Wil van der Klift
Het nieuwe jaar was nog maar pas begonnen of het eerste pleidooi voor versnelling van de 'hervormingen' werd al gelanceerd. Op 4 januari jl. mocht Lex Hoogduin - volgens de SP terecht 'knetterrechts' genoemd - het spits afbijten in het FD. Dat was meteen grof geschut. Hij kreeg op 10 januari in de NRC én het FD onmiddellijk steun van Willem Buiter, een andere 'salonpopulist', zoals Wouter Bos ze noemt. Partijen zouden volgens Buiter onvoldoende profiel hebben en dat verhindert dat er haast wordt gemaakt met het doorvoeren van nieuwe en diepgaandere hervormingen.
Die hervormingen - volgens Hoogduin c.s. noodzakelijk voor het herstel van de economie - verlopen door politieke stroperigheid in een onbevredigend traag tempo.
Hoogduin begint zijn aanval met de vaststelling dat het poldermodel tot stilstand zou zijn gekomen. Daarmee wordt uiteraard impliciet ook, of misschien wel met name, de rol van de vakbeweging ter discussie gesteld. Hij meent zelfs dat het hele Nederlandse bestuursmodel zou zijn vastgelopen. Volgens Buiter is het gevaar dat politici zonder de druk van een revolver tegen hun hoofd onvoldoende snel en diep hervormingen zullen doorvoeren. Hij vindt het poldermodel een soort halfbakken corporatisme. Hij is niet zo van het consensusmodel, zegt hij zelf.
Ook volgens columnist Maarten Schinkel van de NRC zijn er veel te veel belangengroepen betrokken bij de politieke besluitvorming in de EU en Nederland. De voortgang ervan sleept zich voort van crisis naar crisis. Hij bepleit meer en hardere dwangmaatregelen. Maar daarvoor moeten er eerst calamiteiten ontstaan. Pas dan komt de boel weer in de door hem gewenste richting in beweging. Als het politiek niet in één keer kan dan maar crisisgewijs! Het wachten is dus op de volgende grote crisis. Het is duidelijk dat al deze heren vinden dat de hervormingen sneller en diepgaander moeten worden doorgevoerd. Zij propageren verdergaande beperking van de overheidsuitgaven en zien alleen licht aan het einde van de tunnel als er snel nog meer zal worden bezuinigd. Daarmee plaatsen zij zich in het neoliberale kamp.
Nederlanders zouden te sterk zijn gaan leunen op de overheid. Alsof het niet net andersom is. De Nederlanders betalen zich groen en geel aan belastingen. Mogen ze daarvoor dan ook iets terug? Waar betalen we anders belastingen voor? Was dat nu juist niet om een fatsoenlijk voorzieningenniveau in stand te houden? De juiste vraag is waar gaat al dat belastinggeld tegenwoordig naar toe? Waarom moet de verzorgingsstaat zo nodig worden afgebroken? De afgelopen periode gingen in ieder geval tientallen miljarden euro's naar de redding van een paar banken. Er dreigt bovendien nog veel meer die kant op te gaan vloeien. Was Hoogduin trouwens niet jarenlang, ook in de periode dat besloten werd tot de beruchte bankensteun, directeur van DNB? [1]
De oplossing die Hoogduin aandraagt komt uit het (neo)liberale arsenaal. Niet belastingen gebruiken voor sociale en gemeenschappelijke doelen, maar om de inkomensachteruitgang nog enigszins te verzachten lagere belastingen invoeren. De hervormingsmaatregelen worden dan minder direct zichtbaar inde portemonnee, maar des te meer in de afbraak van het voorzieningenniveau. Terwijl de inkomens schijnbaar in stand worden gehouden stijgen de uitgaven voor belangrijke levensgebieden echter drastisch. Je krijgt dus gewoon minder maatschappelijke waar voor je geld. Wat je lijkt te winnen in je portemonnee door lagere belastingen wordt er door hogere kosten voor huren, openbaar vervoer, gezondheidszorg, onderwijs, cultuur, en nog tal van andere collectieve voorzieningen, ruimschoots weer uitgevist. (Verhoging van) eigen risico's, hogere toegangsprijzen, minder dienstverlening voor hetzelfde geld, zijn de hoge prijs voor een beetje minder belasting. Nooit doen dus.
Hoogduin hoopt dat zijn 1%-norm niet (nog verder) ten koste zal gaan van de overheidsbestedingen. Hij verwacht ten onrechte dat er juist een positieve groei van zal uitgaan voor de groei van de economie. Dank je de koekoek: lagere belastingen zijn koren op de molen van de ondernemers. De grote kunnen daardoor hun winsten opschroeven en de kapitalistische concurrentie beter overleven en de kleinere kunnen hun onafwendbare faillissement nog een tijdje uitstellen. Hij bedoelt met groei de economische en financiële groei van de ondernemers. Hij behoort tot het kamp van mensen dat nog steeds gelooft in het uitgangspunt dat wat goed is voor ondernemers goed is voor de rest van de bevolking. Dat wat goed is voor de bankondernemers (terecht inmiddels banksters genoemd) goed is voor ons allemaal. Juist dit soort sprookjes zijn de afgelopen jaren keihard doorgeprikt. [2] Dit soort oplossingen komen rechtstreeks uit de koker van VVD, D66 en CDA.
Intussen wordt het verschil tussen de lage inkomens en de middengroepen (bruto 27.000 tot 59.000 euro) steeds kleiner. Tussen de middengroepen en de hoge inkomens neemt het verschil alleen maar toe door het huidige kabinetsbeleid. Van hoge inkomens is dus sprake vanaf een inkomen groter dan 59.000 bruto. Daarboven valt iemand in belastingschaal 4: 52 procent. Politiek Den Haag strijdt over dit soort bedragen en noemt 59.000 euro een hoger inkomen. Natuurlijk moeten die, net als de midden- en lagere inkomens worden beschermd! Waarover nooit wordt gesproken is een miljonairsbelasting. Volgens Quote steeg het gezamenlijke vermogen van de rijkste 500 Nederlanders in 2013 tot 113,1 miljard euro. In 2012 was dat nog 106 miljard. Een stijging van 7,1 miljard euro (+6,14 mld). Over een miljonairsbelasting hoor je ook de SP niet. Maar zolang de superrijken buiten schot blijven krijgen rechtse lieden als Hoogduin, Buiter en anderen de kans om hun aanvallen op de portemonnee van de werkende klasse te blijven doen.
En hoe reageerde politiek Den Haag op de rechtse kletspraat van de heren? Ze tuimelden - behalve de SP - over elkaar heen om duidelijk te maken dat ze allang doen wat de 'salonpopulisten' doen. Dat is ook wat Wouter Bos zegt: ga er maar zelf eens aan staan... Dan zie je pas hoe moeilijk het is. Niet hou toch op met je verhalen, maar we doen het allang. Maar politiek is erg moeilijk. Wanneer wordt het roer eens echt omgegooid?
Noten
[1] Huidige functies Lex Hoogduin: Adviseur Bank for International Settlements (BIS). Parttime hoogleraar Monetaire Economie en Financiële Instellingen aan de Universiteit van Amsterdam. Lid Centrale Commissie Statistiek CBS. Board member Duisenberg School of Finance. Nadat bekend werd dat niet Lex Hoogduin, maar Klaas Knot de opvolger van Nout Wellink als president van DNB werd, legde Hoogduin zijn directiefunctie bij DNB (per 1 juli 2011) neer.
[2] Tijdens de kredietcrisis heeft Nederland 13,75 miljard staatssteun gegeven aan ING, Aegon en SNS. ABN AMRO en Fortis werden genationaliseerdvoor 16,8 miljard euro, waarna nog flink moest worden afgeschreven op de bezittingen van de banken. Bij elkaar staat dus zo'n 30 miljard euro in de boeken. Het gaat om geleend geld, dat dus moet worden terugbetaald en waarvoor rente moet worden betaald. De miljardensteun die de Nederlandse overheid in 2008 en 2009 aan Nederlandse banken heeft verleend heeft in 2012 voor een verlies van 193 miljoen euro gezorgd. Dat schreef minister Dijsselbloem van Financiën vorig jaar in januari aan de Tweede Kamer. Hij meldde toen ook dat Nederland de komende jaren nog meer geld zal moeten blijven toeleggen op de steun. De belastingbetaler zal ook de komende jaren nog moeten bloeden voor de crisismaatregelen. ABN Amro en ASR, de banken waarin de staat een belang heeft, kunnen niet voldoende dividend uitkeren aan de staat om de rentelasten te compenseren. Daarnaast zijn garantstellingen afgegeven tegen een vergoeding.