De boerenbeweging Via Campesina laat al jaren luid en duidelijk van zich horen in milieuvraagstukken, zoals hier tijdens de Klimaat Top in Cancun in 2010. Ga ook mee met trein naar Warschau. (Foto: ianmackenz/Flickr/cc/by-nc)
Wiebe Eekman
"Scrap the ETS." "Hoog tijd om het Europees emissiehandelssysteem af te schaffen". Dat is de oproep die internationaal in zeven talen wereldwijd gelanceerd wordt door een reeks links georiënteerde organisaties, zoals het bekende "Via Campesina", "Carbon Trade watch", verschillende afdelingen van Attac en Friends of the Earth... Ook mede ondertekend door Klimaat en Sociale Rechtvaardigheid. Zie http://scrap-the-euets.makenoise.org/nederlands
Het European Trade System of ETS is het vlaggenschip van het Europees klimaatbeleid. Het staat tevens model voor andere commerciële markten die men elders in de wereld wil opzetten. Het ETS is een kunstmatig opgezette markt waar het recht om CO2 uit te stoten verhandeld wordt. Het lijkt fair: "de vervuiler betaalt". Maar draai het eens om: wie het geld heeft mag de atmosfeer verder vervuilen. De atmosfeer die ons allen toebehoort en die we broodnodig hebben om te ademen. Het is fundamenteel onrechtvaardig.
De oorspronkelijke argumentatie achter deze commerciële marktbenadering was: maak het uitstoten van CO2 duurder zodat de schonere vormen van energieopwekking een betere kans maken om op de energiemarkt te concurreren met steenkool en stookolie. Wel een heel omslachtige omweg om tot minder emissie van broeikasgassen te komen.
Bij het eerste opzetten van de emissiemarkt mikte de Europese Unie op 30 euro/ton CO2. Al gauw zakte dat tot 16 euro/ton CO2 door een relatief teveel op de markt. Bij de conferentie van Durban in december 2011 werd er alarm geslagen omdat het nog maar 8 euro was. Recent donderde de prijs naar beneden tot ver onder de 3 euro/ton CO2. In april dit jaar werd een poging gedaan in het Europees Parlement om een deel van de toegekende emissiekredieten te bevriezen en zo de prijs weer op te krikken. Dat is natuurlijk je reinste inmenging van de overheid in het marktgebeuren. Op die basis werd het weggestemd. Getreur bij de milieuorganisaties die nog met dat ETS dwepen.
Zou het veel uitgemaakt hebben? Hoe hoog dient de prijs te zijn voor één ton CO2 opdat de "onzichtbare hand van de markt" effect zou hebben op het bevorderen van alternatieven? 30 euro? 50 euro? Yvo De Boer, voormalig IPCC-voorzitter, spreekt van 150 euro/ton CO2. Andere studies zeggen zelfs dat het 500 euro zou moeten zijn. Kun je het je indenken? Uiteraard zal die prijs aan ons doorgerekend worden. En omdat wij dat niet kunnen betalen, zouden bedrijven via een hele omweg dan toch overstappen op schonere energie. Waarom de verplichting om schonere energie te gebruiken niet eenvoudig van overheidswege opleggen?
Maar de resultaten van de Europese Unie in het reduceren van haar emissie zijn toch niet slecht? Minus 15 procent in 2010 tegenover het referentiejaar 1990. (zie grafiek hieronder uit http://epp.eurostat.ec.europa.eu) Terwijl wereldwijd daarentegen de emissie met circa 30 procent is toegenomen. Nota: volgens de wetenschappers dienen we wereldwijd minus 40 procent te zijn in 2020. Jos Delbeke, algemeen directeur van de Europese Commissie voor klimaatactie is daarom bijzonder trots op zijn ETS. Heeft die emissiehandel dan blijkbaar toch gewerkt?
Als je Jos Delbeke hoort spreken kun je gerust zeggen dat hij het oprecht meent om de emissies te reduceren en dat hij werkelijk de ernst van het klimaatprobleem goed inschat. Maar zoals het hoort voor de hele ondernemersgezinde Europese commissie is hij voor de commerciële benadering en de steeds verdere groei. Jos Delbeke zegt heel trots dat Europa er in geslaagd is de economische groei te ontkoppelen van een verder aangroeien van de emissies. Zie de cijfers, zegt hij: "onze emissies van broeikasgassen zijn min 15 procent in 2010 in vergelijking tot 1990, terwijl het Europees bruto nationaal product gestegen is met 40 procent over dezelfde periode. Mooi toch?"
Maar het is anders. Ten eerste is het bnp een optelling van alle inkomsten, niet alleen van die uit de productie, maar ook van die van de financiële speculatie op de beurs. Trek dat laatste er af en er is géén ontkoppeling meer van materiële groei van de productie en de emissies. Ten tweede is door Europa in 1990 een andere reeks maatregelen genomen om de luchtvervuiling en zure regen drastisch naar beneden te halen. Dat heeft gewerkt. Niet met het opzetten van een kunstmatige markt voor "zure regen rechten", maar gewoon met verplichte maximale normen voor de uitstoot van zwaveldioxide en stikstofoxide. In eerste instantie heeft de zware industrie haar grote ovens overgeschakeld van stookolie naar aardgas. Wat tegelijk een grote CO2-bonus geeft. Ten derde is de reële lichte daling vanaf 1998 te verklaren door de overschakeling op gecombineerde productie van warmte en elektriciteit enerzijds en de opkomst van windenergie en zonnepanelen anderzijds. Ten vierde is de forse daling vanaf 2008 gewoon het effect van de crisis: sluiting van bedrijven en stilleggen van de productie. Dat is ook niet wat we willen. De werkloosheid en het verlies aan inkomen zijn een sociaal onrechtvaardige gesel.
Wij opteren voor een planmatig opgelegde emissiebeperking. Voor een herindustrialisering van onze gewesten op basis van investering in productie en opslag van hernieuwbare energie.
Oproep: schrijf je in voor de Mars op Warschau, zaterdag 16 november, tijdens de nieuwe klimaatonderhandelingen. Ga mee met de "Trein naar Warschau" (vrijdag 15 november-maandag 18 november) Onder de slogans 'Change the system, not the climate' en 'Juste transition and decent work', zie http://www.climatejustice.eu. Om die betogerstrein te laten doorgaan hebben we eind september minimaal 500 inschrijvingen nodig.