Wil van der Klift
Het kabinet buigt voor Brussel en gaat op gezag van Eurocommissaris Rehn minimaal 6 miljard euro bezuinigen in 2014. Een ingreep die kabinet en polderpartijen zo graag hadden willen voorkomen. Aan de invulling van dit bedrag wordt echter al gewerkt. In augustus verwacht het kabinet nog cijfers over de economie. Als die cijfers ook weer tegenvallen willen VVD en PvdA niet nog meer dan 6 miljard euro structureel bezuinigen, zeggen ze nu. Minimaal zou dan ook maximaal zijn.
Dit soort toezeggingen waren tot nog toe allemaal loos. De valse beloften bleken steeds weer door de rauwe werkelijkheid van de crisis te worden ingehaald. Inmiddels is het bezuinigingsbedrag tussen 2010 en 2014 dan ook al opgelopen tot 52 miljard euro! Dat wordt hakken; schrapen is er niet meer bij. Het Sociaal Akkoord staat op de tocht.
Het kabinet heeft zichzelf op gezag van Brussel ten doel gesteld om het begrotingstekort volgend jaar onder 3 procent te krijgen. De 6 miljard euro bezuinigingen zijn volgens DNB (De Nederlandse Bank) waarschijnlijk niet voldoende om aan de 3-procentregel te voldoen. Afhankelijk van de economische groei zijn daar tussen 6 miljard euro en 8 miljard euro bezuinigingen voor nodig. Er hangen dus alweer 2 miljard aan extra bezuinigingen boven de markt. Er zal dus zeker weer worden geprobeerd de noodzakelijke maatregelen vooruit te schuiven in de hoop op betere economische tijden.
Maar uiteindelijk staat de 3-procentregel gewoon recht overeind en hebben PvdA en VVD zich daaraan verbonden in het regeerakkoord. Zij zullen zich houden aan de regels van het Stabiliteits- en Groeipact, spraken zij af.
Doorslaggevend zijn de Europese afspraken. De interpretatie van de regels vindt in Brussel plaats. PvdA en VVD houden zich aan de EU begrotingsregels. De Europese Commissie beveelt aan dat Nederland zijn begrotingstekort volgend jaar terugdringt met een vol procent van het bruto binnenlands product. Daar komt de 6 miljard euro vandaan.
Het gaat bovendien om structurele bezuinigingen. Incidentele bezuinigingen, zoals eenmalige verschuivingen van uitgaven of eenmalige opbrengsten, tellen in deze definitie niet mee. Elke groeiraming blijkt steeds weer slechter dan de vorige. De laatste cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) tonen dat de werkloosheid verder is opgelopen, inmiddels tot 659.000. De laatste maanden is die toename bovendien bijna geheel toe te schrijven aan banenreductie, niet meer aan aanwas van de beroepsbevolking. Nederland zal dus zeker meer maatregelen moet nemen om zijn begrotingstekort weer binnen de Brusselse perken te krijgen. Het is dus echt een keuze tussen nog verder geplunderd worden of de regering zo snel mogelijk naar huis sturen.
Op vakanties wordt niet snel bezuinigd. Toch is het aantal vakanties met zes procent gedaald. In eigen land met 7 procent. Het aantal Nederlanders met zomervakantieplannen is met 300.000 gedaald (3 procent). Buitenlandse reizen zijn met 5 procent gedaald. Hotels deden 13 procent minder boekingen.
De werkloosheid is in mei met 9.000 werkzoekenden opgelopen tot 8,3 procent. De groei van de werkloosheid komt vooral voor rekening van de 25- tot 65-jarigen. Een op de 15 jongeren is werkloos. In vijf maanden nam het aanbod van banen af met 78.000. Banen in Nederland gaan met duizenden tegelijk verloren. Door de crisis verdwijnen overigens niet alleen banen, maar ook veel stageplaatsen. Dit jaar konden 14.500 leerlingen niet in een leerbaan terecht. Geen stage betekent geen diploma. Het aantal WW-uitkeringen daalde tot 378.000. Steeds meer werklozen komen niet meer aan werk, nu het aanbod van banen aanzienlijk afneemt. Een forse inkomensdaling is het gevolg. De helft van de huishoudens wordt inmiddels gedwongen flink te bezuinigen op de dagelijkse boodschappen. Een kwart van de huishoudens komt geld tekort. Door de bezuinigingsmaatregelen neemt de koopkracht steeds meer af. Meer dan de helft van de huishoudens ziet bovendien weinig of geen ruimte om de broekriem nog verder aan te halen. De rek is er uit.
Het sociaal akkoord kan de diepe crisis niet overleven. Heerts noemt het plan van het kabinet "een slecht plan". Als het volgend jaar 6 miljard euro extra wil bezuinigen, dan is dat spelen met vuur, meldde hij. Oppervlakkig beschouwd duidt het optreden van Heerts op daadkracht. Maar schijn bedriegt: Heerts blaft wel, maar hij bijt niet. De eerste reactie van de nieuwe FNV-voorzitter was ronduit lauw. Hoezo spelen met vuur? Hoezo niet het onaanvaardbaar uitspreken en beginnen met de noodzakelijke mobilisaties? Gas geven en in acties komen, zoals in de thuiszorg, de metaal (25.000 stakers), PostNL (succesvol afgerond). Niet meer stilzitten, maar de strijd aangaan.
Maar kabinet en polderpartijen willen het in april gesloten sociaal akkoord niet beschadigen. Het akkoord werkt nu dus al verlammend op de strijdbaarheid. Alles is erop gericht onrust te voorkomen. Kabinet en polderpartijen doen hun uiterste best om grote arbeidsonrust te voorkomen. Zelfs nu blijkt dat de extra bezuinigingen niet zonder lastenverzwaringen kunnen. Wientjes roept wat over tafelzilver, maar doet ook een beroep om voorlopig af te zien van de extra bezuinigingen. Heerts mag - onder druk van de radicale Abvakabo FNV - 'onacceptabel' roepen over een eventuele nullijn voor ambtenaren. Minister Asscher van Sociale Zaken overweegt serieus mee te doen met het vakbondsvoorstel voor een generatiepact; een herinvoering van een VUT-regeling (in sommige sectoren). Het moeizaam bereikte akkoord moet overeind blijven staan.
Maar de aanhoudende economische malaise zet het kabinet steeds meer voor het blok. Het sociaal akkoord, waarvan de versoepeling van het Ontslagstelsel en de versobering van de WW de kern uitmaken, is geen kortetermijnoplossing. Een antwoord op de groeiende financieel-economische problemen van nu heeft het kabinet niet. De werkgevers ook niet, gezien hun onrealistische plannetjes, en vakbeweging kennelijk ook niet, gezien de grote stilte aan die zijde. Het sociaal akkoord biedt geen enkele oplossing voor de problemen op korte termijn. Nu de inschatting dat er snel weer sprake zal zijn van economisch herstel niet blijkt te kloppen begint de paniek toe te slaan en volgt het ene onuitvoerbare plan op het andere.
Geen van de drie partijen heeft er kennelijk op dit moment belang bij haar handen van het akkoord af te trekken. Maar de problemen in de samenleving nemen hand over hand toe. Steeds meer mensen hebben last van de economische crisis. Een strijdbare vakbeweging is nodig. Het Malieveld in Den Haag zal hoe dan ook vol gaan lopen. Maar wellicht nog belangrijker: werkonderbrekingen en stakingen in de bedrijven zullen normale beelden gaan worden. Heerts kan proberen dit proces enigszins af te remmen, maar niet voor lang.Asscher wil graag dat werkgevers en werknemers banenplannen maken. Maar de crisis laat dat niet toe. Alle gemaakte akkoorden en plannen dreigen zo in de papierversnipperaar te verdwijnen. Sociale akkoorden zijn van belang, maar alleen als ze uitvoerbaar zijn en afgedwongen door actie. Anders blijkt het te gaan om waardeloze papiertjes. Alleen strijd helpt echt.