Vooral nu: sta samen sterk in de vakbeweging! (Foto: FNV Online/Flickr/cc/by-nd)
Wil van der Klift
Manifest schrijft met grote regelmaat over de afnemende werkgelegenheid. Soms door grote aantallen voorbeelden te tonen, dan weer bedrijfstaksgewijs, zoals in de vorige krant en vaak ook in algemene termen of middels macro-overzichten. Het kapitalisme toont zijn ware gezicht heel duidelijk als het gaat om ontslagronden en afbraak van werkgelegenheid. Alleen al tijdens de productieweek van deze krant viel op één dag (9 januari) te lezen: Etam Groep Retail schrapt groot aantal banen op hoofdkantoor, Britse bank Standard Chartered schrapt 4000 banen, nieuwe reorganisaties bij Martinair, bij Poolse kolenmijnen verdwijnen komende jaren 4800 banen, Coca-Cola schrapt 1800 banen.
Steeds grotere aantallen mensen worden verplicht te vertrekken. Banenverlies is structureel en massaal.
Volgens de vakbondsbestuurder Reinier Castelein, voorzitter van De Unie, zullen zeker 100.000 Nederlanders in 2015 hun baan kwijtraken. De werkloosheid zal nauwelijks dalen (AD, 27-12-14). De lijst van De Unie omvat bedrijven en instellingen als de Rabobank, MSD, Akzo Nobel, KPN, SBM Offshore, Holland Casino, de kranten van NDC en Wegener, massaontslagen in de kinderopvang, jeugd- en thuiszorg, bij de UWV. Ook bij KLM moet nog 700 miljoen euro worden bezuinigd de komende vijf jaar. Het zou in dat bedrijf kunnen leiden tot ontslag voor 6000 werknemers. De kapitalistische crisis vreet door. De positieve cijfers van het Centraal Planbureau (CPB) kloppen totaal niet met de werkelijkheid.
Technologische vernieuwingen en vooruitgang leiden voortdurend tot afbraak van bepaalde soorten werkgelegenheid en uiteraard ook tot nieuwe werkgelegenheid. Het gaat dan uiteindelijk - de kwaliteit niet meegewogen - om het saldo. Levert de vernieuwing meer of minder banen op? Minder dus. Aanzienlijk minder. De economische groei moet steeds meer komen uit hogere productiviteit.
De aard van het kapitalisme wordt vooral zichtbaar in de beantwoording van de vraag hoe er met de werkenden wordt omgegaan. Hoe wordt geanticipeerd op nieuwe economische ontwikkelingen? Hoe wordt omgegaan met het menselijk kapitaal? Meestal worden de betrokken werknemers min of meer gedumpt en een of andere sociale regeling ingejaagd. Alleen de topspecialisten krijgen nieuwe kansen. Van systematische omscholing en trajecten van werk naar werk is meestal geen sprake. De moordende onderlinge kapitalistische concurrentie tussen bedrijven laat geen ruimte voor een menselijke aanpak. Zo ziet het kapitalisme er uit. Werknemers zijn kostenposten die je zo laag mogelijk houdt. Met zo min mogelijk mensen zo hoog mogelijke productie maken, dus een zo hoog mogelijke uitbuitingsgraad. Ondernemers zitten graag - grotendeels gedwongen door het systeem waarin wordt geopereerd - voor een dubbeltje op de eerste rang. Menselijke waardigheid, beroepstrots, opgebouwde sociale werkcontacten zijn van ondergeschikt belang: allemaal op de schroothoop.
Het netto resultaat van alle werkgelegenheidsmaatregelen en arbeidsmarktontwikkelingen is een aanzienlijk aanzwellende hoeveelheid werklozen. Op dit vaststaande feit wordt verschillend gereageerd. Steeds vaker door met de cijfers te rommelen, zoals we ook in de vorige krant al summier aangaven.
Met ingang van januari dit jaar ging het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) over op de gebruikelijke internationale definitie van de werkloosheid. Centraal Planbureau (CPB) en de Nederlandsche Bank deden dat al langer.
Het CBS gebruikte een eigen definitie, waarbij iemand pas tot de beroepsbevolking wordt gerekend als hij of zij minstens twaalf uur per week werkt en werkloos is als er ten minste voor twaalf uur werk wordt gezocht. Bij de internationale definitie is dit in beide gevallen één uur.
Uitgaande van de belangen van werkenden en werklozen was de CBS-definitie natuurlijk de beste. Het gevolg van de aanpassing is dat de werkloosheid in Nederland op papier aanzienlijk daalt. Het laatst gepubliceerde 'officiële' werkloosheidspercentage over de maand mei (2014) zou terugvallen van 8,6 naar 7,0 procent. Per 1 januari zal daarom het werkloosheidscijfer spectaculair dalen met zo'n 43.000 mensen. Dat scheelt een stuk. Als met één pennestreek het land op papier van duizenden werklozen is verlost, is dat alleen in het voordeel van overheid en werkgevers. In werkelijkheid zijn, volgens Castelein, op dit moment zeker een miljoen mensen werkloos. Door de ruime definitie worden die niet geteld. Opvijzelen van het imago heet dat, een staaltje van politieke manipulatie.
Dat kan trouwens nog op tal van andere manieren. Bijvoorbeeld door met de hoogte van het bbp te spelen. Eerder dit jaar werd op gezag van de EU het bbp van veel landen in Europa (waaronder Nederland!) opgehoogd door de inkomsten van illegale drugs en prostitutie mee te gaan tellen! Uiteraard niet makkelijk te achterhalen. Dus gaat het hierbij voorlopig nog om ruwe schattingen. Voor een land als het VK betekende het echter een stijging van 11 miljard pond (prostitutie 4,3 mrd, illegale drugs 6,7 mrd pond). Bij elkaar zo'n 0,7 procent van het Britse bbp, vergelijkbaar met de bijdrage aan het bbp van de landbouw. (bron: www.dailymail.co.uk/news/article-2888416/ - cijfers: Office for National Statistics-ONS en Centre for Economics and Business Research).
Tot mijn spijt ken ik de Nederlandse cijfers (nog) niet. Maar een ding staat vast er wordt aan alle kanten gemanipuleerd met cijfers om de bevolking kalm te houden.Om de suggestie te verankeren dat het wel meevalt met die kapitalistische crisis en de gevolgen ervan.
Het is wellicht goed aan het begin van het jaar een paar voorspellingen te doen op basis van marxistische inzichten die binnen de NCPN leven over de aard en omvang van de huidige kapitalistische crisis. Die gaan er vanuit dat:
Dit is de context van de ontwikkelingen de komende periode. Dit is ook de context waarbinnen het geweld in Parijs moet worden begrepen. Het is een context die niet langer illusies toelaat, maar vraagt om klassenstrijd, om verzet door de georganiseerde arbeidersklasse. Die de noodzaak van socialisme weer op de voorgrond stelt.