Ron Verhoef
Dat de klassenstrijd niet is begonnen met het Communistisch Manifest, maar zo oud is als de weg naar Rome zal voor de lezer geen verrassing zijn. De slavenopstanden in de oudheid en de boerenopstanden in de Middeleeuwen zijn er duidelijke voorbeelden van. Hedendaagse historici proberen het belang van de klassenstrijd echter vaak te verdoezelen.
Des te opmerkelijker is het dat een team van archeologen en antropologen van de Universidad Autónoma de México nu de conclusie trekt dat de ondergang van het Azteekse rijk waarschijnlijk het gevolg is geweest van klassenstrijd. Het team komt tot deze conclusie op basis van nieuw archeologisch onderzoek bij de zonnetempel van de beroemde stad Teotihuacán, 50 kilometer van Mexico Stad.
Antropologe Linda Manzanilla vertelt dat er over de opkomst van de stad en de Azteken al veel bekend was en dat daar ook veel onderzoek naar gedaan is, maar weinig naar de val van het rijk. Daar komt nu verandering in.
Het was al bekend dat in de vijfde eeuw van onze jaartelling de economische situatie in het Azteekse rijk drastisch veranderde. Op het platteland was sprake van een ware agrarische crisis die ertoe leidde dat veel mensen hun geluk in de stad gingen zoeken. Daarbij hoopten ze in de stad een bestaan op te kunnen bouwen met ruilhandel.
Uit opgegraven lichamen weten we echter dat de werkomstandigheden zwaar waren. De beenderen laten vergroeiingen van de botten zien die alleen maar te verklaren zijn door het maken van lange werkdagen in ongewone posities. Het heeft er alle schijn van dat de machthebbers deze handelaren in een vorm van loonslavernij hebben gebracht. Hoe dan ook, de nieuwe vondsten die bij de beenderen zijn gevonden wijzen er echter op dat er sprake moet zijn geweest van een opstand tegen de machthebbers. Het is niet helemaal duidelijk wat de aanleiding was, maar de onderzoekers menen dat een klassenstrijd de beste verklaring is voor de vondst van strijdmiddelen. Aangezien er geen tekenen van een echte burgeroorlog gevonden zijn blijft deze optie over.
Manzanilla legt uit dat de handelaren, (de middenklasse dus) die in slavernij vervielen, dit uiteindelijk niet pikten en in opstand kwamen. De vondsten laten ook heel duidelijk zien dat deze opstand uiteindelijk heeft geleid tot de val van de stad. Het is niet uit te sluiten dat ook elders in het Azteekse rijk nog resten van deze klassenstrijd liggen, maar tot dusverre is daar nooit naar gezocht omdat de ondergang meestal werd geweten aan een of andere natuurramp of een andere oorzaak van buitenaf. Die theorie kan nu dus de prullenbak in.
Het is duidelijk dat de Azteekse samenleving niet zo harmonieus was als lang gedacht. Er was een duidelijke scheiding van de bevolking in klassen: van middenklasse, arbeidersklasse naar slaven en evenals in Europa blijkt ook hier dat de diverse klassen het niet accepteerden dat ze uitgebuit werden. Nu duidelijk is dat het Azteekse rijk aan een heuse klassenstrijd ten onder is gegaan, wordt het misschien weer eens tijd dat historici de analyses van Marx en de marxistische historici (zoals Hobsbawm) weer eens onder het stof vandaan halen. Zij beweerden immers altijd al dat de klassenstrijd de motor van de geschiedenis is. Dat wordt nu dus bevestigd. Tevens laten de vondsten zien dat er in het Azteekse rijk een primitief kapitalisme bestond, dat door de klassenstrijd ten val werd gebracht. Marx had dus gelijk.
Het siert de onderzoekers, bepaald geen communisten, dat ze geen pogingen doen om vreemde of complotachtige theorieën te verzinnen, maar gewoon zeggen zoals ze het aantroffen en durven te benoemen dat er klassenstrijd was. Verder onderzoek zal moeten aantonen hoe wijdverbreid deze klassenstrijd was, maar het was in ieder geval hevig genoeg om de stad Teotihuacán ten val te brengen.
Bron: het artikel 'El fin de Teotihuacán' in het blad Puntoycoma nummer 54, mei 2015.