Dr. Peter Custers
De uitkomst van de verkiezingen is schokkend voor diegenen die de seculiere politieke tradities van India bewonderen. Op 16 mei jongstleden werd de uitslag bekendgemaakt van de verkiezingen voor het Indiase parlement, de Lok Sabha, die werden gehouden in negen ronden in een periode van vele weken. De nationale verkiezingen worden beschreven als de grootste, meest omvangrijke en massale operatie in verkiezingsland wereldwijd.
De verkiezingsuitslag van dit jaar is op zijn zachtst gezegd zorgelijk. De Bharatiya Janata Party (BJP), met een Hindoe-nationalistische agenda, heeft de absolute meerderheid van de parlementaire zetels gewonnen, mede dankzij een golf van aspiraties van India's bloeiende middenklasse en uitbundig ondersteund door het bedrijfsleven. En nog onheilspellender is het gegeven dat de electorale coalitie, de Nationale Democratische Alliantie (NDA), aangevoerd door de BJP, erin is geslaagd om drie vijfde van de zetels in de nieuwe Lok Sabha te veroveren.
Tegelijkertijd is de positie van de Congres Partij, die in India heeft geregeerd gedurende de afgelopen twee regeringstermijnen, enorm verzwakt. Haar aandeel aan parlementaire zetels is teruggebracht tot grofweg een vijfde van het eerdere aandeel, deze partij heeft nu nog maar 44 zetels.
Wat zijn de gevolgen van deze omwenteling in de Indiase politiek? Koerst India af op een langdurige consolidering van extreem-rechtse overheersing, zoals sommige waarnemers vrezen, of is het vooruitzicht minder bedreigend?
In de eerste plaats bestaat er weinig twijfel over dat de uitkomst van de recente verkiezingen een weerspiegeling is van de verdere toename van het nationalisme in de politiek van India. Terwijl de moslim-minderheid in India ongeveer 17 procent van de totale bevolking van het land vormt, is zij met slechts 20 van de 543 zetels nauwelijks vertegenwoordigd in het nieuwe parlement.
Bang geworden door de recente acties van de BJP, gericht op het aanzetten tot hindoe-islamitische religieuze spanningen, hebben de meeste moslims hun stem niet uitgebracht op de BJP of een van haar bondgenoten. Dit geldt in het bijzonder voor de moslims in de staat Uttar Pradesh die 80 zetels in de Lok Sabha heeft. In die staat heeft de BJP in haar verkiezingsstrategie gebruikgemaakt van zowel nationalisme als kastenpolitiek. In de noordelijke regio van Uttar Pradesh, rond Bahraich, heeft de BJP zich bijvoorbeeld vooral gericht op de dalit (kastenloze) en Hindoes uit lagere kasten, door de herinnering aan een Hindoe-koning uit de 11e eeuw nieuw leven in te blazen, om de aandacht voor de gemartelde moslim-heilige te verdringen, die in de strijd werd verslagen door de koning. Deze heilige, Salar Masood, wordt evenzeer vereerd door moslims als hindoes.
In augustus/september vorig jaar hebben gruwelijke rellen plaatsgevonden in Muzaffarnagar, in het westelijke deel van Uttar Pradesh, waarbij vele doden vielen en meer dan 40.000 mensen vluchtten. Met deze rellen in gedachten hebben de moslims in deze staat op grote schaal geweigerd om te stemmen op de BJP of andere NDA-kandidaten.
Zal de uitkomst van de verkiezingen leiden naar een verdere verslechtering van de interreligieuze verhoudingen? Wat zal de invloed zijn op de scheiding van hindoes en moslims? De ambities van de middenklasse voor maximalegroei en 'ontwikkeling' waren de belangrijkste motor van de verkiezingsstrijd. Vandaar dat de nieuwe minister-president, Narendra Modi, die vooral bekend is geworden omdat hij in 2002 de antimoslimrellen in Gujrat niet heeft voorkomen maar juist opgehitst, er maar beter voor kan zorgen dat hij voorzichtig omspringt met de energie en inzet van de regering.
Ook zijn er andere factoren waarvoor hij waakzaam zal moeten zijn. In de eerste plaats is de monopolisering van de macht gecompliceerd, omdat de BJP het niet goed heeft gedaan bij de verkiezingen in de (meeste) zuidelijke staten. In Tamil Nadu heeft bijvoorbeeld de regionale Tamil partij AIADMK, aangevoerd door Jayalalitha, een verpletterende overwinning behaald. Zij wonnen 37 van de 39 zetels van hun staat, terwijl de BJP er daar maar een heeft gewonnen. In Kerala en in de twee staten van het opgesplitste gebied Andhra Pradesh heeft de BJP het ook relatief slecht gedaan. Karnataka is de enige staat in het zuiden waar de BJP indruk heeft weten te maken bij de verkiezingen. In deze staat kwam deze op Hindutva [nvdr: 1] gerichte partij tot bloei in de jaren '90 van de vorige eeuw, dankzij een smerige campagne, gericht op het ondermijnen van de gezamenlijke hindoe-moslim-verering van een beroemd heiligdom in een grot, ter ere van de sufi moslim heilige Dada Hayat. In Karnataka veroverde de BJP 17 van de 28 zetels.
Een ander belangrijk punt met betrekking tot de overwinning van de BJP is de verhouding tussen het aantal zetels in het parlement dat ze hebben gewonnen (282 van de 543 zetels) in vergelijking met het aandeel in de uitgebrachte stemmen. Het verkiezingssysteem in India is niet gebaseerd op evenredige vertegenwoordiging. In plaats daarvan worden kandidaten verkozen op basis van verkiezingsdistricten. Als gevolg daarvan kan er gemakkelijk een discrepantie ontstaan tussen de verkiezingsresultaten van een partij gemeten in aantal gewonnen zetels en het feitelijke aantal mensen dat op kandidaten van die partij heeft gestemd.
Bij de recente parlementsverkiezingen in India was deze discrepantie enorm. Terwijl de BJP de meerderheid van de zetels heeft gewonnen kregen zij amper 31 procent van de stemmen, dit impliceert een verschil van meer dan 20 procent als we beide cijfers naast elkaar zetten! De cijfers voor het verschil tussen beide cijfers in afzonderlijke staten zijn nog onrustbarender.
Volgens verslagen in Indiase kranten zijn er op zijn minst zes staten waar deze Hindutva-aanhangende partij een aantal zetels heeft gewonnen dat procentueel (bijna) twee keer zoveel is als het aantal stemmen dat de partij heeft gekregen. In Uttar Pradesh kreeg de BJP 42,3 procent van de stemmen, terwijl zij 71 van de 80 zetels hebben gewonnen. In Rajasthan koos slechts 54,9 procent van de stemmers voor deze partij, terwijl de partij wel alle zetels van die staat kreeg. In New Delhi kreeg de partij 46,4 procent van de stemmen maar kreeg ook daar alle zetels van de staat in het parlement. Vergelijkbare discrepanties werden genoteerd in Madhya Pradesh, Jharkhand en Chattisgarh.
Deze cijfers illustreren niet alleen dat het formele verkiezingssysteem, net als in veel westerse landen, vervormde resultaten mogelijk maakt. De vergelijking tussen de aantallen uitgebrachte stemmen en gewonnen zetels maakt dat onbetwistbaar duidelijk. Maar de les die getrokken moet worden uit de verkiezingsuitslagen gaat verder dan dit overduidelijke punt.
De sponsoring van de verkiezingscampagnes door kapitaal van bedrijven richtte zich met name op de BJP. Deze partij kon in haar eentje enorme advertentiecampagnes bekostigen in landelijke nieuwsbladen, kon langdurigpropaganda-advertenties via internet en social media betalen en ze hadden een enorme voorsprong op andere partijen, inclusief de Congres Partij, in termen van toegang tot de televisieomroepen.
Ondanks dat was er geen overweldigende sympathie onder de bevolking voor Modi, de BJP-kandidaat voor minister-president, en een grote meerderheid van de kiezers bracht zijn stem uit op partijen die tegen de Hindutva- politiek van de BJP zijn. Deze feiten zijn een bron voor aanmoediging van Jayalalitha's AIADMK en andere regionale partijen om een gezamenlijk oppositieblok te vormen in het nieuwe parlement in India.
Narendra Modi is geneigd om eenzijdig te focussen op infrastructurele projecten en investeringen in groei, om op die manier een enorme groei te bewerkstelligen, zoals de wens is van Indiase rusteloze IT-professionals en opgeleide jongeren die in de stad wonen. Hij zal zeer waarschijnlijk progressieve eisen negeren, zoals meer gelijkheid, de bescherming van India's natuurlijke rijkdommen en de geplande vernietiging van afval. Maar als Modi's regering er openlijk voor kiest om religieuze verdeeldheid te gebruiken en aan te moedigen dan is de kans groot dat dit wijdverbreide verontwaardiging oproept, ook bij delen van de ambitieuze middenklasse van India.
[1] Hindutva is de ideologie volgens welke de principes van de hindoeïstische levenswijze geldigheid moeten hebben voor alle Indiërs, dus ook voor religieuze minderheden als christenen en moslims.
P.C., Secunderabad, India, 23 mei 2014, vert. J.Bernaven.
www.petercusters.nl; petercusters.wordpress.com