Donkere wolken boven Seattle. (Foto: CLOUDSshutterstock_2522256)
Sociaaleconomische redactie
Waarom kan de Federal Reserve (Fed) niet gewoon doorgaan met het drukken van dollars en het maandelijks opkopen van 85 miljard dollar? Waarom moeten de VS wel stoppen (tapering) met het opkopen van staats- en hypotheekleningen (QE 3 - kwantitatieve verruiming)? Hoe staat de economie ervoor?
In de eerste plaats verliest het aankoopbeleid (QE 3) zijn helende krachten. Het effect van de aankoop van de overheidsschuld - staatsobligaties - is afgenomen sinds medio 2012. Bovendien verloor de Fed-remedie zijn magie volledig in mei en juni van dit jaar, toen alle indicatoren aantoonden dat kwantitatieve versoepeling, als een stimuleringsbeleid, gewoon was uitgewerkt.
De Federal Reserve ziet haar injectie van 85 miljard dollar per maand in de economie als een tegenwicht tegen de gevreesde deflatie, een zekere metgezel van stagnatie of negatieve groei. Ze kijkt wanneer de inflatie haar doelstelling van 2 procent overstijgt, waarna zij op de rem gaat staan om een oververhitte economie te voorkomen. Maar er is geen reden voor de Fed om dat te doen: de inflatie is ver onder de doelstelling, een duidelijk teken dat er zonder monetaire stimulering sprake zou zijn van de gevreesde deflatoire periode. Bedrijven hamsteren liquiditeiten in plaats van te investeren: zij houden 5,6 procent van hun totale vermogen in contanten, tegen een veertig jaar gemiddelde van 4,4 procent. Het waren deels de zwakke bedrijfsinvesteringen die in het eerste kwartaal een neerwaartse herziening van de groei van het bbp met 25 procent veroorzaakten.
Afgezien van haar ineffectiviteit vormt de kwantitatieve versoepeling ernstigere, meer fundamentele problemen: De monetaire (staats)bemoeienis van de Fed verstoort de markten en maskeert onderliggende economische processen. Gezien het feit dat een kapitalistische economie een enorm complex organisme is, opgebouwd uit onderling interactieve acteurs, grondstoffen en processen, kan het manipuleren van een aantal van de centrale elementen zoals de rentevoeten, de geldhoeveelheid, de groei van de schuld, enz. onvoorziene en schadelijke gevolgen hebben in andere sectoren van de economie. Mechanismen falen en evenwichten worden verstoord. Een therapie wordt een blessure. Dit is een les die de leiding van de Chinese Volksrepubliek leerde van de volatiliteit (schokken) gecreëerd door zijn schaduwbanksector. Zelfs met een overwegend publiek eigendom van de grootste banken, verstoort de informele private sector de effecten van beleidsbeslissingen.
In marxistische termen is het massale ingrijpen door de Fed op de financiële markten in strijd met de waardewet. Oftewel, het vervangt de uitwisseling van gelijkwaardig-voor-gelijkwaardig in de financiële markten, voor uitwisselingen onafhankelijk van de marktwerking, bepaald door de functionarissen van de Fed. Die uitwisseling moet op een gegeven moment in overeenstemming worden gebracht, maar in de tussentijd vervormen ze uitwisselingsrelaties in andere sectoren van de economie. Ze creëren een discrepantie tussen de financiële sector en de signalen die naar de productieve economie worden gezonden. Ze verstoren de winstvoet in de financiële sector, dwingen tot kapitaalspeculaties en leiden tot over-afhankelijkheid van goedkope kredieten. Het is geen wonder dat bedrijven geld oppotten en zoeken naar hogere rendementen op vastgehouden kapitaal en op zoek zijn naar gemakkelijk beschikbaar kapitaal. In werkelijkheid schept kwantitatieve versoepeling sterk de omstandigheden die hebben geleid tot de ineenstorting in 2007-2008.
De uitbundige groei van de beurs in 2013 komt tot stilstand, maar nog onheilspellender, de beurs toont groeiende volatiliteit. Vorig jaar sprong de kleine belegger weer in de markt, een zeker teken dat een bearmarkt in zicht was. Een groot deel van de volatiliteit komt door het benutten van marktmanipulatie door de amateur-daghandelaren. Net als de opschepperige weekendgokker in Las Vegas, staan ze klaar om op te strijken. Men kan het resultaat daarvan op de beurs zien aan het einde van de daghandel. Zij weten niet wanneer in te stappen of uit te stappen.
De naoorlogse recordwinsten zoals gemeld in 2012 worden bedreigd. Van 108 bedrijven gaven in het tweede kwartaal van 2013 er 87 een negatief winstadvies aan hun aandeelhouders. Dalende winsten, in tegenstelling tot de opvattingen van de onderconsumptie-theoretici, zijn een betere voorspeller van een recessie dan dalende consumptie. Consumptie daalt over het algemeen als gevolg en als een versterker van economische neergang.
Vandaag de dag hangt de Amerikaanse consumptie op een gevaarlijke manier in balans. Terwijl de besparingen dalen, maken de lonen een vrije val mee. Cijfers uit september 2012 toonden een loondaling van 1,1 procent. Schattingen over het eerste kwartaal van 2013 voorspellen een schokkende daling. De consument raakt gewoon door zijn geld, spaartegoeden en beschikbare kredieten heen.
En uit de werkloosheidscijfers van juni jl. blijkt zelfs een toename van de U6-berekening tot 14,3 procent. De U6-berekening is inclusief degenen die inmiddels hebben afgehaakt op de arbeidsmarkt en inclusief mensen die in deeltijd werken, maar verlangen naar een fulltime baan.
In de meeste van de kapitalistische landen van de wereld moeten de arbeidersbeweging en linkse politieke partijen hun lot nog loskoppelen van die van het door monopoliekapitaal, op winst gerichte, markt-bestuurde systeem. Zij zijn als schepen op woelige wateren niet bereid om hun schepen en bemanning naar de haven te brengen. Ze rekenen er gewoon op dat de storm gaat luwen. Ze zijn niet voorbereid op een orkaan, noch op een schipbreuk. Na vijf rampzalige jaren zou men verwachten dat de linkse- en vakbondsleiders zouden beginnen te zoeken naar alternatieven voor het kapitalisme, naar een veilige haven voor hun medepassagiers.
Bewerking van analyse van Zoltan Zigedy (zoltanzigedy@gmail.com). Vertaling en bewerking wvdk.