Werkstress maakt ziek (Foto: Shutterstock)
Maarten Muis
In de laatste vijf jaar is het ziekteverzuim door werkstress enorm gestegen. Uit een analyse van ArboNed op de gegevens van 1,1 miljoen werknemers blijkt in het eerste half jaar van 2014 dat dat achtmaal hoger lag dan in 2009. Een groot deel van de werkende klasse bezwijkt onder druk van inkrimpend personeelsbestand, baanonzekerheid en opjaag-beleid.
In de media riep de FNV op tot dwingende maatregelen bij bedrijven om stress te voorkomen. "De arbeidsinspectie moet vaker en strenger controleren of bedrijven hun arbobeleid wel op orde hebben. Verreweg de meeste bedrijven doen niks aan de problematiek en dus blijft het probleem maar groeien, ondanks een scala aan nuttige hulpmiddelen en instrumenten. Daarnaast zijn er gewoonweg te weinig werknemers voor teveel werk. Deze signalen krijgen wij steeds vaker van onze leden. Genoeg reden voor ons om daarmee aan de slag te gaan", aldus Ruud Kuin, vicevoorzitter van de FNV.
De kosten voor het stressgerelateerd verzuim worden geschat op 4 miljard per jaar. Maar achter dit grote bedrag gaan heel veel persoonlijke tragedies schuil. De boodschap na uitvallen door werkstress is namelijk vaak dat de werknemer individueel niet opgewassen was tegen de verantwoordelijkheden van de baan. De werkgever schermt vaak met allerlei mooie termen die erop wijzen dat met de juiste instelling en werkhouding iedere medewerker bestand kan zijn tegen de druk in de baan.
Er worden tal van cursussen en therapieën ingezet om de individuele werknemer weer op te lappen. Er wordt bijna nooit een kritische diagnose gesteld over de situatie op de werkvloer.
Meer dan de helft van de bedrijven heeft geen beleid op het terugdringen en voorkomen van ongezonde arbeidsomstandigheden.
Ruud Kuin stelt daarover: "Het is onacceptabel dat zoveel bedrijven, ondanks de wettelijke verplichting, geen beleid hebben op het terugdringen van ongezonde arbeidsomstandigheden. Door het aanleveren van beleid verplicht te stellen kan de arbeidsinspectie in een mum van tijd zien welke bedrijven het voorkomen van ongezonde arbeidsomstandigheden aan hun laars lappen. Door meer sturend op te treden, zullen werkgevers allerlei nuttige hulpmiddelen zoals het door TNO ontwikkelde 'werkdrukkompas' gaan gebruiken en krijgen we de zaak in beweging. Dan zal ook in de bedrijven zelf zichtbaar worden dat meer collega's hard nodig zijn."
Er zijn ook steeds meer signalen dat leidinggevenden medewerkers onder druk zetten om bij ziekte vrije dagen op te nemen in plaats van zich ziek te melden. Of zij worden er op gewezen dat zij hun vrije tijd vooral moeten besteden om activiteiten te ontplooien die hun functioneren als arbeidskracht verbetert. Er zijn in de directe omgeving tal van voorbeelden te vinden die precies aansluiten op de analyse in het boek 'De 360 graden werknemer' (Jan Blommaert, Paul Mutsaers en Hans Siebers, Uitgeverij EPO, zie Manifest 4 dit jaar voor boekbespreking).
Er is jarenlang binnen bedrijven gehamerd op het omlaag brengen van ziekteverzuim(cijfers). Binnen organisaties werden verschillende onderdelen met elkaar vergeleken qua ziekteverzuim en werd het gebracht als een brevet van onvermogen als dat bij het ene onderdeel hoger lag dan bij het andere. Daarbij werd steeds gesuggereerd als zouden die cijfers wat zeggen over de kwaliteit van het personeel in plaats van over het niveau van werkstress. Ziek worden werd dan ook steeds meer gebracht als iets om je voor te schamen. Want daar zou de individuele medewerker de hele afdeling mee treffen, zoals extra werk voor collega's en hogere arbeidskosten.
De sterke nadruk binnen bedrijven op de kostenfactor van arbeid heeft mede bijgedragen aan de verhoogde werkstress. Met name binnen de zorg en welzijn is de laatste jaren een grote campagne gevoerd voor meer 'kostenbewustzijn' van de medewerkers. Zo zijn er voorbeelden bekend dat als de bezetting maar even boven een aantal vastgestelde medewerkers uit kwam, er collega's naar huis moesten. Overbezetting mag bijna nooit gebruikt worden voor het verbeteren van de kwaliteit van het werk of om meer aandacht te kunnen geven aan de cliënten. Want dat zou altijd teveel kosten. Laat staan dat iets meer medewerkers werden ingezet om een gezonder werkklimaat te creëren.
Een op de drie werknemers noemt werkdruk of werkstress als belangrijkste reden voor verzuim. Het is de hoogste tijd om de noodklok te luiden over de werkstress en te eisen dat kwaliteit van werk en gezonde arbeidsomstandigheden binnen de bedrijven voorop komt te staan.