Maarten Muis
In een stad als Amsterdam, als je de media mag geloven, wordt wekelijks wel een nieuwe kiem voor economische opleving gevonden. De ene keer is het de biotechnologie op Science Park in Diemen, de andere keer al die hippe zzp'ers die pogingen doen om met vernieuwende diensten te komen. Het woord start-up zoemt door de stad. Tegelijkertijd wordt stevig ingezet op het activeren van iedereen die geen baan heeft. Werken zonder loon is voor veel, vooral jonge mensen zonder baan de norm geworden. Wat is het ware gezicht van het kapitalisme in de stad?
Er zijn in de eigen buurt heel wat verhalen op te tekenen van Amsterdammers die hun vaste baan hebben verloren. Dat waren meestal banen die zekerheid boden dat de huur of hypotheek elke maand betaald kon worden. Banen in de zorg verdwenen door de overheveling van thuiszorg en jeugdzorg naar de gemeente. Veel functies, met name op mbo-niveau bij verzekeraars en banken, verdwenen door verdere automatisering. Er is in de stad weinig alternatief voor deze ontslagen mensen. In arren moede worden velen maar zzp'er en staan nu midden in een keiharde race to the bottom van het uurloon. De grote bedrijven, zoals PostNL, ontsloegen zo mensen om hen in de flexibele schil weer in dienst te nemen, tegen lager loon.
De grote bedrijven in Amsterdam zagen de laatste jaren hun winsten spectaculair stijgen. Er worden ook weer meer arbeidsintensieve producten in Amsterdam gemaakt, omdat het loonpeil drastisch gedaald is. (De totale loonkosten stegen landelijk slechts met 0,4 procent, de kleinste toename in 15 jaar!, nvdr). Zo laag zelfs, dat veel bedrijven gebruik kunnen maken van talloze jongeren die gratis hun diensten aanbieden, om maar de kans te lopen om aan een baan te komen. Al dan niet door bemiddeling (lees: intimidatie en repressie) van de gemeentelijke uitkeringsinstanties.
De concurrentie op de arbeidsmarkt in de stad, mede door de komst van werkloze Spaanse, Portugese en Griekse jongeren, wordt steeds heviger. Een grote groep, met name de zonen en dochters van Marokkaanse en Turkse gastarbeiders die in de jaren zeventig van de vorige eeuw door kapitalisten naar Nederland zijn gehaald, staan werkloos aan de kant. Realiteit is dat de grote bedrijven zoveel keuze hebben, dat er voor het nieuwe personeel een veel lager niveau van arbeidsrechten en loon aangeboden wordt. Toegevingen op aanvallen op arbeidsrechten en loon zijn eerder de norm in de stad dan de bewuste strijd ertegen. Dit omdat de vakbondsorganisatie in veel bedrijven zwaar te lijden heeft gehad onder jaren polderen.
Er doemen vergelijkingen op in Amsterdam, zoals de plannen van het college van B en W voor werken met behoud met uitkering, met de '1-euro-baantjes' die in Duitsland bestaan. In dat land bestaat al de praktijk dat bedrijven werknemers maar 1 euro per uur hoeven te betalen en de rest wordt aangevuld uit algemene middelen. De ondernemers zijn de lachende partij bij onze oosterburen en niet voor niets is het Duitse kapitaal de sterkste economische macht in Europa. De massieve loondruk die de sociaaldemocratische premier Schröder organiseerde wierp duidelijk zijn vruchten af voor de Duitse kapitalisten.
Wat we ook weten van de Duitse hervormingspolitiek (vastgelegd in de Europese strategie van Lissabon 2000) is dat de sociale afbraak niet alleen het inkomen van lagere loonschalen aantast, maar ook zware druk uitoefent op werknemers met vaste contracten en een stabiel inkomen. In Amsterdam, net als in Duitsland, is de sociale duikeling die gemaakt wordt na ontslag groot. Dat verbreidt een sterke angst onder veel Amsterdammers die nog een baan hebben. Zij zijn daardoor makkelijker te dwingen om te doen wat in het belang is van de winst van het bedrijf en niet in belang van hun gezondheid en sociale leven.
Onderzoeken tonen aan dat dreigende werkloosheid vaak voorafgaat aan psychische problemen en zelfmoorden. Ook ziektes als kanker zijn nu al vaak een economische klap die men moeilijk te boven komt. Er zijn steeds meer schrikwekkende voorbeelden te horen van Amsterdammers die de sociale duikeling hebben meegemaakt. Die kunnen niet langer overstemd worden door het roepen dat er zoveel mooie start-ups in de stad zijn. Want veel start-ups kunnen ook alleen gedijen omdat het loonpeil zo sterk onder druk staat op dit moment in de stad. Succesvolle start-ups worden opgekocht door de vaste kliek van kapitalisten waardoor de positie van de heersende klasse verder wordt verstevigd. Tegelijkertijd is wel de levensstandaard van de arbeidersklasse structureel verlaagd. Zo lijdt uiteindelijk de hele Amsterdamse bevolking onder elke vorm van werken zonder loon die wordt gestimuleerd.
Daar strijd tegen organiseren is een urgente taak van alle Amsterdammers, van wie het hart nog links klopt en de geest nog scherp genoeg is om de klassenbelangen te kunnen onderscheiden.