TRUKE
Rinze Visser
Het is al weer wat jaartjes geleden dat schrijver dezes op deze plaats een stuk schreef met als kop 'mooie woorden'. Die kop was spottend bedoeld. Het ging toen, als ik het mij goed herinner, over politici die, aan voor de bevolking slechte bedoelingen, een positieve uitstraling wilden geven. Wat wij van plan zijn is goed voor u, dat soort werk. Is er sindsdien wat veranderd? Jazeker, het is nog veel erger geworden.
Nu het kapitalistisch stelsel in grote problemen verkeert en het zich nog slechts kan handhaven door alle verworvenheden door het volk af te breken, is iets mooier voorstellen dan het is allang niet meer voldoende. Tegenwoordig zit de antisociale propagandamachine vol met leugens, waarvan men wil dat deze met volle teugen door het volk geconsumeerd worden. Dan is het voor hen de kunst om ervoor te zorgen dat de machine niet door de leugens vastloopt. Het moet gezegd worden dat men daar tot nu toe in slaagt.
Nu de indoctrinatie vooral moet bestaan uit het propageren van individualisme - flexibilisering, kleinschaligheid, anti-overheid, eigen verantwoordelijkheid, enz. - en het zwart maken van collectivisme - inefficiënt, stroperigheid, té ver van de mensen, enz. -, maakt men van meerdere zaken misbruik. Daar zijn de al eerdere slachtoffers van individualisering en crisis, waaronder velen die noodgedwongen kleine zelfstandigen zijn geworden; daar zijn de talloze mensen die al jarenlang vrijwillige werkzaamheden verrichten. Zij worden naar de mond gepraat met kreten over vrijheid en onafhankelijkheid, zorgzame en participatiesamenleving. Daar zijn de jongeren die, zoals het altijd al geweest is, in een periode van anarchistische gemoedstoestand verkeren en dus niet zoveel met gezag en staat hebben, bij wie afkeer van collectivisme wordt aangemoedigd.
'De zorg moet terug naar de mensen zelf', 'weg met de bureaucratie', dat soort kreten. Jongelui willen geen baas boven zich, die willen eigen baas zijn en vooral: jongeren willen een eigen plekje... Ze doen hun uiterste best jonge mensen in te prenten dat ze een uitgelezen groep zijn, die het straks moet doen en dat hun jeugdig individualistisch elan en onbezonnenheid niet iets tijdelijks is dat bij jongelui past, maar dat de toekomstige maatschappij er ook zo gaat uitzien. Zo heeft de jeugd niet de toekomst, maar krijgt het toekomstige antisociale, naakte kapitalisme nu al de jeugd in zijn greep. Althans dat is de bedoeling. De afgelopen weken heb ik gemerkt dat politiek actieve jongeren, of ze nu van CDA, VVD, D66, PvdA of GroenLinks zijn, allemaal met bijna dezelfde verhalen komen. Het is allemaal afschuiven van rijkstaken naar de gemeenten en vervolgens naar buurten, straten en individuen. Jazeker, wel verpakt in mooie woorden; zij hebben goede leermeesters gehad. Het wordt tijd dat de grote massa van jongeren op wie de asociale samenleving uitgeprobeerd wordt, gewaarschuwd wordt voor die jongeren die klaargestoomd worden om hun huidige en toekomstige belangen om zeep te helpen. Wat te weinig onderkend wordt is dat de voorbereiding van het traject verzorgingsstaat naar ieder-voor-zich al vele jaren gaande is.
De politici zeggen - en de pers praat hen na - dat wie straks zorg nodig heeft, die ook krijgt. Over de vraag of dit nu ook zo is en waarom dan die gigantische bezuiniging, wordt heengewalst. Uiteraard, want dan zouden ze in alle eerlijkheid moeten toegeven dat zij - de politiek-gewapende arm van het grootkapitaal - dan wel uitmaken wie nog zorg nodig heeft, wie nog een werkloosheidsuitkering krijgt. Zij zeggen dat de gemeenschapszin moet terugkomen en willen alle op die gemeenschapszin gegronde wetten en regels afschaffen. Zij zeggen dat er sprake is van een doorgeschoten individualisme, terwijl ze dat zelf jarenlang hebben aangewakkerd. Ze willen de mensen nu doen geloven dat de sociale wetgeving het individualisme heeft aangewakkerd. Hoe doortrapt wil je het hebben? Zij zeggen in feite dat zíj (de politiek, de overheid) altijd veel te goed voor zieken, ouderen, gehandicapten en werklozen zijn geweest en dat de mensen de problemen zelf maar moeten oplossen. 'Wij trekken onze handen van jullie af, want jullie kunnen het zelf veel beter...
Nu zijn er nogal wat landen waar niet of nauwelijks wettig geregelde sociale bescherming is; ontwikkelingslanden worden ze doorgaans genoemd. Daar is de participatie- of zorgzame samenleving, zoals de politieke meerderheid die in ons land wenst in vol bedrijf. Naar de maatstaven van de ontwikkelde kapitalistische maatschappij is in sommige van die landen meer dan de helft werkloos. Maar naar de maatstaven van de in vol bedrijf zijnde participatiesamenleving heeft iedereen werk. Zelfs kinderen. Vuilnisbelten en straathoeken genoeg. Wat de huisvesting van zeer velen daar betreft moet men maar kijken naar de jaarlijks door buurtverenigingen georganiseerde huttenbouwweken voor de kinderen...
Er wordt al fors bezuinigd op sociale voorzieningen van mensen van wie de koopkracht vanwege nog andere 'hervormingen' ook nog eens daalt. Maar wat eraan zit te komen is vele malen erger. Men noemt dit goed voor de mensen. Men durft zelfs te zeggen dat 'het beter wordt'. Goed en beter voor welke mensen? Zeker wel voor die kleine groep die zich sinds jaar en dag zonder schaamte in overvloed wentelt; zij die nooit genoeg hebben en als roofvogels zelfs ook nog de kruimels voor de mussen en vinken weg willen pikken. Er is een leger van politici, journalisten en bestuurders van alle geledingen, dat elk moment van de dag de mensen voorhoudt dat de overheid er een potje van gemaakt heeft, dat hulpbehoevende mensen en alle anderen die in deze harde kapitalistische maatschappij ondersteuning nodig hebben 'uit de staatsruif vreten'.
We leven nu in een tijd van verandering. Waarin alles wat in jaren aan sociaals is opgebouwd op de schop gaat. De ideologische beïnvloeding om dat alles als juist en onontkoombaar te moeten zien, moet niet onderschat worden. Zij die hiervoor bevattelijk zijn denken dat er goede tijden aanbreken. Zij die terdege beseffen wat er zit aan te komen, zijn er stil van. Deze laatsten beschikken niet over leidende figuren die terugvechten aanmoedigen. Zij hebben teleurstelling op teleurstelling ondervonden en hebben nog weinig fiducie in het parlementarisme van hen die zij hun leiders waanden. Het is voor communisten niet voldoende de staat van het kapitalistisch wereldstelsel zorgelijk te volgen. Hoe belangrijk dat ook is. Communisten moeten zich grote zorgen maken om de mensheid. En zeker om de slachtoffers in eigen land.
Individualisme is een breed begrip. Het is de ideologische verpakking van een keiharde sanering van alles wat ooit toch de trots van de arbeidersbeweging in de kapitalistische wereld moest zijn. Individualisme is het tegenovergestelde van onderlinge solidariteit, van zich zorgen maken om een ander. Individualisme is het afschaffen van sociale bescherming, het overleveren van de werkende klassen aan niet meer dan zichzelf. Individualisme is het uiteindelijk elimineren van de vakbonden en leidt naar de laatste rustplaats van politieke partijen die nog enigszins tegensputteren. Individualisme is de overwinning van de grote roofzuchtigen op het grootste deel van de mensheid. Individualisme is de grote vijand van de vrede.
Maar de mens is toch in aanleg een sociaal wezen? De mens heeft toch behoefte aan saamhorigheid? De huidige machthebbers geven als traktatie op hun asociaal hervormingsfeest die saamhorigheid. Op zeer kleine schaal: de buurvrouw, de familie en het individu zelf. Als men meer wil is er nog het nationalisme en de gedwongen collectieve tewerkstelling. Het meest roofzuchtige, het meest chauvinistische deel van het monopoliekapitaal was daar al heel goed in. We noemden dat fascisme. Dat nooit weer? Andere tijden? Ook daar maken communisten zich zorgen over.