Ideologische redactie
Het zijn algemeen bekende feiten dat de strevingen van bepaalde leden van een maatschappij in strijd zijn met de strevingen van andere leden, dat het maatschappelijk leven vol tegenstrijdigheden is, dat de geschiedenis ons de strijd tussen volkeren en maatschappijen en de strijd binnen volkeren en maatschappijen toont en bovendien ook de afwisseling van perioden van revolutie en reactie, van vrede en oorlog, van stagnatie en snelle vooruitgang of verval.
Het marxisme gaf ons de leidraad, die ons in staat stelt in dat schijnbare labyrint en de chaos een wetmatigheid te ontdekken, nl. de theorie van de klassenstrijd. Slechts door een onderzoek van het geheel van strevingen van alle leden van een maatschappij of een aantal maatschappijen kan het resultaat van deze strevingen wetenschappelijk bepaald worden. De bron van de tegengestelde strevingen is het verschil in positie en levensomstandigheden van de klassen waarin elke maatschappij verdeeld is.
"De geschiedenis van elke tot nog toe bestaande maatschappij", schrijft Marx in het 'Communistisch Manifest' (met uitzondering van de geschiedenis van de oergemeenschap, voegt Engels daar later aan toe), "is de geschiedenis van de klassenstrijd. De vrije en de slaaf, de patriciër en de plebejer, de landheer en de lijfeigene, de gildemeester en de gezel, d.w.z. onderdrukkers en onderdrukten stonden in voortdurende tegenstelling tot elkaar, voerden ononderbroken, zij het bedekt of openlijk, strijd, wat telkens uitliep op een revolutionaire hervorming van de hele maatschappij of op een gemeenschappelijke ondergang van de strijdende klassen ...
De moderne burgerlijke maatschappij, die uit de ondergang van de feodale maatschappij is voortgekomen, kon de klassentegenstellingen niet opheffen. Ze heeft alleen nieuwe klassen, nieuwe voorwaarden van onderdrukking, nieuwe vormen van strijd in de plaats van de oude gesteld. Maar ons tijdperk, dat het tijdperk van de bourgeoisie is, kenmerkt zich door een vereenvoudiging van de klassentegenstellingen. Steeds meer wordt de maatschappij gesplitst in twee grote vijandige kampen, twee grote, recht tegenover elkaar staande klassen: bourgeoisie en proletariaat".
Sinds de grote Franse revolutie heeft de geschiedenis van Europa in een aantal landen deze reële achtergrond van de gebeurtenissen, de klassenstrijd bijzonder aanschouwelijk geïllustreerd. En reeds de periode van de Restauratie [27] in Frankrijk bracht een aantal geschiedkundigen naar voren (Tierry, Guizot, Mignet, Thiers), die bij het generaliseren van de gebeurtenissen de klassenstrijd als sleutel voor het begrijpen van de hele Franse geschiedenis wel moesten erkennen.
Maar het jongste tijdperk van de volledige overwinning van de bourgeoisie, van de representatieve lichamen, van veralgemeend (nog niet algemeen) kiesrecht, van goedkope dagbladpers die tot de massa's doordringt enz., het tijdperk van machtige en nog aangroeiende arbeiders- en ondernemersbonden enz., heeft nog duidelijker (zij het soms in al te eenzijdige, 'vreedzame', 'constitutionele' vorm) de klassenstrijd als motor van de gebeurtenissen bewezen.
Volgend citaat uit het 'Communistisch Manifest' van Marx laat zien welke eisen Marx aan de maatschappijwetenschap stelde met betrekking tot een objectieve analyse van de positie van elke klasse in de moderne maatschappij in verband met de analyse van de ontwikkelingsvoorwaarden van elke klasse: "Van alle klassen die tegenwoordig tegenover de bourgeoisie staan is alleen het proletariaat een werkelijk revolutionaire klasse. De overige klassen raken in verval en gaan ten onder met de grootindustrie, het proletariaat daarentegen is er het meest eigene product van.
De middenstand (het maatschappelijk middenveld, nvdr), d.w.z. kleine industriëlen, kleine kooplui, ambachtslui, boeren, allen strijden ze tegen de bourgeoisie om hun voortbestaan als middenstand. Ze zijn dus niet revolutionair maar conservatief. Nog erger, ze zijn reactionair, ze trachten het rad van de geschiedenis terug te draaien. Ze zijn revolutionair alleen voor zover hen een overgang naar het proletariaat staat te wachten; ze verdedigen dan niet hun tegenwoordige maar hun toekomstige belangen, ze verlaten hun eigen standpunt om zich te verplaatsen naar dat van het proletariaat."
Marx geeft in een aantal historische geschriften prachtige en diepgaande voorbeelden van materialistische geschiedschrijving, van analyse van de positie van elke klasse afzonderlijk, en soms van meerdere groepen of lagen binnen de klasse, en hij toont overduidelijk aan hoe en waarom 'elke klassenstrijd een politieke strijd is' [28]. Het aangehaalde citaat toont, welk gecompliceerd net van maatschappelijke verhoudingen en overgangsetappen van de ene klasse naar de andere, van verleden naar toekomst Marx analyseert om de balans van de historische ontwikkeling op te maken.
De grondigste, meest omvattende en gedetailleerde bevestiging en toepassing van de theorie van Marx is zijn economische leer.
[27] De Restauratie is een periode in de geschiedenis van Frankrijk, nl. van 1814 tot 1830, toen de macht in handen was van de in eer herstelde koningsdynastie van de Bourbons, die door de Franse burgerlijke revolutie in 1792 werd omvergeworpen.
[28] Zie K. Marx en F. Engels, 'Manifest van de Communistische Partij' blz. 41/42.
De klassenstrijd, W.I. Lenin: Karl Marx en zijn leer.