Truke
Rinze Visser
Tijdens mijn middagwandeling - want ik moet fit blijven, u leest wel waarom - kwam ik hem tegen. "Heb vrijwilligerswerk gedaan", zei hij met het soort enthousiasme dat zenuwachtigheid verraadt. Hij, zevenendertig jaar, met een enigszins verstandelijke beperking, had met andere vrijwilligers oud papier opgehaald voor de buurtvereniging. "En zo meteen weer naar je werk", zeg ik. Hij heeft altijd avonddienst bij een visverwerkend bedrijf. Naar z'n werk, dat was dus niet het geval.
Ontslagen, met nog veertig anderen. Hij vertelt: andere bazen, opjaagsystemen, provocerend optreden. Iemand met een beperking dus. Kan niet meer terecht bij de sociale werkvoorziening. Zo, mevrouw Klijnsma, staatssecretaris en PvdA, u, de boven het voetvolk verheven oppergehandicapte, zo gaat dat in het échte leven! De volgende dag, weer op straat, houdt een ander mij staande - ja, ik ben van de straat. Vier maanden lang geen uitkering van de gemeente gehad. Inmiddels net over de gemeentegrens gaan wonen. Krijgt nu 'voorlopig' een uitkering. Vier maanden inkomen kwijt. Inlichtingen ingewonnen bij een advocaat, die zegt dat er niets aan te doen is. Probeer het eens bij de ombudsman. Prima advocaat, zeg. Ze moest bij de baas komen, die haar ergens van beschuldigt, wat pertinent niet waar is. Collega's weten wel hoe het zit. "Een provocatie om je te kunnen lozen?", vraag ik. "Ja", zegt ze, "ze willen van me af, m'n collega's durven niks te zeggen".
Mensen die jaren achtereen gewaardeerd zijn, nog steeds dezelfde prestaties leveren, onder de huidige druk zelfs nog meer presteren, deugen opeens niet meer. Een arbeider - werknemer, zo u wilt - is tegenwoordig niet meer dan een stuk vuil. Ze durven hun mond niet meer open te doen. De pijn van een paar zweepslagen verdwijnt na enige tijd, maar het is de denkbeeldige, onzichtbare zweep die voortdurend gevoeld wordt, waarvan de pijn niet overgaat. Het niet meer kunnen zeggen wat je dwars zit, je mond moeten houden.
Hoeveel spanningen in gezinnen komen niet door ingehouden woede op de werkplek en angst voor ontslag? Hoeveel gevaarlijke gedachten over de zin van het leven hebben niet frustratie en machteloosheid op het werk als oorsprong? Het zijn de duizenden vertelde en niet vertelde verhalen die niet tot het werkveld van de hedendaagse journalistiek behoren. Het zijn immers de problemen van een 'lagere' soort mensen, niet die van het zogenaamde 'creatieve' volksdeel en de hotemetoten.
De wethouder zegt onder druk toe contact op te gaan nemen met de eigenaar van het zwembad over de schrikbarende tariefstijgingen die hij wil doorvoeren, omdat dat volgens het contract met de gemeente niet mag. (De eigenaar krijgt jaarlijks 300.000.- euro voor het maatschappelijk gebruik van het zwembad). De in groten getale bij de raadsvergadering opgekomen gedupeerden klappen voor de wethouder, als ze dat zegt. Eindelijk zal er opgetreden worden, denken ze. Ja, dat dachten ze. Een paar dagen later verschenen memo van de wethouder vertelt van een telefonisch onderhoud en laat het verder aan één van de verenigingen over. Zo lankmoedig is men als het om een kapitalist gaat, die nota bene gemeenschapsgeld 'oneigenlijk' gebruikt. Zo streng is men voor werklozen die van een uitkering van de gemeente afhankelijk zijn.
Een advocatenkantoor, waar een eenvoudige vraag is neergelegd, komt na een kort gesprekje tot de slotsom niets met de vraag te kunnen doen. Per brief wordt een rekening van bijna 500.- euro in het vooruitzicht gesteld. "Had mij maar gebeld", zeg ik tegen de vrouw in kwestie. In deze wereld is het blijkbaar normaal dat er aan toch al arme mensen, die met een probleem zitten, goud geld verdiend wordt door in deze maatschappij zeer respectabel gevonden lieden. Want, zo lees ik in de bladen, hoor ik op de televisie, als het om bedragen en compassie met de medemens gaat, dat we nu in de eenentwintigste eeuw leven. In die visie zijn collectieve arbeidsovereenkomsten ook niet meer van deze eeuw. Leve het individu dat nu, in de eenentwintigste eeuw, mondig genoeg is verklaard en geheel zelfstandig, zonder vakbondsbemoeienissen met de kapitalist-directeur kan onderhandelen over het loon en andere arbeidsvoorwaarden...! Leve het heilig verklaarde individu, dat, oud en versleten, maar toch geheel zelfstandig de eigen zorg mag regelen...! Inkopen dus!
Een gemeenteraadslid, met dezelfde voor- en achternaam als schrijver dezes, wordt het onmogelijk gemaakt om tijdens de vergadering zijn mening te geven over de gevaren die voor het onderwijs in de gemeente en ook in algemene zin in het verschiet liggen. Debatteren over ontwikkelingen die ook en vooral de gemeente en de inwoners aangaan, ook al staat het onderwijs op de agenda, is kennelijk niet meer van de eenentwintigste eeuw. Miljoenen en nog eens miljoenen werkende mensen is inmiddels de vrijheid van meningsuiting ontzegd, in Nederland en in Europa, om over de andere werelddelen maar te zwijgen. Mond houden op de werkvloer. Alleen thuis en in de kroeg kan nog gekankerd worden. Zo lang het duurt, want de macht van de bazen en hun regeringen en collaborateurs, heeft een lange arm. Als ook een volksvertegenwoordiger, vanwege zijn leeftijd in staat vrij te kunnen praten over situaties op de werkvloer, tot de soort behorend die in het openbaar vrij zou moeten kunnen spreken, de mond gesnoerd wordt, dan zegt dat veel.
Met heel velen stonden zij daar voor de vrijheid van meningsuiting te demonstreren. Zij, die verreweg over de meeste vrijheid van meningsuiting beschikken, stonden vooraan. Bij de hoogwaardigheidsbekleders - de vijanden van onder andere de Griekse arbeidersbevolking en vrienden van de Griekse kapitalistische magnaten - zag ik geen tranen om de door de terroristen vermoorde mensen. Tranen waren er wel, maar vielen buiten het zicht van de camera's. Ook in Nederlandse provinciesteden werd gedemonstreerd, ook door burgemeesters en raadsleden, waaronder ook die de vrijheid van meningsuiting het liefst voor zichzelf claimen.
(Bij de gemeentelijke sociale dienst - die nu op z'n eenentwintigste-eeuws 'cluster werk en inkomen' heet - moet je uitkijken wat je zegt, want de boete voor het intimideren van een ambtenaar liegt er niet om). Niet de mensen die door de terroristen afgeslacht zijn gingen de pommeranten door merg en been. Het was hún vrijheid die in het geding is. Zij hebben geen affiniteit met cartoons, die ook nog vaak henzelf voor schut zetten. Zij denken niet aan nabestaanden en verdriet. Hún vrijheid zou in gevaar kunnen komen. Hun vrijheid om uit te buiten, om baas te zijn over ons aller grondstoffen, hun vrijheid om mensen de straat op te schoppen wanneer het hen uitkomt. Hún vrijheid om overal ter wereld gewapenderhand op te kunnen treden, hun vrijheid om sociale gerechtigheid te voorkomen en af te breken, hun vrijheid om anderen de vrijheid te ontnemen.
Degenen achter de verdediging van het kapitalisme, die zich in zijn meest extreme vorm heeft aangekondigd, zijn aanhangers en goedpraters, zij zullen, mochten zij dit stuk onder ogen krijgen, zeggen dat hiermee bewezen is dat er wel degelijk vrijheid van meningsuiting bestaat. Ja zeker, die bestaat. Maar als je onder voortdurende omstandigheden van angst voorbehoud van je werk en inkomen leeft, dan heeft die vrijheid weinig waarde. En voor de rest: zij die niet of niet meer in die angst hoeven te leven, durf er gebruik van te maken! Wat hier voor is opgeschreven, is eigenlijk te gek voor woorden. Maar ook gek genoeg voor daden!