Ron Verhoef
Op 18 september 2014 mogen de Schotten naar de stembus om te bepalen of ze weer onafhankelijk willen zijn of niet. Sinds 1 mei 1707 maakt Schotland deel uit van Groot-Brittannië. Voor die tijd was het een apart land. Voor 1707 waren Engeland en Schotland zelfs gezworen vijanden. Omdat Schotland begin 18de eeuw echter financieel totaal aan de grond zat en Engeland aanbood om de Schotse schulden over te nemen, offerde het land zijn soevereiniteit op.
Onder groot protest van de bevolking trouwens, want nadat het Schotse parlement de Unie had goedgekeurd ontstonden op grote schaal opstanden en rellen.
Meer dan 300 jaar later lijkt het bijna ondenkbaar dat Schotland en Engeland apart verdergaan. Van een referendum hierover was aanvankelijk niet eens sprake, maar sinds de Scottish National Party in 2011 de absolute meerderheid in het Schotse parlement verwierf, staat de onafhankelijkheid weer duidelijk op de kaart.
De tegenstanders van een onafhankelijk Schotland wijzen er al maanden op dat Schotland overal buiten zal vallen als het zijn eigen weg gaat. Lidmaatschap van de VN en de EU zouden niet automatisch meegaan naar het nieuwe land. Het is overigens vrij ironisch dat Cameron hamert op het feit dat Schotland niet automatisch bij de EU zou komen. De Britse premier wil zelf immers graag een referendum houden over het beëindigen van het Britse EU-lidmaatschap. De SNP is echter een voorstander van de Europese Unie en voert al jaren campagne voor de Europese verkiezingen met de slogan: Scotland in Europe. Ook in Schotland zelf is, volgens opiniepeilingen, een meerderheid voor de EU. Daarnaast geven tegenstanders aan dat Schotland geen levensvatbaar land zou zijn.
Om alle negatieve verhalen een halt toe te roepen publiceerde de Schotse regering op 26 november een witboek. Volgens de aankondiging zou dit witboek laten zien dat Schotland wel degelijk als zelfstandig land zou kunnen bestaan. Het witboek zou dit financieel gaan onderbouwen. Dat is ook zeker gebeurd, maar het 670 pagina's tellende witboek leest eerder als een verkiezingsprogramma voor de SNP dan als een plan van aanpak voor onafhankelijkheid (wat het beloofde te zijn). Het is een wensenlijstje van wat de regering graag wil bereiken: een sociaal Schotland voor iedereen. Spectaculair is het allerminst. Het is een herhaling van wat de SNP al jaren in haar programma heeft staan: verhoging van het minimumloon, handhaven van de pensioenleeftijd op 65, de Royal Mail nationaliseren en de NHS genationaliseerd houden. Verder een verhoging van de huurtoeslag en de bijdrage in de kinderopvang. Daarnaast ook het verwijderen van de NAVO kernonderzeeërs aan de Clyde.
Wat wel nieuw is, is de bepaling dat alle Britten die op de dag van de onafhankelijkheid legaal in Schotland wonen ook de Schotse nationaliteit zullen krijgen. Daarnaast mogen ze ervoor kiezen ook de Britse nationaliteit te houden. Ook voor anderen blijft de dubbele nationaliteit mogelijk. Ook het tijdpad dat in het witboek staat is nieuw. Er wordt voor gekozen om op 1 januari 2016 weer een onafhankelijk land te zijn, maar hoe dit exact gaat plaatsvinden is niet helemaal duidelijk.
Wat vooral opvalt is dat de prioriteiten van de Schotse regering totaal tegenovergesteld zijn aan die van Cameron. Dat is echter niet opmerkelijk. Traditioneel stemmen de Schotten linkser dan de Engelsen. Ook de arbeidersbeweging in Schotland is sterker dan die in Engeland. Sterker nog de opkomst van het Britse socialisme/communisme en de arbeidersbeweging begon eind 19de eeuw in Schotland. Wel opmerkelijk is dat het witboek ook diametraal tegenover het Europese beleid staat. Daar waar Europa juist meer markt wil, kiest de Schotse regering voor minder markt. Hoe dat gaat uitpakken als Schotland inderdaad in de EU blijft valt nog te bezien en is verder niet uitgewerkt.
Ook gaat de regering er wel erg makkelijk vanuit dat Engeland over de gehele linie zal meewerken. Zo zegt het witboek dat er geen grenscontroles komen en de Britse pond het wettige betaalmiddel blijft. Over die laatste twee punten heeft Engeland echter nog geen toezeggingen gedaan en het is dus goed denkbaar dat Engeland wel grenscontroles gaat invoeren, zoals het dat al standaard bij alle buitengrenzen doet.
Al met al brengt het witboek weinig duidelijkheid over de haalbaarheid. Het is een verkiezingsprogramma zonder concrete afspraken. Er zijn geen onderhandelingen geweest met Engeland, behalve dat Engeland heeft toegezegd de uitslag van het referendum te zullen respecteren. Het boek moet dus vooral gezien worden als een verkiezingsstunt om de twijfelaars over de streep te trekken nu de peilingen aangeven dat het de zwevende kiezers zijn die de doorslag gaan geven.
Bronnen: BBC Scotland, The Scotsman, The Glasgow Herald, The Times, Independence (the magazine of the SNP).