CO2-concentratie (rood) en oppervlaktetemperatuur (blauw). (Foto: Flickr)
Wiebe Eekman
De overheid voor de rechtbank slepen? Je moet maar durven! In Nederland deed de stichting Urgenda dat, in naam van 886 Nederlanders. Op 24 juni dit jaar kreeg zij gelijk. De Nederlandse regering wordt verplicht tot een minimum reductie in broeikasgassen ten opzichte van 1990. Wat veel meer is dan haar geplande 17 procent.
In België stelde de vzw de 'Klimaatzaak' in december vorig jaar tegelijk de federale regering en de drie gewestelijke regeringen in gebreke en eist minimaal 40 procent emissiereductie tegen 2025, in plaats van de amper 15 procent die voorzien wordt. Bekende personen namen het voortouw. Ondertussen hebben meer dan 9000 Belgen zich bij deze rechtszaak aangesloten.
De klimaatschade door de toegenomen grilligheid van het weer is ook al in onze streken zo merkbaar, dat iedereen er mee te maken krijgt. Denk maar aan de hittegolven die bosbranden veroorzaken in Griekenland en die de elektriciteitscentrales in Polen doen uitvallen bij gebrek aan koelwater. Denk aan de lagere opbrengsten van de aardappeloogst in België door teveel droogte. Als iedereen er mee te maken heeft, dan wordt het inderdaad een staatszaak.
De huidige algemene opwarming met 1 graad (Celsius) gemiddeld blijkt al erg genoeg te zijn. Sinds Kopenhagen 2009 wordt een politiek compromis naar voren geschoven om de opwarming tot 2 graden te beperken. De wetenschappers van het IPCC plakten daar cijfers op. Om met twee kansen op drie onder die 2 graden opwarming te blijven, zullen de emissies van broeikasgassen in de wereld dringend naar beneden moeten, vanaf nu. Met 25 á 40 procent in de rijkere landen tegen 2020, over 5 jaar dus, in vergelijking met 1990. Met 80 á 95 procent tegen 2050, over 45 jaar. Willen we een grotere zekerheid, dan moeten de emissies met minimaal 40 procent naar beneden tegen 2020.
Alhoewel alle grote landen die 2 graden-doelstelling hebben onderschreven, met Obama van de VS en Merkel van Duitsland op kop, zullen de huidige toezeggingen voor emissiebeperking per land, bij elkaar opgeteld, leiden tot een verhoging van de gemiddelde temperatuur op aarde van 4 graden of meer, wat neerkomt op niet meer in de hand te houden rampen.
Obama heeft voor de VS een vermindering van 32 procent emissie tegen 2030 beloofd, maar alleen op de uitstoot van de elektriciteitscentrales, niet op het geheel van alle emissies in de VS. En dan nog niet eens in vergelijking met het niveau van 1990, maar met 2005. Allemaal veel te weinig en veel te laat. Broeikasgas stapelt zich op in de atmosfeer, hoe langer we wachten, hoe moeilijker het wordt. Daarom is hopen op goedkopere technologie, die in de toekomst zou kunnen worden gebruikt, onverantwoord. Het IPCC berekende dat de inspanningen die nu moeten gebeuren, ter hoogte van enkele procenten van het bruto nationaal product ruimschoots opwegen tegen de verwachte schade.
De Nederlandse rechtbank oordeelde terecht dat de 17 procent-doelstelling tegen 2020 van de Nederlandse regering onder de minimale wetenschappelijke doelstelling ligt van -25 procent. Dat het aandeel in ecologische voetafdruk van Nederland bovenmatig hoog ligt ten opzichte van de wereld, en dat het dus niet opgaat om de eigen emissievermindering voorwaardelijk te maken ten opzichte van wat de anderen doen. Dat is schuldig verzuim.
De staat als 'systeemverantwoordelijke' voor het totale emissievolume
Dat is nog een opmerkelijke uitspraak van de Nederlandse rechtbank. Zaken zoals emissiebeperking, die ingrijpen op nagenoeg alle aspecten van het leven in de maatschappij, kunnen niet opgelost worden door de verantwoordelijkheid bij individuele burgers te leggen. De staat heeft de verplichting haar bevolking te beschermen tegen schade. De staat moet het voorzorgsbeginsel hanteren, anticiperen op wat kan komen. Ze moet dus een duurzaam beleid uitstippelen, dat de goede leefomstandigheden bewaart voor de huidige generatie en voor de toekomstige generaties. Bovenal moet dit beleid ook billijk zijn, rechtvaardig in verdeling van de inspanningen.
Wij weten allemaal dat de huidige regeringen een zeer onrechtvaardig besparingsbeleid voeren dat de bevolking zwaar treft en dat de rijke aandeelhouders op de beurs bevoordeelt. Onze regeringen werken eerder voor de 1 procent rijksten, dan voor de 99 procent anderen. Dat moet ons niet weerhouden om het omgekeerde te eisen. Klimaatstrijd gaat hand in hand met sociale strijd.
Het IPCC zei het ook nog anders: heel de wereld mag maximaal 790 gigaton koolstof uit fossiele brandstof opbranden, om het gehalte aan broeikasgassen in de atmosfeer te houden op een peil dat overeenkomt met een opwarming van 2 graden (met 2 kansen op 3). Daarvan zijn tussen 1870 en 2011 al 515 gigaton opgebruikt. Blijft nog over 275 gigaton. Met de huidige consumptie is dat op binnen 16 jaar, nog voor 2030!. Het betekent bovendien dat van alle bekende voorraden steenkool, aardolie, aardgas, 80 procent definitief in de bodem zal moeten blijven. Nooit ontgonnen zal mogen worden. Om maar te zwijgen van schaliegas, teerzanden en bruinkool. Maar al deze bekende voorraden fossiele brandstof maken wel de financiële rijkdom uit van de grote multinationals op de beurzen. Het is een strijd voor het leven tegen het egoïstisch eigenbelang van de grote kapitalisten.
Voor een emissiereductie gegoten in een wettelijke verplichting
Laat het voorgaande duidelijk zijn, dat we nergens blijven met de neoliberale principes van 'vrije markt'. Het beste zou zijn dat we een strenge regelgeving krijgen op emissiereductie. Elke 5 jaar met 10 procent omlaag. Hetzij door besparing op energiegebruik, hetzij door bewezen omschakeling naar volledig hernieuwbare energie, hetzij door een combinatie van beide. Minus 30 procent of meer in 2020, minus 40 procent of meer in 2025, minus 50 procent of meer in 2030, enzovoort, tot nagenoeg volledig bannen van fossiele brandstof en kernenergie in 2050. Er bestaat reeds een administratie die dit zou kunnen bewaken, het Europese emissiehandelssysteem voor de grote uitstoters. Zij hebben de cijfers en personeel, maar zij dienen een heldere opdracht en een volledig andere oriëntatie te krijgen. Laten we dat in alle landen in de wet verankeren.