Mondiale systeemcrisis: Oude machtsmiddelen worden bot
Oekraïense militairen namen op 24 maart jl. de eerste lading van Amerikaans oorlogsmateriaal in ontvangst op het vliegveld Boryspol bij Kiev. De VS besloten de rechts-extremistische machthebbers van Oekraïne te steunen met militair materiaal en instructeurs tegen de opstandelingen in het oosten van het land. (Foto ZLV)
Werkloze Amerikaanse arbeiders in de rij voor een banenmarkt in Brooklyn in april 2014. Deze week werd duidelijk dat de groei van werkgelegenheid in de VS sterk tegenvalt in het eerste kwartaal van 2015. Voor de werkende bevolking in de VS is de economische crisis nog volop realiteit. (Foto: ZLV)
Anticiperen, vooruitzien, dat is wat de denktank Laboratoire Européen d'Anticipation Politique (LEAP) probeert te doen. Het onderzoeksteam voorspelt sinds 2006 de ontwikkelingen in de mondiale systeemcrisis, niet met een glazen bol, maar op een wetenschappelijk verantwoorde manier. Zijn multidisciplinaire methode bestaat uit het identificeren van wereldwijde trends op economisch, financieel, monetair, sociaal en politiek terrein, en het afleiden van de gevolgen daarvan voor de wereld-van-morgen. Dat deze werkwijze redelijk succesvol is, moge blijken uit het feit dat van de 26 voorspellingen die voor het jaar 2014 waren gedaan, er 15 helemaal en 6 gedeeltelijk juist zijn gebleken. LEAP heeft echter ook zijn beperkingen: het team werkt uitdrukkelijk vanuit een pro-Europees perspectief en binnen de progressief burgerlijke ideologie. Toch kunnen de resultaten van dit wetenschappelijk werk - gepubliceerd in het maandelijks online bulletin GEAB - helpen de wereld te begrijpen, om hem vervolgens te veranderen.
Persbericht bij GEAB nr. 93 (15 maart 2015)
In de chaos die kenmerkend is voor elke crisis, ontbreekt het ook deze keer niet aan de meest gevarieerde verklaringen, die eigenlijk niet meer zijn dan pogingen om de eigen kijk op de dingen als heersende mening door te drijven. Wie de opinie controleert, die controleert de wereld. De speelruimte die de crisis met zijn chaos opent, is dan ook altijd het kader voor een strijd om de overheersende interpretatie van de gebeurtenissen, en die wordt gewonnen door degenen die het sterkst zijn (op de korte termijn) of het meest vooruitziend (op de lange termijn).
Voor de gewone burger is het grootste probleem om tijdens deze strijd, waarin de ene verklaring op de andere volgt, het overzicht te bewaren. GEAB stelt zich sinds januari 2006 tot taak om zijn lezers elke maand achter de façade te laten kijken, zodat ze niet door het propagandalawaai geïntimideerd raken en de fundamentele ontwikkelingen zo veel als mogelijk kunnen begrijpen. Dit is niet alleen belangrijk voor elk individu, dat in deze onzekere tijden voortdurend beslissingen moet nemen. Nog belangrijker is het op het niveau van de gemeenschap, want de interpretatie die de overhand krijgt, bepaalt de maatschappelijke route naar de toekomst.
Volgens ons overlappen elkaar in 2015 de wereld-van-voor-de-crisis en de wereld-van-morgen. Beide pretenderen ze de toekomst te belichamen, de ene gesteund door de oude machtsmiddelen (zoals de media, de legers, de financiële instellingen en markten) en de andere door de duurzame tendensen van de herstructurering van de wereldorde in de huidige mondiale systeemcrisis. In werkelijkheid is die eerste wereld inmiddels enorm verzwakt en kan ze alleen nog domineren door de schijn te wekken dat haar machtsmiddelen nog net zo sterk zijn als voorheen. Maar hoe staat het daar nu mee?
- Wat de media betreft twijfelen inmiddels veel mensen aan hun objectiviteit, hun beroepsethos en de meerwaarde die ze voor de samenleving hebben. De aanslag op Charlie Hebdo zal de reputatie van de journalisten niet meer blijvend kunnen herstellen, integendeel. Dat hoofdredacteuren, die op hun redacties de belangen van de uitgevers en eigenaren met ijzeren vuist afdwingen, zich plotseling tooien met een speldje 'Je suis Charlie' en zich gedragen als potentiële martelaars van de persvrijheid, bevalt veel journalisten helemaal niet, en ook gewone burgers stellen vragen bij hun opvatting van persvrijheid. Tegen deze achtergrond komt langzamerhand een hoogst noodzakelijk debat op gang over de berichtgeving in de westerse media inzake Oekraïne; of over de te strakke en beperkte hiërarchieën in de media, die het onmogelijk maken om een juist beeld te geven van de enorm complexe realiteit van een multipolaire, multiculturele en veeltalige wereld; of over de arrogantie van de media, die zich gedragen als de vierde macht in de staat - iets wat meer lijkt op een onrechtmatige greep naar de macht ten koste van de bevolking, nadat ze eerder geweigerd hebben de belangen van diezelfde bevolking te behartigen (die zich overigens door internet en zijn talrijke bronnen tegenwoordig veel beter geïnformeerd voelt). Natuurlijk zouden de media ook vandaag een belangrijke rol kunnen vervullen in politiek en samenleving door de bevolking te voorzien van informatie, feiten en analyses, en haar niet de mening van de heersende elite op te dringen. De berichtgeving over de Oekraïnecrisis heeft evenwel laten zien hoezeer de media gestuurd worden door bepaalde belangengroepen, die beslist niet de bedoeling hebben om het algemeen belang te dienen. De journalistiek heeft enorme schade opgelopen door partij te kiezen voor de heersende klassen. Daardoor zullen de media het in de toekomst extra moeilijk krijgen als ze de belangen van de heersende elites net zo succesvol willen blijven dienen als tot nu toe.
- Het op de dollar gebaseerd financieel systeem is momenteel oververhit door enorme hoeveelheden nieuw geld, dat gebruikt wordt voor waanzinnige financiële weddenschappen en extreme speculatie. De financiële markten zijn nu zo goed als gestopt met hun oorspronkelijke taak van financiering van de reële economie. En de banken die zich nog op dit terrein bewegen, gaan een voor een failliet of moeten hun personeel inkrimpen. Alleen de investeringsbanken, die zich gespecialiseerd hebben in speculatie en financiële weddenschappen, verdienen veel geld, maar worden vanwege hun commerciële praktijken en commercieel model algemeen bekritiseerd.
Particulieren hebben zich teruggetrokken van de aandelenmarkten, die hen in de negentiger jaren nog het luilekkerland leken. Landen - met name de opkomende economieën, zoals China - weten niet hoe ze hun eigen economie moeten beschermen tegen de speculatieve zeepbellen die de investeringsbanken wereldwijd blazen en hun winst opleveren, maar die de economieën overgieten met hot money, onzekerheid veroorzaken en elke industriële of economische politiek onmogelijk maken. Ook de reële economie probeert zich te onttrekken aan het dictaat van de financiële markten (onmogelijk omdat ze geheel vervlochten zijn, nvdr), die sowieso niet bereid zijn haar te voorzien van investeringskredieten, en zoekt naar nieuwe financieringsmogelijkheden, zoals bijvoorbeeld de crowdfunding.
- Het 'petrosysteem' is in elkaar gestort, de Verenigde Staten zijn hun controle over de belangrijkste energiebronnen van de 20e eeuw kwijtgeraakt. Daarvoor zijn drie oorzaken: (1) met de creatie van de euro in 2002 kwam een alternatieve valuta beschikbaar voor de aankoop van olie en enkele landen hebben die benut om zich te bevrijden van de Amerikaanse afhankelijkheid; (2) als gevolg van de door de VS zelf begonnen schalie-olierevolutie was de OPEC (de organisatie van olie-exporterende landen) niet meer in staat om de olieprijs te dicteren; en (3) de recent in Europa doorgevoerde energietransitie (gebruik van duurzame energiebronnen in plaats van fossiele brandstoffen en kernenergie), die weldra ook door de opkomende landen zal worden gekopieerd, heeft ertoe geleid dat de olieprijs is ingestort. De betekenis van de dollar berust momenteel alleen nog op zijn functie als belangrijkste valuta op de oliemarkten. Met het verlies van deze functie verliest de dollar ook de rest van zijn vertrouwensbasis.
- Het militair-industrieel complex heeft te lijden onder begrotingskortingen en de bezuinigingspolitiek in de westerse landen. Ook al heeft de Duitse minister van Financiën Schäuble gezegd dat de defensie-uitgaven vanaf 2017 zeker zullen moeten stijgen, dat verandert niets aan de volgende feiten: (1) de Duitse defensie-uitgaven dalen ook dit jaar weer; (2) de nieuwe Griekse regering zal er ongetwijfeld alles aan doen om greep te krijgen op de enorme kosten, die zwaar op Griekenland drukken, ten behoeve van een opgeblazen Grieks leger, waarvan de omvang en uitrusting in geen enkele verhouding staat tot het zogenaamde Turkse 'gevaar'; (3) de kortingen in het Brits defensiebudget maken de Amerikanen onrustig; en (4) het Bulgaarse parlement weigert, ondanks de NAVO-verplichtingen van het land, om het defensiebudget te verhogen. De waarheid is dat het Westen inmiddels niet meer over de financiële middelen beschikt om zijn politiek te realiseren.
Deze vier pijlers van de vroegere macht van de wereld-van-voor-de-crisis schreeuwen juist nu zo luid als nooit tevoren, want wie zwakker is, moet harder brullen. Van het lawaai van deze inmiddels verzwakte machtsmiddelen gaat momenteel het echte gevaar uit.
- In de media bestaat nog steeds de verleiding om zich als werktuig van een (westerse, kapitalistische, nvdr) ideologie te laten misbruiken, bijvoorbeeld met als argument dat men voldoende tegenwicht moet bieden tegen de zeer officiële Russische propaganda, een soort 'tegenpropaganda' dus.
- De banken, de financiële markten, de statistieken, de hoogte van de opgelegde boetes en van de winsten, maar vooral de steeds onbegrijpelijker wordende records van de aandelenkoersen, vullen de pagina's van de financiële media, terwijl de afstand tussen deze gigantische sommen die de financiële markten aan de gang houden, en de dieptepunten van de reële economie steeds gevaarlijker worden. Met de macht van deze bedragen als steun in de rug eist het bancair en financieel systeem evenwel nog enige tijd voor zichzelf het recht op om de centrale banken en de regeringen het door hem gewenste beleid te dicteren.
- De ontwikkelingen op de oliemarkt plaatsen de olieproducerende landen steeds meer in het centrum, omdat die nu ook in financiële problemen komen en zich moeten hervormen. Op de eerste plaats Saoedi-Arabië, dat door de inzet van zijn legers van islamisten probeert het Midden-Oosten onder zijn controle te krijgen en het wahhabisme in de regio te verbreiden.
- De NAVO heeft de catastrofale politiek van de Europese Unie met betrekking tot haar oosterburen proberen te gebruiken voor een militaire coup in Europa. De strategie van het westers militair-industrieel complex is tamelijk eenvoudig en volkomen logisch: conflicten worden benut of zelfs gecreëerd om de eigen onmisbaarheid aan te tonen en zo hogere budgetten te kunnen eisen.
Alles bij elkaar betekent de verzwakking van de machtsmiddelen van de zieke wereld-van-voor-de-crisis dat de mondiale risico's nog enige tijd enorm zullen zijn, zoals het gevaar van oorlogen (olie, NAVO), het gevaar van een zelfgekozen ideologisch isolement van het westers kamp (media) en het gevaar van een economische ineenstorting (financiële markten).
Bron: www.geab.eu
Vertaling en bewerking: Louis Wilms.