België: separatisme, sociale afbraak ... en een versterkte communistische partij

1 mei-demonstratie van de PVDA-B in de stad Antwerpen. (Foto: PVDA)

Demonstratie van de PVDA-B in Luik. (Foto: PVDA)

Interview met Herwig Lerouge, hoofdredacteur van het theoretische tijdschrift 'Marxistische Studies' en lid van de Nationale Raad van de Belgische Partij van de Arbeid (PVDA/PTB).

Interviewer: Olaf Peters (*)

Jullie strijden tegen de ontwikkelingen die leiden naar een tweedeling van België. Wat betekent het separatisme in België voor de arbeidersklasse?

Herwig Lerouge

Wij beschouwen het nationalisme, van zowel Vlaamse als Waalse zijde, als een verzwakking van de arbeidersbeweging op twee gebieden. In de eerste plaats heeft het al tot splitsing geleid in alle politieke partijen, behalve de PVDA, en het kan leiden tot een splitsing in de vakbonden. In de tweede plaats is het nationalisme zeer schadelijk voor de ontwikkeling van het klassenbewustzijn. Het verspreidt de opvatting dat de Vlaamse arbeiders dichter bij de Vlaamse ondernemers staan dan de Waalse arbeiders.

In de afgelopen jaren is het nationalisme vooral sterker geworden in Vlaanderen. Hoe komt dat?

Herwig Lerouge

Het doel van het nationalisme is een splitsing, om sneller een neoliberale politiek te kunnen doordrukken. Dat is zeer belangrijk voor de ondernemers, die voor de export produceren. Dertig procent van de export van Vlaanderen gaat overigens naar Duitsland, dat zijn bedrijven die fungeren als toeleverancier voor Duitse concerns. De druk door de concurrentie om de kosten voor de ondernemer zo laag mogelijk te houden is enorm. Ondertussen is er ook tussen de regio's Vlaanderen en Wallonië sprake van concurrentie met betrekking tot de kosten, de belastingen en arbeidsvoorwaarden. Tot nu toe was een kind een kind, of het nou in Brussel woonde of in Antwerpen of Luik. Maar vanaf 2015 zijn de regio's verantwoordelijk voor de kinderbijslag. In Luik krijgen ouders dan minder kinderbijslag dan ouders twintig kilometer verderop in Hasselt. De kapitalisten willen de verworvenheden die we nu nog hebben afschaffen, zoals de loonindexering, de automatische aanpassing van de salarissen aan de inflatie. En zij hopen dat ze dat in Vlaanderen, waar de rechtse partijen de meerderheid hebben en de vakbonden zwakker zijn, sneller kunnen doordrukken.

De PVDA heeft er in de afgelopen jaren nieuwe leden bij gekregen en haar invloed vergroot. Dat heeft zich ook vertaald in het feit dat twee leden van de partij bij de laatste parlementsverkiezingen in het nationale Parlement van België zijn verkozen. Wat is de oorzaak van dit succes?

Herwig Lerouge

Er zijn verschillende oorzaken en het is een langdurig proces. In 2003 hebben we een zware verkiezingsnederlaag geleden en zijn veel partijleden weggegaan, omdat de toenmalige partijleiding een lijstverbinding was aangegaan met nationalistische, anti-imperialisten onder de migranten. Veel leden hebben dat niet begrepen, er was echt een crisis in de partij. Toen hebben we gezegd: dat gaat zo niet meer. We hebben onze hele manier van agitatie veranderd, we hebben onze samenwerking met de pers verbeterd en we hebben ervoor gezorgd dat we personen hebben die bij de brede massa's bekend zijn, in het bijzonder onze voorzitter, Peter Mertens, en Raul Hedebouw, die zitting heeft in het parlement.

We moesten onderkennen dat vooral sinds het verdwijnen van de Sovjet-Unie het politieke niveau zeer laag is, we kunnen de mensen niet voor ons winnen met verklaringen. We moeten goed zien waarvoor mensen in deze tijd willen vechten. Vroeger hebben we de eis voor de 32-urige werkweek zeer actief verspreid, maar dat werd zelfs in vakbondskringen als compleet onrealistisch beschouwd. Het probleem waar we in de bedrijven daadwerkelijk voor stonden was de strijd tegen arbeidstijdverlengingen en tegen kortingen op de lonen, daarom hebben we gezegd: laten we die strijd samen voeren. Daardoor hebben we ook onze contacten met de vakbonden verbeterd. We hebben geprobeerd campagnes op poten te zetten die door bredere groepen in de bevolking worden gedragen.

Bijvoorbeeld met betrekking tot de eis voor een Miljonairsbelasting.

Herwig Lerouge

We hebben niet gelijk een miljonairsbelasting geëist. We hebben eerst een informatiecampagne georganiseerd, met boeken en bijeenkomsten, om te laten zien dat deze mensen geen belasting betalen, want dat moet men eerst aantonen, niet waar? Dat moet men op een serieuze, wetenschappelijke basis aanpakken, zodat zelfs burgerlijke journalisten het serieus moeten nemen. Vervolgens hebben we een lang debat gevoerd over wat de juiste eis zou zijn. Met een eerdere eis voor vermogensbelasting hebben we slechte ervaringen opgedaan, omdat veel mensen die we graag in onze beweging hebben toen hebben gedacht: ik heb een huis, misschien ook nog een vakantiehuis, en een grote auto, ik zal deze belasting ook moeten betalen. We hebben daarom onze eis sterker toegespitst op een kleine groep van zeer rijke personen. En ten derde hebben we de strijd voor deze eis voor een miljonairsbelasting verbonden met politieke scholing.

Want natuurlijk bestaat er in Frankrijk en Duitsland een vermogensbelasting, op zichzelf is dat niet revolutionair. Deze eis kan ook door de sociaaldemocraten worden gebruikt, om bezuinigingen te rechtvaardigen. We hebben onze campagne zo gemaakt dat duidelijk werd: er zijn klassen in deze maatschappij, en de heersende klasse dat zijn degenen die de enorme vermogens hebben, de aandeelhouders van de bedrijven. We hebben die mensen zichtbaar en herkenbaar gemaakt. We hebben bijvoorbeeld fietstochten georganiseerd langs de villa's en wijndomeinen van deze rijken. Bij mooi weer kwamen er honderden mensen op af en dan werd er ook gediscussieerd: waar komt het geld van deze rijken vandaan, wat zou men allemaal voor de bevolking kunnen doen met al die miljarden, enzovoort?

Verkiezingssucces, miljonairsbelasting - waar blijft de strijd voor het socialisme?

Herwig Lerouge

Als we geen communistische partij met invloed onder de massa's hebben, dan hoeven we over het socialisme nog helemaal niet te dromen. We moeten ervoor strijden dat de partij meer invloed krijgt, dat de mensen de partij als hun partij gaan zien en niet als iets mysterieus of een sekte. We hebben communistische partijen gezien voor wie de strijd tegen isolering betekende: alleen nog maar inzetten op allianties, die alleen nog maar in lijstverbindingen meededen aan verkiezingen. Onze voormalige leiding heeft ook ingezet op verkiezingssucces door een lijstverbinding. Wij hebben dat verworpen, wij hebben de partij in het middelpunt gezet. We willen de partij meer open, meer toegankelijk maken, beter te begrijpen voor bredere lagen onder de bevolking.

Jullie hebben de afgelopen jaren zeer veel nieuwe leden opgenomen. Is de PVDA ondanks dat een ideologisch gelijkgestemde partij?

Herwig Lerouge

We hebben enige duizenden leden die werkelijk ideologisch op een lijn zitten en dan hebben we nog een bredere groep van kameraden met wie nog discussies gevoerd moeten worden. Maar nu ze lid zijn van de partij kunnen we met hen daarover discussiëren. We hebben ook organisatorisch de deuren van de partij geopend. Vroeger, toen we zeiden "je moet eerst een echte communist zijn voordat je lid kan worden", hebben veel mensen gezegd: "jammer, dan ga ik eerst eens ergens anders kijken". Nu kennen we bij de PVDA drie vormen van lidmaatschap: de activisten, die de verantwoordelijkheid voor de partij op zich nemen; dan zijn er georganiseerde leden, die regelmatig actief zijn; en er zijn adviserende leden, die ook betrokken worden in de activiteiten en discussies van de partij.

We hebben nieuwe leden gekregen die ontevreden waren over de sociaaldemocratische partij en die hopen dat wij de nieuwe sociaaldemocratische partij zijn, zoals die in hun ogen vroeger was, maar die geen heldere voorstelling hebben van wat de PVDA en socialisme is. Voor hen is socialisme wat de sociaaldemocraten vroeger deden: betere ziektekostenverzekeringen enzovoort. En daarover willen wij nu juist discussiëren.

Op ons volgende partijcongres willen we het hebben over onze voorstelling van het socialisme. En dat congres wordt ook een scholingscampagne voor de hele partij. En natuurlijk hebben we het ook over de strijd tegen de aanvallen van de nieuwe rechtse regering.

We willen dat deze beweging slaagt, maar die kan op twee manieren getorpedeerd worden: als wij sektaristen worden, dan zal de partij zich splitsen. Maar als we de strijd aan de sociaaldemocraten overlaten dan wordt onze partij via een weg van parlemetarisme gevoerd, en dat hebben we al heel vaak gezien.

(*) Bron: Unzere Zeit, 10 oktober 2014, vertaling J.Bernaven.