Truke
Rinze Visser
Het is al weer heel wat jaartjes geleden toen ik een stuk naar deze krant opstuurde met de titel 'mooie woorden', wat nu nog steeds bovenaan deze pagina prijkt. Het ging er toen - en ook nu nog - om dat met veel omhaal van mooie woorden voor de mensen lelijke zaken aannemelijk gemaakt worden. Zo werden en worden zelfs begrippen als 'solidariteit' gebruikt om de op solidariteit gebaseerde wetten en regelingen te verminken en zelfs af te schaffen.
Want de rechtse politici hebben inmiddels dit positieve woord van links gestolen en veel van wat tegenwoordig nog voor links doorgaat vindt dat wel prima. Waar men de staat, waar het sociale vraagstukken betreft afschaft, de mensen aan hun lot overlaat, daar noemt men dit nu schaamteloos 'solidariteit'. De mensen moeten meer voor elkaar over hebben, zegt men. Ook wel met koninklijke goedkeuring 'participatiemaatschappij' genoemd.
Maar er is een kentering gaande. Niet in positieve zin, overigens. Zo is er al te merken dat er minder met behulp van mooie woorden verhuld wordt. Zo mooie woorden niet alleen dienen om het volk te besodemieteren, maar ook gebruikt wordt als schaamlap omdat de dingen bij hun echte naam noemen nogal erg hard klinkt, kunnen er de laatste tijd veranderingen waargenomen worden. In deze sfeer kon de minister-president op zijn partijcongres het werkvolk dat door de kapitalist de straat op getrapt wordt, nog eens een flinke trap nageven en de oren wassen. Dat vraagt maar uitkeringen aan; zoek toch werk man..., zo ongeveer werd het gezegd. Wie daarna nog twijfelt over de status van een regering in een kapitalistische maatschappij, moet nu toch wel de schellen van de ogen vallen. Nog een stapje verder en het wordt de ontslagenen kwalijk genomen dat zij de kapitalist, de baas, niet hartelijk bedankt hebben, nu het ontslag hen in de gelegenheid stelt een nieuwe uitdaging aan te gaan en dat ze het zoet mogen smaken van het levensavontuur dat 'kapitalisme' heet.
Zoals de woorden minder verhullend worden, zo ook de praktijk. Ondanks het feit dat er na lang getouwtrek en onder druk van acties toch ook weer cao's met enig resultaat worden afgesloten, is er ook een andere, zeer verontrustende ontwikkeling gaande. Steeds meer werkende mensen staan buiten cao's; met cao's wordt door bazen meer en meer de hand gelicht. Tegen afgedwongen overeenkomsten met loonsverbeteringen staan andere werkelijkheden. Zoals dat werkende mensen gedwongen zijn met loonsverlagingen genoegen te nemen. Loonsverlagingen van een kwart tot nog meer komen voor. Op straffe van ontslag. Duizenden en nog eens duizenden hebben veel in moeten leveren en velen zullen nog volgen. En dan gaat het om nog veel meer dan loonsverlaging met alle gevolgen voor het levensniveau en huiselijke spanningen. Ook op de eigenwaarde van de mens wordt ingeleverd, wat zeker niet ten goede komt aan verzetskracht, die juist nu zo noodzakelijk is.
Onlangs werd ik benaderd door iemand die zo'n twintig jaar in de buitendienst bij de gemeente werkt. De gemeente wil van hem af en wil hem bij een 'bevriend' uitleenbedrijf geplaatst hebben. Dus wel het werk voor de gemeente blijven doen, maar niet meer in dienst van de gemeente. Met alle achteruitgang van arbeidsvoorwaarden en wettelijke bescherming van dien. Hij zou daar alleen terecht kunnen als hij zelf ontslag bij de gemeente neemt. Bij de gemeente in dienst blijven is ook een keus, maar dan levert hij meer dan twintig procent van het loon in. Bij het uitleenbedrijf heeft hij alleen 's zomers werk. Bij zelf ontslag nemen heeft hij na de zomer geen recht op een werkloosheidsuitkering. Dan moet-ie het maar zien uit te zingen van z'n spaargeld. Zo spaart de gemeente ook een werklozenuitkering van de bijstand uit. Dit wel zeer ernstige voorbeeld, dat zeker niet op zichzelf staat, laat duidelijk zien dat hier geen verhullende 'mooie woorden' meer gebruikt worden. Het gaat hier dus niet om een louche koppelbaas, om een uitbuiter die rijk wil worden over de ruggen van buitenlandse arbeiders, maar om een en als keurig bekend staande overheidsinstantie.
Dit betekent dat er aan de gemeente als betrouwbare instelling geen mooie woorden meer vuil gemaakt hoeven te worden. Want vuil en schunnig is het. Hier treedt de gemeente op als de echte vertegenwoordiger van het grootkapitaal, van de moderne roofridders. PvdA-afdelingen worden momenteel getraind om met 'gewone' mensen te praten en hun verhalen op te tekenen. De partij, die na het afschudden van haar ideologische veren in de jaren negentig van de twintigste eeuw, ook de rest van de veren aan het afschudden is en zo in haar rechts-liberale naaktheid komt te staan, is zelf mede verantwoordelijk voor de schrijnende verhalen die haar leden zullen aanhoren. Ze zullen wel in boekvorm verschijnen en de voorheen sociaaldemocratische partij zal er prat op gaan de schrijnende toestanden zelf ontdekt te hebben en de PvdA zal zichzelf voor de zevenendertigste keer tot actiepartij uitroepen... Onder andere het verhaal in dit stuk zou daar als een bewijs voor kunnen dienen.
Zij zullen, als het doorgaat, nog vele andere verhalen horen. Ook over de Persoonsgebonden Budgetten (PGB). Verhalen die allang bekend zijn en waarin vaak ook de namen van partijgenoten als van Rijn en Klijnsma zullen vallen. De verhalen die zij te horen krijgen zullen niet allemaal mooi zijn. De leden zullen zich laten uitschelden en tot de conclusies zal behoren dat de PvdA een democratische partij is, die naar de mensen luistert. De verhalen van de mensen zullen wat ruw zijn, maar dat zij hen vergeven omdat ze 'laag' opgeleid zijn. En weer zal er gezegd worden dat men oog heeft voor de 'zwakken' in de samenleving. En het zal niet bij hen opkomen dat wat zij zwakken noemen zich aaneen moeten sluiten tot een sterke kracht voor weerbaarheid tegen de aanvallen van het kapitaal. Niet ieder voor zich met het eigen schrijnend verhaal, maar samen. Om de krachten te ontwikkelen voor een andere, niet individualistische,socialistische samenleving. Daarom is het niet erg dat er nu minder met mooie woorden wordt geschermd, dat de ware aard van het systeem zonder verhullend taalgebruik naar buiten komt.