Wiebe Eekman
Heeft Al Gore overdreven met zijn bekende film 'Een waarheid die stoort'? Het staat met een grote kop in de Belgische krant 'La Libre Belgique'. Nu Ban Ki Moon met zijn algemene vergadering van 23 september meer serieuze aandacht vraagt voor het aanpakken van de klimaatkwestie, zie je de klimaatsceptici weer op een lepe manier opduiken.
Ook wij bekritiseren de Amerikaanse ex-vicepresident Al Gore omwille van zijn maatschappijkeuze in de oplossingen die hij voorstelt. Al Gore pleit onverbloemd voor een groen kapitalisme. Wij bekritiseren Al Gore geenszins voor zijn verhaal over de ernst van de klimaatverandering. Integendeel.
De krant haalt er een jonge klimatoloog van de Luikse universiteit bij, Sébastien Doutreloup. De man zette het artikel op zijn facebookpagina, hij staat er dus achter. Hij vindt dat Al Gore overdreef om angst aan te jagen. Hij ontwikkelt drie voorbeelden om dat te staven.
Zijn eerste voorbeeld: Al Gore toont twee beelden van de Afrikaanse berg Kilimandjaro. De eerste met sneeuw bedekt, de tweede niet meer. Uitleg Sébastien: "De sneeuw smolt omdat de grond opwarmde, maar dat kan ook door de ontbossing komen."
Zijn tweede voorbeeld: De Katrina-storm die New Orleans overstroomde. Uitleg Sébastien: "We weten dat temperatuurstijging het verschijnen van dergelijke orkanen bevordert. Maar andere redenen kunnen ook Katrina verklaren."
Zijn derde voorbeeld: de recente overstroming met metershoge modder en water in het dorpje Ittre, net ten noorden van Brussel. Uitleg Sébastien: "De overstromingen die Ittre troffen, eind juli, zijn eerder verbonden met de intensieve urbanisatie en het ondoordringbaar maken van de bodem dan met de klimaatopwarming."
En Sébastien besluit: "Je moet weten dat de temperatuur steeds evolueert met trappen. Vandaag zijn we al 15 jaar op dezelfde trap gebleven. Als je daarentegen de CO2-curve beschouwt, die schiet als een pijl omhoog. Als de temperatuurstijging werkelijk enkel verbonden was met de stijging van CO2, dan zouden de twee curven zich op dezelfde wijze ontwikkelen. Maar dat is niet het geval."
Goed, Sébastien doet hier niet aan desinformatie of informatievervalsing, zoals gebruikelijk is in de rechtse kringen van de Amerikaanse politiek. Maar hij maakt zich wel schuldig aan een verfijndere manier van wetenschapsvervalsing, door de interactie en de correlatie tussen verschillende fenomenen van heel verschillende aard niet te zien. Dit debat heeft enorme politieke consequenties.
Laten we duidelijk zijn, het klimaatprobleem is per definitie een complexe wisselwerking tussen fysiek-biologische fenomenen en de organisatie van de menselijke maatschappij. Als het klimaatprobleem beperkt zou zijn tot enkel een opwarming met één of twee graden, zonder meer, zonder enig ander bijkomend effect op ons dagelijks leven, dan zou het ons volledig koud laten. Het klimaatprobleem beperken tot een kwestie van CO2 en temperatuur is een politieke vervalsing, met de bedoeling alles op zijn beloop te laten.
De klimaatontaarding heeft niet enkel met de uitstoot van broeikasgassen te maken wegens transport en fossiel energiegebruik, maar evenveel met de ontbossing wereldwijd, de verstedelijkte urbanisatie, de erosie door chemische landbouw, de overbevissing, ... Dat zijn allemaal activiteiten die de oorspronkelijke capaciteit om CO2 uit de atmosfeer op te vangen zwaar verminderd hebben. Tegelijk spelen allerlei effecten van verandering in de overheersende windrichtingen, zeestromingen... Ook heb je de vermindering van terugkaatsing van zonlicht door de vermeerdering van donkere oppervlakten op de aardbol. Het IPCC heeft al die diverse fenomenen die elkaar versterken of afzwakken in kaart gebracht.
Nog een merkwaardig feit, dat zelden verteld is: onze aardse atmosfeer is tientallen kilometers dik, maar door het broeikasfenomeen worden enkel de 15 onderste kilometers opgewarmd. Met als gevolg dat je boven die 15 kilometer, daar waar de straalstroom de grote weersfenomenen bepaalt, je een sterke afkoeling hebt, omdat de warmte-uitstraling van de aarde niet meer tot daar doordringt. Een veel sterkere gradiënt in temperatuurverschil dan vroeger dus, waardoor het weer overal onrustig en wispelturig wordt. Op de plekken waar die bovenlucht naar beneden komt zal het stukken kouder zijn. Denk er aan dat vorige winter Florida kouder was dan Alaska.
Iets analoogs speelt zich af in de wereldoceanen. De voorbije eeuw werd wereldwijd overal de luchttemperatuur gemeten en in kaart gebracht. Wat we de laatste 10 á 15 jaar zien gebeuren is dat die luchttemperatuur het zeewater mee opwarmt. Ja die opwarming wordt nog versterkt door de vermindering van de noordelijke ijskap: donker open water vangt meer zonlicht op dan witte sneeuw of ijs. En ook de thermische opwarming door gebruikt koelwater van onze elektriciteitscentrales aan onze rivieren zal meespelen. In elk geval is nu gemeten dat zeker tot 700 meter diepte het oceaanwater is opgewarmd. Wat bijzonder ernstig is voor het planktonbestand, de basis van onze voedselketen. Die diepe opwarming van de oceanen is de belangrijkste verklaring voor het niet gelijk lopen van de CO2-curve en de curve van de luchttemperatuur.
Opwarming van zeewater met enkele tienden van een graad is voldoende om ergere en meer stormen te veroorzaken. De VS zullen moeten leren dat de tropische stormen nu hun kusten bereiken, tot in New York toe, zoals de orkaan Sandra in de herfst van 2012. Ja, dat Katrina zoveel schade heeft kunnen aanrichten in New Orleans heeft ook te maken met de slechte staat van de dijken, door de besparingen van de regering. Dat heeft ook te maken met het kappen van de mangrovebossen aan de kust. En dat heeft zeker te maken met het in de steek laten van de armere bevolking door de overheid. Iedereen moest maar individueel zijn plan trekken.
Ja de verdwijning van de ijskap op de top van de Kilimandjaro-berg heeft ook te maken met de ontbossing in de omgeving. Het meest vruchtbare land werd ingepikt voor plantages voor export van landbouwproducten naar Europa. Kleine boeren worden naar de vroeger beboste hellingen verdreven. Kaal land absorbeert meer warmte dan bebost land. Tegelijk werd de waterhuishouding van de streek verstoord. De besneeuwde en beboste top was een waterreservoir dat gelijkmatig over heel het jaar de riviertjes bevoorraadde. Nu slaat de droogte toe. Klimaat heeft ook te maken met onrechtvaardige internationale betrekkingen.
En de overstroming in Ittre? Ja, dat heeft ook te maken met verharding van de bodem en verkeerde urbanisatie. Ittre was een klein boerendorp in een dal met steile beboste hellingen. Het werd een chique woonwijk voor rijkere mensen uit Brussel. Ja, als je beboste hellingen vervangt door villawijken, dan riskeer je modderstromen. Niets met het klimaat te maken? Toch wel. Je kan een uitzonderlijke regenval hebben die maar één keer in de 10 á 50 jaar ergens in het land voorkomt. Maar als elke twee á drie dagen al maandenlang sprake is van uitzonderlijke regenval ergens in het land, dan is het géén uitzondering meer, maar klimaatverandering.
Professor JP Van Ypersele, vicevoorzitter van het IPCC, stelt terecht dat onze menselijke maatschappij, onze huidige beschavingen tot stand zijn gekomen in een klimaat dat na de laatste ijstijd 10.000 jaar redelijk stabiel is gebleven. De stabiele gemiddelde temperatuur op de wereld verschilde 4 graden Celsius met het diepste van de ijstijd. Door de huidige politieke keuzes en aanpak gaan we naar een temperatuurstijging van ook weer 4 graden Celsius. Hoe loopt dat af? De huidige stijging met circa 1 graad C tegenover een eeuw terug is al erg genoeg.