden.
Een andere hoge piet haakte daarop in: Daniel Dobbeni, President ENTSO-E (European network of transmission system operators for electricity), voormalig CEO ELIA, president Synergrid. Hij gaf aan dat de huidige ontwikkeling van hernieuwbare energie alle vroegere prognoses naar de prullenmand verwijzen. Vroeger hadden we een probleem om voldoende energie te importeren, nu hebben we een probleem om voldoende energie te exporteren. De onaangekondigde export van energie uit Duitsland verstoort de energiemarkten in het buitenland.
Om beter te balanceren in eigen land zou Duitsland voor 5 GW zeer flexibele reservecapaciteit moeten bouwen. Dat zouden 33 centrales op aardgas van elk 150 MW kunnen zijn. Maar die zullen slechts 2000 á 3000 uur per jaar draaien, slechts 15 á 30 procent van de tijd (1 jaar is 8760 uren). Wie in hemelsnaam wil daarin investeren?
Professor Ronnie Belmans (KU Leuven Electa branch) vroeg waarom er niet over opslag van energie wordt gesproken? Het antwoord is verhelderend simpel: voor het flexibel klaarstaan om energie te leveren wanneer dit nodig is, wordt niet betaald op de markt. Wie (ze bedoelen 'welke kapitalist') wil investeren in installaties die niet voltijds draaien? De discussie over opslag van energie was hiermee afgesloten en afgevoerd. Nochtans hebben ingenieursbureaus al verschillende scenario's voor opslag, over de seizoenen heen, van energie uit hernieuwbare bronnen uitgewerkt. Het is zeer doenbaar, maar vergt grote investeringen.
Welke oplossing stelt de hoge elite dan voor om vraag en aanbod aan elektriciteit met elkaar in evenwicht te brengen? Met marktmechanismen de vraag naar elektriciteit flexibel en verschuifbaar in de tijd maken. Bepaalde klanten zouden gegroepeerd worden en enkel elektriciteit afnemen wanneer het aanbod aan wind- of zonne-energie hoog is. Lukt deze ingewikkelde operatie niet dan klapt heel de geliberaliseerde elektriciteitsmarkt in elkaar.
Voila, heb je na zo'n antwoord nog meer argumenten nodig om over te schakelen naar een planmatige energieproductie, opslag en distributie in de handen van een staatsdienst en onttrokken aan het marktdenken?
Zondag 10 maart 14 uur
Internationale betoging in Hoei (Huy)
Stop Tihange
Stop Doel
Stop kernenergie
Herinner je Fukushima, 11 maart 2011. Herinner je Tsjernobyl, 26 april 1986.
Bij een gelijkaardig incident in Doel zou in een straal van 30 tot 80 km in het rond iedereen geëvacueerd moeten worden. In de eerste plaats heel de stad Antwerpen met haar petrochemische industrie, die in noodstop moet gaan. Kun je je het indenken? Naargelang de windrichting ook al de andere grote centrumsteden in de omtrek: Brugge, Oostende, Gent, Lokeren, Sint Niklaas, Brussel, Mechelen, Lier, Turnhout, Eindhoven, Tilburg, Breda, Bergen op Zoom, Middelburg, Vlissingen, ... Kun je je dat indenken? Generaties lang wordt een heel gebied een onbewoonbare woestenij. Géén enkele verzekeringsmaatschappij wilt dit risico dekken. De Belgische en Nederlandse staat zullen het niet meer kunnen. Je staat er alleen voor. Kun je je dat indenken?
Herinner je wat de topman van het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) in België, Willy De Roovere, zei bij zijn afscheid op 26 december jongstleden: "Als ik het risico nu zie, dan denk ik dat ik vandaag zou verkiezen om andere energiebronnen te hebben. Er is een restrisico dat op zeer slechte ogenblikken kan leiden tot een catastrofe. Dan vraag ik me af of een dergelijk gebeuren voor de bevolking aanvaardbaar is? Dat ligt in deze tijd zeer moeilijk."
Energie uit hernieuwbare bronnen is in volle opmars en een volwaardig alternatief. Kiezen voor kernenergie wordt daar mee absurd en onverantwoord.
Betoog mee zondag 10 maart. Zie ook www.stop-tihange.org
contact per mail met wiebe.eekman@telenet.be