Chinese president Xi Jiping actualiseert waardevolle gedachten van Mao Zedong. (Foto: ZLV)
De onafhankelijke Europese denktank LEAP/E2020 verwacht dat in de laatste maanden van 2013 de wankele mondiale situatie van drie kanten ernstig wordt bedreigd: vanuit de financiële, de economische en de geopolitieke hoek. In onderstaand persbericht wordt deze stelling nader onderbouwd. Als onderdeel van deze ontwikkeling voorziet het onderzoeksteam dat de zeepbel die zich de afgelopen jaren op de Amerikaanse financiële markten dankzij het 'herstelbeleid' van regering en politiek heeft kunnen vormen, net zoals in 2008 uiteen zal spatten. De strategie van de regering en de Fed beperkte zich immers tot het opdrijven van de huizenprijzen, en daarom is nu de tijd weer rijp voor een volgende faillissementsronde en de redding van (quasi-)publieke vastgoedinstellingen.
De Egyptische lente, die het symbool was van de hoop op een nieuwe politieke start in de Arabische wereld, is dood en begraven. De onderzoekers gaan ervan uit dat door de militaire coup in Egypte de democratiseringsbewegingen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika vijf tot tien jaar achteruit zijn gezet en dat diegenen die deze regio al zestig jaar misbruiken voor het realiseren van hun eigen belangen, voorlopig weer vrij spel hebben. Ze voorzien echter wel spanningen en op termijn een 'politieke explosie' in Saoedi-Arabië.
Persbericht bij GEAB nr. 77 (16 september 2013)
De afgelopen zomer heeft niet de ontspanning gebracht waarop sommigen hadden gehoopt. Integendeel: de financiële sector, de economie en met name de mondiale geopolitiek zijn oververhit geraakt. De twistappel Syrië heeft de verdeeldheid van de internationale gemeenschap duidelijk aangetoond; de media hebben, ondanks alle mogelijke trucs, nog steeds niet het lang verwachte herstel kunnen melden; de valuta-oorlogen zijn weer opgelaaid en treffen de opkomende economieën keihard; en de obligatierentes zijn inmiddels onbeheersbaar geworden.
De komende herfst zal helaas geen verbetering brengen. Op politiek terrein heeft Washington het na het zomerreces razend druk, met onder andere Syrië, de begroting voor 2014 en het schuldenplafond. De extreme verdeeldheid tussen de Democraten en de Republikeinen maakt deze periode extra gevaarlijk. Op financieel gebied ziet het er niet veel beter uit, met op de agenda de zogenaamde tapering (tempering). Dit is het geleidelijk afbouwen van de maandelijkse steunaankopen van overheids- en hypotheekobligaties door de Fed, de Amerikaanse centrale bank. De Amerikaanse economie is in hoge mate afhankelijk van dit programma van kwantitatieve versoepeling, QE3. Verder is er nog de nasleep van het bankroet van de stad Detroit en het feit dat de belangrijkste westerse banken hun onvoorwaardelijke steun aan de Amerikaanse regering noodgedwongen intrekken.
Ook op geopolitiek terrein belooft het een spannende herfst te worden. De opkomende economieën, uitgedaagd door de speculatie tegen hun valuta's, zullen niet werkloos blijven afwachten en dat betekent binnenkort echt vuurwerk op de valutamarkten. Bovendien zullen deze landen willen profiteren van hun overwinning inzake Syrië en hun macht op het wereldtoneel gaan vergroten.
Bij al dat internationale nieuws zouden we de controverses tussen de Democraten en de Republikeinen bijna vergeten. Ieder die geïnteresseerd is in de verwikkelingen van 'Goede Tijden, Slechte Tijden in Washington' komt de komende weken ruimschoots aan zijn trekken.
Tussen de discussies over Syrië, de begroting en het schuldenplafond door zullen de Republikeinen zich tot het uiterste verzetten om Obama zo veel mogelijk concessies af te dwingen. Het lijdt geen twijfel dat ze bereid zijn tot het einde te gaan om de hervorming van het Amerikaanse gezondheidssysteem Obamacare tegen te houden of om andere sociale uitgaven te schrappen - en misschien lukt hen zelfs allebei.
De gevaren van het ontbreken van overeenstemming over deze kwesties zijn echter zo groot dat er ongetwijfeld op het laatste moment een compromis gevonden zal worden, of anders wel enkele uren of dagen na het verstrijken van de deadline. Zo'n compromis zal het leven van de miljoenen Amerikanen, die afhankelijk zijn van de sociale overheidsvoorzieningen, nog verder verslechteren. Hoewel steeds meer mensen aangewezen zijn op voedselbonnen, wordt nu al flink op dit programma bezuinigd. Hoe dan ook, het naderende schouwspel van een tot op het bot verdeeld land zal een nieuwe aanslag op de geloofwaardigheid van de VS betekenen, extra onnodige nervositeit op de financiële markten veroorzaken en de zenuwen van de buitenlandse crediteuren, met name China, ernstig belasten. Alles bij elkaar zal deze kakofonie definitief een einde maken aan het laatste restje vertrouwen dat de wereldleider nog geniet. En met dat vertrouwen verliest hij alles wat hem nog in leven houdt.
Kortom, in de komende maanden vormt de Amerikaanse politiek de eerste vonk bij het kruitvat van een mondiale economie die de navelstreng met Uncle Sam nog steeds niet heeft doorgesneden.
Ernstiger nog is dat de rentes op de Amerikaanse staatsobligaties inmiddels oncontroleerbaar zijn geworden (zoals wij al vaker hebben voorspeld). Ze blijven alsmaar stijgen, ondanks dat de Fed elke maand voor 45 miljard dollar aan Amerikaanse overheidsschuld opkoopt (en voor 40 miljard hypotheekobligaties, dus per maand 85 miljard dollar, nvdr) en ondanks dat er - als gevolg van de daling van het federale begrotingstekort - minder nieuwe staatsobligaties worden uitgegeven. (Naarmate een obligatie goedkoper wordt, stijgt haar effectieve rendement.) Als de geruchten over de vermindering van QE3 de enige oorzaak van de rentestijging zouden zijn geweest, dan zou deze pas daarna zijn begonnen, maar dat was absoluut niet het geval. En bovendien, als een gerucht van een 10-procentsreductie van QE3 al een stijging van meer dan 1 procent in de 10-jaarsrente betekent, dan belooft dat weinig goeds in het geval de Fed helemaal stopt met haar steunprogramma van de dollar.
Het is duidelijk dat de Fed in werkelijkheid de ontwikkelingen niet meer in de hand heeft, ook al probeert ze naar buiten toe de indruk van het tegendeel te wekken. Overigens helpt QE3 de reële economie in het geheel niet, want het programma zorgt alleen maar voor zeepbellen op de financiële en onroerendgoedmarkten. De QE3-reductie is vanuit die optiek dan ook weinig problematisch en de Fed kan haar beleid daarom gemakkelijk verkopen als logische consequentie van een 'consolidatie' van de Amerikaanse economie. Alles is beeldvorming en dat is waaraan de Fed momenteel doet. Ondanks de prominente rol die de dollar mondiaal speelt en waaruit de Amerikaanse leiders hun verantwoordelijkheid op het internationaal toneel zouden moeten afleiden, tellen in de ogen van de Amerikanen uitsluitend de gevolgen voor hun eigen land. Dat is de afgelopen 40 jaar zo geweest en daarin zal de huidige diepe crisis, die het voortbestaan van hun land in gevaar brengt, zeker geen verandering brengen.
In werkelijkheid heeft de Fed echter geen keuze. Haar balans zwelt steeds verder op en bereikt een gevaarlijke omvang. Anderzijds raakt men er in brede kring steeds meer van overtuigd dat het medicijn erger is dan de kwaal, omdat de confrontatie met de realiteit en het onvermijdelijke uiteenspatten van bovengenoemde zeepbellen voortdurend uit de weg wordt gegaan. En dan hebben we het nog niet gehad over de druk die ongetwijfeld door China en andere landen wordt uitgeoefend. Voor alles moet de Fed immers de internationale rol van de dollar in stand zien te houden. Die is van levensbelang voor de Amerikaanse economie, die zwaar getroffen zou worden indien de dollar als internationale reservevaluta zou worden vervangen. Dat betekent met name het handhaven van de waarde van de dollar en het aantrekkelijk houden van de Amerikaanse staatsobligaties voor buitenlandse investeerders. Het is daarom zeer opmerkelijk dat de dollar de afgelopen tijd ten opzichte van de euro niet in waarde is gestegen. En dat, ondanks de geruchten over de tempering in september - waardoor er elke maand steeds minder dollars zouden worden bijgedrukt - en ondanks de geruchten over een oorlog met Syrië - die normaal geleid zouden hebben tot een 'vlucht in de dollar', maar daarvoor is de internationale houding ten opzichte van de VS blijkbaar te veel veranderd. Dit alles verklaart waarom een extra ondersteuning van de dollar noodzakelijk is om een extreem schadelijke waardedaling ervan te voorkomen.
Dit verlies van controle over de rentetarieven is de tweede vonk bij het kruitvat, eigenlijk al meer een brandende fakkel. De derde vonk tenslotte is de oververhitte geopolitiek. Of het nu de chaos in het Midden-Oosten betreft of de confrontatie tussen het Westen en de opkomende economieën, met name Rusland en China, het huidige mondiale systeem wankelt.
Niet alleen de staatsobligaties bevinden zich in een vrije val. Na het bankroet van Detroit staat ook de markt van Munis (obligaties van Amerikaanse lokale en regionale overheden) onder grote druk. Dit is voor veel Amerikaanse steden een alarmerende situatie en zal in de komende maanden ongetwijfeld leiden tot meerdere schokkende faillissementen. Door onderscheid te maken tussen de schulden van de lagere overheid en die van de centrale overheid kan men de statistieken natuurlijk wel wat oppoetsen, maar de risico's worden dan wel verdubbeld.
Puerto Rico lijkt een van de volgende slachtoffers van de financiële markten te worden, het worstelt nu al met ondraaglijke renteniveaus. Dat roept herinneringen op aan de gedramatiseerde gebeurtenissen rond Cyprus begin dit jaar. De bevolking van Puerto Rico is echter driemaal zo groot en het ligt niet in Europa maar in de Amerikaanse invloedssfeer. (Het eiland ligt in het oostelijke deel van de Caribische Zee en wordt beheerd door de VS zonder dat het er een integraal deel van uitmaakt.) Wij durven er dan ook heel wat onder te verwedden dat, in tegenstelling tot Cyprus toen, Puerto Rico nu als niet-belangrijk en als niet-systeemrelevant zal worden beschouwd!
Bron: www.leap2020.eu.
Vertaling en bewerking: Louis Wilms.