De eis van een toekomst als student werd ook in 2011 gesteld tijdens een grote demonstratie in Den Haag. Deze is alleen maar actueler geworden door de crisis. (Foto: J. Coelen/Flickr/cc/by-nc-sa)
Werkgroep Onderwijs CJB (*)
Afgestudeerden vinden het steeds moeilijker om een baan te vinden. Juist in deze tijd komt de overheid met een sociaal leenstelsel voor nieuwe studenten. Wie wordt er beter van als studenten in de problemen gewerkt worden?
Uit het onderzoek Studie & Werk van Elsevier blijkt dat de werkloosheid onder afgestudeerde hbo'ers en academici sterk is gestegen, dat de salarissen gedaald zijn en dat het voor starters moeilijk is om een vast contract te krijgen.
De werkloosheid onder pas afgestudeerden van hbo en universiteit is zes procent. Na anderhalf jaar heeft slechts 25 procent een vaste baan. Niet voor niets vreest 17 procent van de hbo'ers en academici zijn baan te verliezen omdat zijn tijdelijk contract verloopt. Sinds Elsevier in 1997 met dit onderzoek begon is de werkloosheid onder afgestudeerden nog nooit zo groot geweest.
In 2012 werd bekend dat de regering eindelijk vaart zou maken met wat veel partijen in de Tweede Kamer al jaren willen: het afschaffen van de basisbeurs voor studenten om vervangen te worden door een zogenaamd sociaal leenstelsel. De gevolgen hiervan zijn in een artikel in Manifest uiteengezet. https://www.ncpn.nl/manifest/2012/10/leenstel.htm
Studentenorganisaties die tegen het leenstelsel protesteren, voeren vaak aan dat het de 'kenniseconomie' beschadigt en dat het slecht voor het bedrijfsleven zou zijn. Waarom wordt het dan toch doorgevoerd?
Het belang van werkgevers is de personeelskosten te drukken om de winsten op te krikken die door de crisis onder druk staan. Daarvoor is het zeker handig als een zo grote groep werknemers als de hbo'ers en academici met een schuld zitten, die ze zo snel mogelijk moeten zien kwijt te raken. Studenten lopen nu al gemiddeld 15.000 euro aan schuld op. Met het leenstelsel neemt dit volgens het Centraal Planbureau toe naar gemiddeld 21.000 euro. De extra reiskosten door het afschaffen van de OV-studentenkaart zijn hierin niet meegeteld.
Op deze manier wordt de onderhandelingspositie van de studenten op de arbeidsmarkt verzwakt. Hbo- en universitair-geschoolden zullen immers bereid zijn om voor een lager loon te werken om maar van hun studieschuld af te komen: beter slecht werk dan geen werk. Daardoor komen ook de lonen van laagopgeleide werknemers onder druk te staan. De afgestudeerden van de toekomst worden hoogopgeleide loondrukkers.
Door de hoge jeugdwerkloosheid en het toenemend aantal hoogopgeleide jongeren dat beneden zijn niveau werkt, worden de kosten voor de opleidingsgraad van jongeren niet terugverdiend. De oplossing: de lasten gewoon bij de student zelf parkeren.
Het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting stelt daarnaast voor om de studieschuld bij het BKR te registreren, om zo te voorkomen dat studenten te hoge schulden oplopen. In feite legt dit alleen maar meer druk op studenten om snel hun schuld af te betalen, omdat ze anders bijvoorbeeld geen hypotheek kunnen opnemen. Jongeren die kunnen en willen studeren komen daardoor in een nog zwakkere en afhankelijker positie terecht. In deze positie hebben zij een verminderde kans om een zelfstandig bestaan op te bouwen.
Het afschaffen van de basisbeurs vormt tegelijkertijd een hoge drempel om een studie te beginnen juist voor kinderen uit arme gezinnen. De partijen die nu van de basisbeurs af willen, voerden deze dertig jaar geleden nog in onder het motto van toegankelijkheid voor en het recht op onderwijs. Deze rechten blijken alleen van toepassing te zijn als het goed gaat.
Inmiddels is de 'kenniseconomie' onder het kapitalisme zo grondig geruïneerd dat alles wat in het verleden als recht werd gezien, nu weer van tafel wordt geveegd. In een kapitalistisch systeem in crisis is de verarming van de massa's de enige manier om de winsten te redden. Ook het leenstelsel heeft uiteindelijk dit als gevolg en als doel.
(*) Dit stuk is de eerste publicatie van de werkgroep onderwijs van de CJB. De werkgroep houdt zich bezig met de belangenstrijd van studenten door onderzoek, het delen van ervaringen van studenten en deelname aan de studentenbeweging. We zetten ons in voor een bewuste, politieke en activerende studentenbeweging. Als je hierin ook geïnteresseerd bent, nodigen we je van harte uit om contact met ons op te nemen en mee te doen aan de werkgroep. Je hoeft hiervoor niet lid van de CJB te zijn. Stuur voor meer informatie een mailtje naar cjb@voorwaarts.net