De nieuwe FNV heeft internationale vakbondssolidariteit nodig

Ruud Baars

Deel twee van interview met Ruud Baars, algemeen secretaris FNV Bouw, internationaal-secretaris en lid Stuurgroep Nieuwe Vakbeweging

Wil van der Klift (interview) en Maarten Muis (verslag)

WvdK: Je bent ook internationaal actief als vakbondsbestuurder. Hoe groot is jouw wereld?

RB

"Mijn wereld en mijn kijk op de wereld is even groot als de aardbol zelf. Ik ben een echte wereldburger. Er is maar één antwoord op de multinationals: als vakbeweging ook multinationaal worden. Anders kan het niet. Als het kapitaal werk naar lagelonenlanden verplaatst, moet de vakbeweging proberen in die landen vakbondswerk op te bouwen. Traditioneel is de vakbondsmacht het grootst in Europa. Alle wereldorganisaties van sectoren, de zogenaamde Global Union Federation (GUF) worden vanuit Europa gefinancierd. Die voor de bouw is de GUF Building and Wood International. Internationaal vakbondswerk is van groot belang, want het kapitaal kent geen grenzen. Ik ga van de beginselen van internationale solidariteit uit en vind dat die waarden onderhouden moeten worden. Als je in de positie bent om anderen te kunnen helpen die in minder gelukkige omstandigheden moeten werken, dan moet je dat niet nalaten."

Gezien de huidige politieke situatie waarbij veel linkse partijen, zoals de SP, hun strijd laten ophouden aan de grens, is dit dan niet meer een droom dan werkelijkheid?

RB

"Ja, deels is het nog wel een droom. Ik word ziek van nationalisme. Er worden in Latijns-Amerikaanse landen vakbondsleden en vakbondsleiders vermoord. In Turkije kan iemand alleen maar vakbondslid worden als hij of zij naar de notaris gaat om daar voor vijftien euro een bewijs te kopen van dat lidmaatschap. Internationale vakbondssolidariteit is nu meer dan ooit nodig."

Jij was kortgeleden nog in Turkije. Hoe is de situatie van de vakbeweging daar?

RB

"De Turkse situatie is heel specifiek. Je mag daar pas gaan onderhandelen in een bedrijf met eenenvijftig procent van de werknemers als vakbondslid. Dat kan je alleen bewijzen als je genoeg verklaringen van de notaris kan tonen dat die mensen ook daadwerkelijk lid zijn. Veel werkers in Turkije hebben daar het geld niet voor. Wij als FNV Bouw helpen ze daarmee. Onder meer hebben wij financieel bijgedragen om het vakbondslidmaatschap in meubelbedrijven te organiseren."

Weet de rechtse premier Erdogan hiervan? Wat is de reactie van de Turkse staat?

RB

"Erdogan weet van onze acties en reageert er ook op met nieuw beleid. Hij heeft als premier een nieuwe wet doorgevoerd en schaft daarmee af dat mensen naar een notaris moeten. Maar in plaats daarvan moeten vakbondsleden zich voortaan registreren bij de staat. En de Turkse staat is natuurlijk echt de vriend van de werkers, maar niet heus. De regering heeft een eigen islamitische vakbond opgericht die alle vrije vakbonden overneemt. Er wordt door de staat heel erg gestuurd, mede door de vakbonden zelf te financieren. Met elkaar proberen we nu de vrije vakbonden in Turkije overeind te houden. Tegen het proces van een gerichte islamisering door Erdogan in."

En waar verder op de wereld ben je nog meer actief?

RB

"Als FNV Bouw hebben we een project gedaan op de Engelstalige Cariben, zoals Jamaica, om te helpen de lokale vakbeweging te leren omgaan met de grote arbeidsmigratie tussen al die eilanden. Zo heeft de ramp van de aardbeving in Haïti grote groepen arbeidsmigranten dit gebied ingestuurd. Dat geldt ook voor de Nederlandse Cariben, zoals Curaçao. In dit gebied is veertig tot vijftig procent van de werkers migrant. Wij denken hier in Nederland dat we een probleem hebben met al die Polen. Maar moet je daar eens gaan kijken."

Is het niet een beetje als rijke Europese vakbonden Sinterklaas gaan spelen?

RB

"Je hebt gelijk, er zit altijd de geur omheen van Sinterklaas spelen. Ik heb een keer een clash gehad met een vakbondsbestuurder van Barbados omdat die mij een koloniaal noemde. Hij vond mij, omdat ik met een zak geld kwam, een koloniaal. Ik had daarmee alleen maar de bedoeling om het vakbondswerk daar te ontwikkelen. Laten we eerlijk zijn: de infrastructuur van de vakbeweging zit alleen maar in Europa. Nergens anders. Latijns- Amerika, Azië en zeker Afrika hebben die infrastructuur niet. Het is niet de bedoeling dat wij onze normen en waarden en onze infrastructuur aan hen gaan opleggen. Het is wel zo dat wij de vakbeweging, zoals nu in Zuidelijk Afrika, kunnen helpen wat aan die zwakke positie te doen. We doen ook veel concrete uitwisselingsprojecten, waar werkers de situatie in elkaars landen leren kennen. Dat is de basis van concrete vakbondssolidariteit."

Hoe zit het met de onderlinge contacten van de voor internationaal werk verantwoordelijken binnen de FNV? Bijvoorbeeld tussen FNV Bouw en FNV Bondgenoten?

RB

"Die contacten zijn nog niet goed genoeg. We zijn allemaal veel te versnipperd bezig om naast elkaar projecten op te zetten in het buitenland. Een van de dingen die we moeten doen binnen de nieuwe VakBeweging is een internationale afdeling optuigen om verstandig om te gaan met belangenbehartiging over de grenzen heen. Het zit niet altijd in die specifieke projecten die je in het buitenland doet. Zo hebben we FNV Waterbouw opgericht, in plaats van te ruziën over: of nu het grote FNV Bouw of het kleine Nautilus daar de dienst moest uitmaken. Iedereen haalde opgelucht adem en zei dat we dat jaren eerder hadden moeten doen. Daarbij komt dat tachtig procent van de wereldwijde waterbouw bij vier bedrijven zit. Twee Nederlandse: Boskalis en Van Oord en twee Belgische: Deme en De Nul. Wij hebben veel uitwisseling met de Belgen om grip te krijgen op deze vier grote ondernemingen binnen deze sector. Ze baggeren altijd met z'n vieren, dus moeten wij de werknemers ook samen laten optrekken. Het is niet altijd proberen om met kennis en hulp projecten op te zetten in het buitenland, maar ook zorgen dat je vakbondsmacht in internationaal opererende bedrijven krijgt."

Hebben jullie als FNV Bouw ook pogingen gedaan grip te krijgen op hele productieprocessen, zoals van de cacaoboon tot de reep chocola, die internationaal arbeiders met elkaar verbinden?

RB

"Ja, door ons als FNV Bouw direct te bemoeien met de internationale bosbouw en houthandel. Onder meer door te werken met het houtkeurmerk FSC. Dit doen we dan in het kader van Decent Work: eerlijke arbeid, goede beloning en milieu-verantwoord werken. We keken daarbij naar het hele proces van bosbouw, het verwerken van hout tot aan de woningbouw en de meubelmakerijen. We hebben net iemand binnen onze organisatie helemaal vrijgemaakt om de komende jaren dit keurmerk voor hout nog beter ingevoerd te krijgen. We sluiten in dit proces overeenkomsten af met internationaal werkende bedrijven, zoals IKEA, BAM en Ballast Nedam. We willen op deze manier ervoor zorgen dat als bedrijven te maken hebben met werkers in het buitenland, bijvoorbeeld in India, deze evengoed behandeld worden als de Nederlandse."

Hebben we ook niet een andere aanpak nodig van internationale vakbondssolidariteit in relatie tot de noodzaak van fundamentele veranderingen binnen de FNV?

RB

"Vakbondswerk eindigt nu nog als regel bij de grens, terwijl het kapitaal er lang en breed overheen zit. Er zijn een aantal goede voorbeelden, zoals FNV Nautilus, de vakbond voor de maritieme sector. Dat heet nu Nautilus Internationaal, ze is gefuseerd met de Zeelieden-bonden uit Engeland en Zwitserland. Je ziet meer van deze bewegingen ontstaan binnen de vakbeweging om steeds meer internationaal te gaan samenwerken, en daar ook de structuur voor aan te passen. Nautilus Internationaal heeft nu drie afdelingen, Nederland, Engeland en Zwitserland. Nu is ze bezig een afdeling voor Luxemburg op te richten, omdat veel schepen onder Luxemburgse vlag varen. Hier zie je dus de antwoorden ontstaan. In andere sectoren moet dat ook gaan gebeuren.

De cultuur en structuur kan verschillen tussen de landen. Duitse en Nederlandse vakbonden kennen veel overeenkomsten, terwijl in Scandinavië en België de vakbeweging compleet anders is georganiseerd. Als je kijkt naar Frankrijk, die een miniem aantal vakbondsleden kent, zijn het actieorganisaties die als het nodig is de boel in beweging weten te brengen. Er zijn enorme verschillen tussen de vakbonden internationaal. Daar moeten we wel oog voor hebben."

De splitsing die optrad na de Tweede Wereldoorlog in de internationale vakbeweging tussen WFTU en ICFTU, waarbij de communisten in Nederland eruit werden geflikkerd, speelt ook altijd nog door.

RB

"Kortgeleden zag ik in een documentaire, waarin ook Fré Meis optrad, uitleggen dat de officiële vakbonden in de jaren zeventig niet meededen aan een actie omdat het georganiseerd was door communisten. Ik herinner me dit probleem in Nederland ook wel, zoals dat in de Koude Oorlog speelde. Omdat buiten Europa de vakbeweging nog steeds georganiseerd is met een politieke visie kom je daar het vraagstuk van de splitsing nog wel eens tegen. In Europa in mindere mate, misschien nog wat in de zuidelijke landen. Als je kijkt naar Noord-Europa, dan is die splitsing geen issue meer."

Hoe schat je de kansen in voor een Nederlandse vakbeweging die vanuit een linkse visie op internationale vakbondssolidariteit werkt?

RB

"Ik sprak afgelopen week mijn collega's van CNV Vakmensen. Daar stort de hele vakbeweging in. Zij kunnen niet meer op de werkplekken aanwezig zijn, geen cao's meer afsluiten en geen menskracht meer leveren om alles te bemannen. Net zoals FNV Bondgenoten is CNV Vakmensen ook een cao-fabriek. Voor het eerst werd ook uitgesproken dat het mogelijk wel verstandig is dat we richting een eengemaakte nationale vakbeweging gaan. Maar ik schat in dat het eerder gebeurt dat we de rechtse vakbeweging bij ons binnenhalen, dan dat we een strijdbare linkse nieuwe vakbeweging krijgen. Dat is een logisch gevolg van hoe onze samenleving is ingericht. Reken maar dat als zulke krachten als de christendemocraten zich aansluiten, er wat verandert. En ze worden ook met open armen ontvangen door de sociaaldemocratie. Het is fnuikend voor de koers van echte internationale vakbondssolidariteit."