Op dinsdag 4 februari jl. kwamen op meer dan honderd plekken in het land zorgwerkers in actie voor een goede cao. (Foto: Abvakabo FNV)
Wil van der Klift
Het kapitalisme verkeert in een ernstige financiële, economische, morele en ideologische crisis. De vermogenden en leidende kringen trachten hun positie op alle mogelijke manieren veilig te stellen. Een klein deel van de heersende klasse slaagt er nog goed in om zich zelfs onder de huidige omstandigheden te verrijken. Elke oplossing roept onmiddellijk nieuwe problemen op. Van stabiliteit is geen sprake. Het is alles opportunisme en pragmatisme dat de klok slaat. Een ding is echter zeker: alle maatregelen die worden getroffen gaan ten koste van de werkende en uitkeringsgerechtigde bevolking. De maatschappelijke tweedeling neemt snel toe. De weerstand ertegen ook. De lont komt steeds dichter bij het kruit.
Niet alleen het levenspeil wordt verslechterd ook andere sociale verworvenheden, zoals rechtszekerheid en vrijheid van meningsuiting, staan ter discussie. Linkse partijen en de vakbeweging moeten zich daarom niet alleen bezighouden met de strijd tegen de verslechteringen van de arbeidsvoorwaarden. De systeemvraag is aan de orde. Het kapitalistische systeem kan geen andere oplossingen vinden dan ten koste van de grote meerderheid van de bevolking. Het kapitisme is bovendien niet verbeterbaar en kent geen varianten die nu en op termijn wel profijtelijk zijn voor die meerderheid van de bevolking. Het systeem is de oorzaak van de problemen en moet nodig worden ingewisseld voor het socialisme.
Moet dat? Ja het moet omdat er geen ander alternatief bestaat voor de miljoenen die steeds meer worden uitgebuit. Kan het? Deze uitdaging zal veel discussie vergen. Het zal nog niet zo makkelijk zijn. Het socialisme is gediscrediteerd. Deels door eigen schuld, maar grotendeels en vooral door onafgebroken mediacampagnes, waarin de successen van het socialisme stelselmatig onder tafel werden en worden geschoven en de moeilijkheden van de socialistische experimenten werden uitvergroot. Bovendien vindt regelrechte criminalisering plaats. Door socialisme gelijk te stellen aan fascisme wordt nadrukkelijk gepoogd om de mensen in verwarring te brengen. Maar de opbouw van het socialisme staat gelijk aan de vernietiging van het fascisme. Dat toonde de geschiedenis al talloze malen.
Nu echter steeds duidelijker wordt dat het kapitalisme een negatieve bijdrage levert aan de toekomst van jongeren; er voor het eerst sinds het einde van de WOII in westerse landen sprake is van een situatie waarin de volgende generatie het slechter gaat krijgen dan de vorige, beginnen steeds meer mensen vraagtekens te zetten bij het huidige systeem. Het is immers ronduit schokkend dat in Europa sprake is van landen met een jeugdwerkloosheid van 26,5 procent, zoals in Frankrijk en tegen de 60 procent in Griekenland en Spanje. In de EU zijn 5,7 miljoen jongeren onder de 25 jaar werkloos!
Die vraagtekens krijgen vaak de vorm van oplossingen tussen kapitalisme en socialisme in. Er worden tal van Derde Weg-oplossingen gezocht en voorgesteld. Sommigen verklaren het socialisme dood en trachten vormen van een kapitalisme met een menselijk gezicht te introduceren. Anderen trachten een mix van socialisme en marktwerking als oplossing voor te stellen. Alhoewel deze laatste oplossingen verreweg de voorkeur genieten, waar zij gericht zijn op het verbeteren van de condities om het socialisme te behouden of te verbeteren, leiden ze ook tot verwarring en zinloze discussie. Maar hierover discussie te voeren is veel beter dan uit te gaan van de mogelijkheden van positieve veranderingen binnen het kapitalisme.
In tegenstelling tot de leugens die dagelijks in de media worden geventileerd gaan de ondernemers (het bedrijfsleven) niet zorgen voor:
Dat zou allemaal ten koste gaan van de winstmaximalisatie en de overlevingsdrang die kenmerkend zijn voor de 'ondernemende' kapitalisten. Op deze 'kostenposten' moet juist worden bezuinigd in het belang van de (groot)aandeelhouders en hun zetbazen.
Wat ze wel willen is hervormen - een ander woord voor afbreken van de sociale en arbeidsrechten. Niet overdreven snel om het systeem te beschermen en volksoproer te voorkomen. De tweedeling in de maatschappij neemt inmiddels monsterlijke proporties aan. Zo groot dat zelfs het westerse mondiale leiderschap zich er zorgen over begint te maken. Maar inmiddels stapelen de afbraakplannen zich verder op:
Nederland doet volgens de Europese Commissie te weinig om zijn economie structureel te versterken. Nederland zou hervormingsmoe zijn waardoor het momentum voor dringend noodzakelijke hervormingen al sinds 2012 lijkt weg te zakken, "terwijl juist in moeilijke tijden nieuwe inspanningen nodig zijn om het groeipotentieel te vergroten". De aanpassingen op de woningmarkt gaan niet ver genoeg en de hervorming van de arbeidsmarkt gaat te langzaam. Gezien de 'aanzienlijke structurerele verstoringen' van de Nederlandse huizenmarkt zouden 'verdere hervormingen' nodig zijn. Temeer omdat het herstel van de totale economie door de problemen op de huizenmarkt wordt gehinderd.
De aanpassingen die sinds april 2012 zijn doorgevoerd, zoals de beperking van de aftrekbaarheid van de hypotheekrente en de verplichting om hypotheken af te lossen acht de Commissie "nuttig". Maar de invoering ervan gaat te langzaam.
De Commissie stelt verder dat de arbeidsmarktsituatie in Nederland verslechtert, maar de hervormingen in de werkloosheidswet, de ontslagbescherming en de nieuwe participatiewet nog steeds op uitvoering wachten en als dat er van komt, is dat volgens de Commissie nog niet genoeg. Er zijn 'aanvullende hervormingen' nodig.
Hier en daar wordt beweerd dat de crisis over het hoogtepunt is. Dat er weer licht te zien is aan het einde van de tunnel. De vakbeweging maakt gebruik van dit soort verhalen om nieuwe en hogere (loon)eisen te stellen. Zulke eisen krijgen op dit moment bredere steun omdat het bedrijfsleven dat van de Nederlandse markt afhankelijk is grote problemen heeft als gevolg van onvoldoende koopkracht van de bevolking. Hoe belangrijk daadwerkelijke verbeteringen voor de bevolking ook zijn, hoe belangrijk het ook is zo groot mogelijke stukken van de verzorgingsstaat te behouden, het zal niet baten. De fooi die vandaag wordt gegeven, wordt morgen dubbel en dwars teruggeëist. Een Derde Weg bestaat niet. We zullen aan de bak moeten voor het socialisme.