Eén van de duizenden tractoren tijdens het protest in Brussel. Deze boer komt uit het noordwesten van Frankrijk. (Foto: Adrien admou52/Flickr/cc/by-nc-nd)
Wiebe Eekman
Maandag 7 september, ongeveer 7000 boeren en een dik duizendtal tractoren belegeren op maandag 7 september het Europese parlement in Brussel. Ze kwamen uit België, Frankrijk, Duitsland, Polen, Bulgarije, Italië, Spanje...
Sinds april dit jaar werd in de Europese Unie elke vorm van regulering met melkquota opgeheven. Volgens het bekende liberale marktdogma worden de boeren overgeleverd aan de speculatie op de wereldmarkt. Boeren mogen dan al 60 uur per week werken, veelal ook meer dan 80 uur... Ze verliezen erbij en eten hun reserves op. De melkprijzen voor de boer zouden 0,45 á 0,55 eurocent per liter moeten zijn om rond te kunnen komen. De productiekosten worden door de Belgische overheidsadministratie op minimaal 0,36 eurocent geschat. De prijs die de boeren krijgen is echter maar 0,23 á 0,28 eurocent per liter. De boeren kunnen enkel overleven door nevenactiviteiten: een winkel houden, of gastenkamers, of in deeltijd loondienst gaan.
Kun je nog duidelijker illustreren dat dit landbouwbeleid volgens industrieel kapitalistisch model een maatschappelijk failliet is? De petitie SOS voedselprijzen, met de oproep om de boeren een eerlijke prijs te betalen die overeenkomt met hun arbeid werd binnen enkele dagen door 24.000 Belgen, waaronder ikzelf, ondertekend. Net zoals wij fatsoenlijke lonen voor de arbeiders in de fabrieken eisen.
De woordvoerders van de militantere boerenorganisaties zoals de Mouvement d'Action Paysanne en de FUGEA eisten in de pers dat er weer een regulering en een planning komt, die de productie zou afstemmen op de noden van de bevolking. Het aanbod afstemmen op de vraag. Tegelijk is dat een uiterst belangrijke klimaatmaatregel die de ecologische voetafdruk van de landbouw vermindert.
In België zijn er vandaag nog 37.194 boerderijen. De laatste jaren stopten elk jaar zo'n 1800 boeren. De helft van de bedrijven vindt geen jonge opvolger, omdat de grondspeculatie de prijzen opdrijft. De moderne installaties worden steeds groter. De boeren worden gedwongen te lenen om te investeren. Nu zijn ze met langlopende leningen onderworpen aan de banken. De logica waar Europa hen naartoe drijft is steeds meer investeren om goedkoper te produceren. Om die investering terug te verdienen wordt de productie opgedreven, wordt er gezocht naar export als magische uitweg.
In 2011 produceerde de Belgische boeren 3578 miljoen liter melk. Dat is al 325 liter voor elke Belgische inwoner. Veel meer dan nodig voor de eigen bevolking. En dat werd erger wereldwijd. In 2014 produceerde Europa samen met de VS en Oceanië 10 miljard liter melk meer dan in 2013. De wereldmarkt absorbeerde daar slechts de helft van. Nu de Europese Unie oorlog stookt in Oekraïne en dit tot het embargo van Rusland leidde is het nog erger in 2015. De oorspronkelijke melkexport naar Rusland zou 5,5 miljard bedragen,
hetzelfde probleem als met het varkensvlees. Voor de boycot importeerde Rusland 400.000 ton varkensvlees per jaar. In België ging ruim 31 procent van de export naar Rusland. Maar de VS, Duitsland en Denemarken deden hetzelfde. Hun overschotten komen nu ook op de Europese markt. De prijzen stortten in.
Op de boerenbetoging werden folders uitgedeeld waarin gevraagd werd de economische maatregelen tegen Rusland op te heffen. Eveneens eisten ze het opheffen van de maatregelen tegen Griekenland. Dat is terecht, maar blijft nog steeds binnen de exportlogica. Poetin stelde dat Rusland in vleesproductie zelfvoorzienend moest worden. Gelijk heeft hij. Om klimaat en milieuredenen dient de vleesproductie weer lokaal verankerd te worden, met uitschakeling van overbodig vervoer en beperking van de productie tot de draagkracht van de lokale bodem.
De milieubezorgdheid is terecht, de uitvoering is kapot. De maatregelen leggen de boeren een enorme administratieve last op, plus heel wat bijkomende investerings- en arbeidskosten. Van de premies ter compensatie profiteren alleen de grootste boerderijen en heel wat kleinere gaan er aan onderdoor... In 2011 streek 1,5 procent van de boerderijen samen één derde van alle Europese subsidies op. De top 1 procent van de Europese boerderijen controleert 20 procent van het landbouwland. De top 3 procent controleert 50 procent. Anderzijds controleren de 80 procent kleinste boerderijen te samen maar 14,5 procent van het landbouwareaal. Sinds 2003 verminderde het aantal kleinere boerderijen, bedrijven van minder dan 10 ha, met meer dan een kwart.
We kunnen het opleggen van milieulastbeperkende maatregelen aan de landbouw zeker steunen, mits er tegelijk een volwaardige begeleiding is van de boeren vanuit de overheid. Mits er een waarborg is van hun inkomen en mits er een volwaardige democratische inspraak is. Zoals we een sociaal rechtvaardige overgang naar een klimaatneutrale maatschappij eisen voor de arbeiders in de bedrijven, doen we dat ook voor de boerenbevolking.
Een jongere generatie boeren zet sinds enkele jaren een nieuwe trend in. Ze werkt volgens agro-ecologische principes. Veel van hen ook volgens de biologisch-organische landbouw, of permacultuur. Ze promoten de 'korte keten'-landbouw en distributie. Maar vooral steunen ze op een nauwe samenwerking met de lokale klanten die hun producten afnemen. Het is die nauwe samenwerking in coöperatieven of zelfplukboerderijen, die het hen mogelijk maakt ook financieel het hoofd boven water te houden. Zij maken slecht 1 á 2 procent uit van het landbouwareaal, maar het zijn wel de voorlopers van het landbouwmodel dat wij als klimaatactivisten veralgemeend zouden willen zien en ondersteund door de overheid.