De Duitse vakbond Ver.di voor de dienstensector gebruikte tijdens de strijd voor een goede cao de leus: 'Wij zijn het waard!'. (Foto: chris grabert/Flickr/cc/by-sa)
Sociaaleconomische redactie
In het ontwerp-coalitieverdrag tussen de Duitse christendemocraten (CDU en CSU) met de sociaaldemocraten (SPD) was een van de 'harde punten' van de SPD het doorzetten van een minimumloon van 8,50 euro, bruto wel te verstaan. Met de CDU/CSU werd overeengekomen de landelijke introductie ervan uit te smeren tot 2017. De Duitse Communistische Partij (DKP) en de jongerenorganisatie SDAJ gaven een gezamenlijke verklaring uit.
Het zal er nu eindelijk komen, een landelijk minimumloon. Angela Merkel heeft tijdens de coalitieonderhandelingen al overeenstemming bereikt met de werkgeversorganisaties. Het was vooral de SPD die in de coalitiegesprekken moeilijk kon afzien van de eis van een minimumloon. Daarvoor was de maatschappelijke eis om een wettelijk minimumloon vast te leggen te sterk en te duidelijk. Omdat een groot gedeelte van de SPD-stemmers zich al verraden voelde door het monsterverbond met de christendemocraten moesten er tegenover de media een paar broodkruimeltjes voor de behoeftigen van tafel vallen om de achterban rustig te houden.
Een minimumniveau vaststellen voor lonen waarvan je kunt rondkomen, is natuurlijk in ons aller belang. De vraag is echter vooral, hoe hoog moet dat zijn om rond te komen? Onder kapitalistische maatschappelijke verhoudingen zou het loon op z'n minst de reproductiekosten moeten dekken, waarin ook de onderhoudskosten van kinderen zijn inbegrepen.
Engels schreef hierover: "Een rechtvaardig dagloon onder normale verhoudingen is de som die noodzakelijk is om aan de arbeider de bestaansmiddelen te verschaffen die hij volgens de levensstandaard behorende bij zijn positie en zijn land nodig heeft om arbeidsgeschikt te blijven en zich te reproduceren." (Engels 1881, MEW 19). Weliswaar gaat het hier om een rechtvaardig loon volgens kapitalistische maatstaven. Een loon overeenkomstig onze arbeidsprestatie zal er niet zijn zolang een groot deel van onze arbeidsprestatie als winst privé wordt toegeëigend.
Het doet vreemd aan dat zelfs de vakbonden als belangenvertegenwoordigers van de loonarbeiders een minimumloon eisen dat niet eens een garantie geeft om onder kapitalistische verhoudingen te kunnen bestaan. Een voorbeeld is het iniatief 'Voor een minimumloon van 10 euro bruto belastingvrij': "Met 8,50 euro zou Moritz Müller bij een 38,5-urige werkweek een loon krijgen van 1.420 euro bruto of 1.040 euro netto. Daarmee kan hij dan met succes aanspraak maken op een Hartz IV-uitkering. Zijn uitkering bestaat namelijk uit 382 euro plus de doorsnee maandhuur van 381 euro, wat neerkomt op 763 euro. Met een vrij bedrag voor werkenden van 300 euro wordt er i.p.v. 1.040 euro maar 740 euro van zijn netto-inkomen berekend als inkomen. Hij heeft dus bij een huur van 381 euro recht op een huurtoeslag van 23 euro.'
Daarom werkt een minimumloon van 8,50 euro ook alleen maar bij werken met behoud van uitkering. De subsidie die bovenop het loon noodzakelijk is voor de reproductie van de arbeidskracht wordt door middel van belastingheffing zelf betaald door de massa van de loonafhankelijken. (...)
De eis van de DKP en ook van 'Die Linke' is daarom een minimumloon van 10 euro. Een loon beneden de reproductiekosten als rechtvaardig te verkopen betekent immers in feite dat men het kapitaal in bescherming neemt.
Het is niet duidelijk voor wie het minimumloon geldt. Al vastgelegd is in het coalitieverdrag dat het minimumloon niet zal gelden voor 'mini-jobs'. In een voorlopig ontwerp was ook geregeld dat het minimumloon niet geldt voor scholieren, stagiaires, gepensioneerden, krantenbezorgers. Ook al zijn deze uitzonderingen nog niet definitief genoemd, in de wet lijkt het er op dat deze groepen zullen worden uitgesloten. Het Duitse model leunt sterk op het Engelse. Daar geldt het minimumloon alleen voor werknemers boven de 21 jaar. Het satirische blad 'Postillon' schreef over de minimumloonregeling terecht: "Van de regeling uitgesloten zijn alleen maar mensen die weinig verdienen en alle anderen die minder dan 8,50 euro per uur verdienen."
De minister-president van Sachsen-Anhalt, Reiner Haselhoff (CDU), die aan alle coalitieonderhandelingen deelnam, heeft ook al laten uitlekken dat er uitzonderingen zullen zijn bij leerwerkplaatsen en langdurig werklozen.
Dat alles toont aan dat het minimumloon-model van de Grote Coalitie niet meer is dan bedrog. De bedoeling is het debat over het vraagstuk van het minimumloon in de kiem te smoren en de vakbeweging achter de kar te spannen van het kabinet. Als het minimumloon van 8,50 euro uiteindelijk in 2017 zal zijn ingevoerd in heel Duitsland is het, volgens Die Linke, dankzij de inflatie bovendien nog maar 7,50 euro waard.
Verantwoordelijk voor de aanpassing van dat minimumloon is weer een commissie die paritair is samengesteld uit werkgevers en werknemers. Afgezien van het feit dat verbeteringen slechts mogelijk zullen zijn als de voorzitter van die commissie uit de vakbeweging komt, zal de ontkoppeling van de cao-lonen ertoe leiden dat het beduidend moeilijker gaat worden om voor een verhoging van het minimumloon te strijden.
Dat laat ook zien dat het onjuist is om de minimumloonregels als goed, maar verbeterbaar te kenschetsen. Veeleer is het juist dat het coalitieverdrag in z'n geheel 'een massale aanval is van de heersende klasse'. (Patrik Köbele, voorzitter van de DKP).
De arbeidersklasse kan dus niet profiteren van de groeiende productiviteit, ze moet ook nog zelf meebetalen voor haar reproductie, zoals we hierboven zagen. Noodzakelijk zou dus een loonondergrens moeten zijn waarmee op z'n minst de reproductiekosten geheel worden gedekt. De SDAJ (jongerenorganisatie van DKP, nvdr) eist daarom een minimumloon van 12 euro en steunt de campagne voor een minimumloon van 10 euro bruto, vrij van loonbelastingen.
Voor leerlingen eist de SDAJ in het kader van de actuele campagne 'Onze toekomst in plaats van jullie winst - Uitbuiters bestrijden, knokken voor opleiding' een maandelijkse minimumvergoeding van 1200 euro netto.
Terwijl een gedeelte van de arbeidersklasse zich voor dumplonen meer dan 40 uur per week ziek moet werken, raken er aan de andere kant ook steeds meer werklozen geheel geïsoleerd van de maatschappij. De DKP heeft een campagne gestart voor een 30-urige werkweek met een volledige compensatie van lonen en personeelsvervanging. Theoretisch is er al voldoende lang gewerkt voor die 30-urige werkweek. In feite vloeit de gestegen arbeidsproductiviteit echter naar de winsten van de ondernemers. Net zoals een minimumloon dat tenminste de reproductiekosten dekt, zal de arbeidsduurverkorting echter alleen kunnen worden bereikt door het verzet van het kapitaal te breken. Het Coalitieverdrag waait uit een andere richting. Het gaat erom tegen deze aanval van de heersende klasse het verzet te organiseren. Klassenstrijd in plaats van sociaal partnerschap (polderen, nvdr)!
Verschenen op news.dkp.de van 4 december 2013. Vertaling Marcel de Jong.