Een van de vijftienhonderd stakers uit de metaalsector die zich op vrijdag 20 september verzamelden in het Maasgebouw in Rotterdam. (Foto: FNV Bondgenoten/Flickr/cc/by)
Egbert Schellenberg (*)
De FNV-leiding hecht nog steeds erg aan het dit voorjaar afgesloten Sociaal Akkoord. Tegelijkertijd voelt men de druk van onderaf toenemen en dat heeft geleid tot het besluit om op 30 november te gaan demonstreren tegen de bezuinigingen die dit kabinet over het land uitstort (Cumulatief sinds 2010 zitten we nu aan 52 miljard) en om een looneis te stellen van 3 procent. (Het voorstel was 2,5% maar is door oppositie vanuit het ledenparlement bijgesteld naar 3%.) Maar als je met de inhoud van het Sociaal Akkoord op zak moet gaan mobiliseren voor 30 november dan heb je wel een hele lastige boodschap uit te leggen.
Het Sociaal Akkoord is afgesloten in de aanloop naar de eerste rechtstreekse verkiezing van de FNV-voorzitter Ton Heerts die er toen alle belang bij had om iets neer te zetten. Hij had een boodschappenlijstje van het ledenparlement meegekregen: Handen af van het ontslagrecht, van de WW en van de pensioenen. Dit lijstje heeft hij feitelijk aan zijn laars gelapt. Maar met een hoop mediabombarie, het vertellen van halve waarheden en het onder enorme tijdsdruk zetten van het ledenparlement is het akkoord er toch doorgekomen. Zelfs de enige goede daad van de FNV-leiding onder Agnes Jongerius, het instellen van het raadgevend referendum, is bij deze gelegenheid om zeep geholpen.
In plaats van de regeringsplannen voor 2014 aan te grijpen om het Sociaal Akkoord op te zeggen, heeft de FNV-leiding opgelucht ademgehaald omdat de nullijn van tafel zou zijn, overigens pas vanaf 2015. Als we met dit Sociaal Akkoord het mobilisatietraject ingaan moeten wij de volgende afspraken aan de achterban en aan de rest van Nederland gaan uitleggen om mensen te motiveren om op 30 november massaal mee te doen.
Er komt een transitievergoeding van maximaal 75.000 euro. Dat werkt na 2016 als volgt: de eerste 10 jaar 1/3 maand van het maandsalaris. Na 10 jaar is dat 3 1/3 maandsalaris. Om aan 1 jaar salaris te geraken komen daar nog 18 jaar maal 1/2 maandsalaris bij en heb je na 28 jaar 12 1/3 maand. Als je een middeninkomen van 35.000 euro verdient heb je na 52 jaar aaneengesloten dienstverband 24 1/3 maand opgebouwd. De oplettende lezer begint natuurlijk nu te fronsen, wat, 52 jaar?? Jazeker,dit klopt als een zwerende vinger. Conclusie: voor lagere en middeninkomens is de snelheid waarmee een transitievergoeding wordt opgebouwd een ernstige verslechtering.
Met de ontslagvergoeding van vóór 2009 zou iemand die op zijn 20ste in dienst getreden was na 28 jaar geen 12 1/3 maand maar 32 maanden hebben opgebouwd. Volgens de huidige formule is dat nog 22 maanden. De in 2009 ingezette afbraak wordt met dit Sociaal Akkoord compleet gemaakt.
De best betaalde MBO-ers en MBO-plussers vind je in de procesindustrie en haven. In de volcontinue is een jaarsalaris van 65.000 euro geen uitzondering. In de nieuwe formule zitten deze werknemers na 30 dienstjaren aan het maximum van 75.000 euro. Een jonge vervanger begint met een jaarsalaris van tegen de 40.000 euro. Dan is dus het vervangen van een 50-plusser door een jonge nieuwe kneedbare enthousiaste werknemer in drie jaar terugverdiend.
Waar de hoge ontslagvergoedingen nu nog een echte rem zijn op het ontslaan van oudere werknemers is dat straks niet meer zo. Conclusie: jongeren bouwen heel langzaam een transitievergoeding op en voor werkgevers wordt de barrière om een 50-plusser te ontslaan opeens een te nemen horde.
De basis van de WW-uitkering wordt op termijn 24 maanden, maar ook hier is de opbouwformule aangepast. De eerste 10 jaar 1 maand per dienstjaar en daarna een halve maand per dienstjaar. Omgerekend moet je in de toekomst een onafgebroken arbeidsverleden hebben van 38 jaar om aan 2 jaar WW te komen. Per cao-gebied mag dan nog een aanvulling van 14 maanden geregeld worden. Als je dat doet tegen dezelfde opbouwformule ben je na een onafgebroken arbeidsverleden van 66 jaar aan het maximum.
Als het niet echt letterlijk zo op de website van het ministerie van Sociale Zaken stond zou je nog kunnen denken dat het om een column van Youp van 't Hek gaat. Maar nee dit is bloedserieus zo door de vakbeweging afgesproken. Het geheel straalt uit dat de onderhandelaars van de vakbeweging volstrekt incapabel zijn en geen benul hebben van wat ze nu eigenlijk afspreken.
Na het Museumplein Akkoord waarin afspraken over VUT en vroegpensioen werden verboden, kregen we het Pensioenakkoord van 2010 waarin de verhoging van de AOW-leeftijd naar 67 jaar werd geregeld, maar waarin ook afspraken werden gemaakt over maximering van de kosten voor werkgevers. Bijna dezelfde tekst was in 2011 aanleiding tot de diepste crisis in de geschiedenis van de FNV. Voortschrijdend inzicht bij de grootste twee bonden maakte dat men af wilde van de afspraken uit 2010. Op zich volkomen terecht maar voor de buitenwereld onbegrijpelijk. In het Sociaal Akkoord 2013 stemt de vakbeweging opeens in met een maximering van de pensioenopbouw per jaar op 1,75 procent, maar men regelt nog wel 250 miljoen aan reparatieruimte. Toen de FNV-leiding zich een paar weken later realiseerde wat men gedaan had noemde men de uitkomsten op het pensioendossier onacceptabel. Daar waar het nu nog mogelijk is om in 40 jaar 90 procent in een middelloon op te bouwen wordt dit dadelijk 73,5 procent maar dan wel in 42 jaar. De Eerste Kamer beslist op 8 oktober of men het pensioenplan wel of niet afwijst.
Toen in 2006 de VUT en het vroegpensioen verboden werden, was onderdeel van de afspraken dat er een maximale opbouwruimte was van 2,25 procent per jaar ofwel 90 procent na 40 jaar. Dat was natuurlijk niet voor niets. De zware beroependiscussie, die nu geheel van het toneel verdwenen lijkt, was hier debet aan. Immers 90 procent opbouw laat bij een actuariële korting ruimte om toch drie jaar eerder te stoppen, naast de toen afgesproken en inmiddels om zeep geholpen levensloopregeling, een pakket waarmee in sectoren met zware beroepen stoppen met werken op 60 jaar mogelijk bleef. Met een opbouw in 42 jaar tot 73,5 procent en het afschaffen van de levensloop is die regelruimte nu helemaal verdwenen.
De zware beroepen waar nu niet meer over gesproken wordt zijn evenwel helemaal niet verdwenen, maar de ruimte om te stoppen voordat je helemaal versleten bent is wel de nek omgedraaid.
Direct na de goedkeuring van het Sociaal Akkoord werden er op de kantoren van de FNV posters en pamfletten afgeleverd met de tekst 'Binnen Gehaald'. Nu klopt het wel dat de meeste verslechteringen pas na 2016 ingaan en dat er voor oudere werknemers nog extra overgangsafspraken gemaakt zijn m.b.t. transitievergoeding en WW-opbouw en dat als je de 55 gepasseerd bent de pensioenverslechteringen veel minder pijn doen dan als je nu 25 jaar bent. Maar sinds wanneer is de FNV de vakbeweging voor 50-plussers in plaats van voor alle werkers? In werkelijkheid is het een asociaal akkoord waarin de afbraak nog veel verdergaat dan in welk akkoord tot nu toe.
Het Sociaal Akkoord 2013 dient opgezegd te worden en de FNV moet uit de SER en de Star treden, want de polder heeft sinds de wet 'flex en zekerheid' 1999, het Sociaal Akkoord 2003, het Museumplein Akkoord 2004, het Sociaal Akkoord 2008, het Pensioenakkoord van 2010 en van 2011 en nu het Sociaal Akkoord 2013 alleen maar de fasering van de afbraak van de rechten van werkers geregeld.
De geschiedenis toont aan dat de polder alleen maar dient om de rechten van werkers af te breken en dat de vakbeweging onderhandelt over de fasering van deze afbraak i.p.v. over het stoppen van deze afbraak. Werkers hebben nu al bijna 15 jaar alleen maar last van het polder-overleg, het remt de strijdbaarheid en dient als instrument om de neoliberale agenda uitgevoerd te krijgen. De polder is de strijdbare vakbeweging alleen maar tot last. Alleen een vakbeweging die kan onderhandelen vanuit macht, een vakbeweging die in staat is het land feitelijk plat te leggen, kan de rechten van werkers verdedigen en zelfs verbeteringen tot stand brengen.
(*) Egbert Schellenberg is bestuurder Petrochemie bij FNV Bondgenoten. Dit stuk is geschreven op persoonlijke titel.