Dimitris Gontikas (*)
Elke communistische partij die zich vastberaden wijdt aan haar voornaamste taak, de voorbereiding op en organisatie van de werkende klasse voor de strijd ter voltooiing van haar historische missie, verplicht zich ertoe dit te doen op basis van het grondbeginsel van het wetenschappelijk socialisme: 'Zonder revolutionaire theorie kan er geen revolutionaire beweging be- staan'. De partij moet dit principiële standpunt voortdurend en onverbiddelijk verdedigen tegen alle pogingen om het te ondermijnen. Daarom moet er steeds gestreefd worden naar een constante correlatie tussen theorie en praktijk.
De geschiedenis van de revolutionaire arbeidersbeweging leert ons dat wilskracht en plechtige verklaringen alleen niet voldoende zijn om een revolutionaire strijdlijn vol te houden. Ook voor de partij volstaan ze niet als zij zich als revolutionaire voorhoede wil handhaven. We hebben niet alleen een stevig theoretisch fundament nodig maar tegelijkertijd een continue verrijking van de theorie, door bestudering van de ontwikkelingen aan de hand van een verhoogd klassencriterium, door bestudering van de strategie van onze tegenstanders, door de veralgemenisering van onze ervaringen en door het vormen van een duidelijk ideologisch front tegen elke poging tot revisionisme. De ideologische strijd moet leiden tot een openlijke breuk met de revisionistische en opportunistische stroming binnen de beweging.
Zonder de breuk met de leiding van de Tweede Internationale zou het bolsjewisme nooit de overhand gekregen hebben in de Russische arbeidersbeweging en zou de Oktoberrevolutie nooit gezegevierd hebben. Zonder de nederlaag van het opportunisme in elk afzonderlijk land en op internationaal niveau kan er vandaag de dag geen sprake zijn van versterking of van het scheppen van de voorwaarden die leiden tot de overwinning. De arbeidersbeweging in elk land zou de voetveeg van de bourgeoisieklasse worden.
De KKE is rijk aan ervaring. Ze heeft een hoge prijs betaald voor het verwaarlozen van principes, de theoretische scholing en het niveau van de theorie. Dankzij veel inspanning en keiharde strijd kon de partij haar communistische karakter herstellen en haar strategie in de huidige omstandigheden verder ontwikkelen. De ervaring van de KKE, maar ook van andere partijen die standvastig staan ten opzichte van de marxistisch-leninistische theorie en het proletarisch internationalisme, beperkt zich niet tot de landsgrenzen. Met de machtsstrijd als voornaamste inzet kan geen enkele partij dynamiek en perspectief aan de klassenstrijd verlenen als ze geen duidelijk idee heeft van de werkende klasse, haar rol en ontwikkeling, van het ingewikkelde proces van klassenbewustzijn, de klassenbeweging en uiteindelijk van de allereerste voorwaarden die nodig zijn om haar historische missie te voltooien.
Klopt het soms niet, dat bepaalde partijen in vooral de ontwikkelde kapitalistische landen hun bestaansrecht, hun proletarische en revolutionaire karakter verloren omdat zij onwetenschappelijke bourgeoisietheorieën gingen aanhangen over de werkende klasse en haar rol? Theorieën en praktijken die hun rol in de voorhoede in twijfel trokken of zelfs ontkenden? De arbeidersbeweging is hierdoor versnipperd geraakt en liep veel schade op.
Het is ook een feit dat de werkende klasse zich niet alleen in kwantitatief maar ook in kwalitatief opzicht ontwikkeld heeft als voornaamste productiekracht. De werking van de wet van de 'uitgebreide kapitalistische reproductie en accumulatie creëert objectief de materiële voorwaarden voor de getalsmatige ontwikkeling en de concentratie van de werkende klasse. De uitgebreide reproductie van de werkers maakt integraal deel uit van de alomtegenwoordige export van kapitaal. De veranderingen in de verschillende economische sectoren, de binnenlandse migratie van het platteland naar de stad door de vernietiging van duizenden boerenbedrijven, het sluiten van kleine en middelgrote ondernemingen, immigratie en de natuurlijke bevolkingstoename zijn de belangrijkste factoren die bijdragen aan de uitgebreide reproductie van de arbeidskracht. Zodoende reproduceert de kapitalistische productiewijze de werkende klasse op nog grotere schaal, de klasse die niet in het bezit is van de productiemiddelen maar door het niet-betaalde deel van het loon wel de winsten verzorgt. Dat is de drijfveer van de kapitalistische productie: het bemachtigen van zoveel mogelijk meerwaarde en niet het tegemoetkomen aan sociale noden.
De interpretatie van de nieuwe verschijnselen die te maken hebben met de samenstelling van de werkende klasse, haar rol etc. kan leiden tot verkeerde theoretische en politieke conclusies als deze niet gebaseerd zijn op de theorie van het wetenschappelijk socialisme en de theorie van de klassenstrijd. Dit zijn een aantal fundamentele uitgangspunten en principekwesties voor de wetenschappelijke benadering:
De bourgeoisieklasse is reactionair geworden omdat zij zich verzet tegen de vermaatschappelijking van de geconcentreerde productiemiddelen, de enige eigendomsverhouding die past bij de verdieping van het maatschappelijk karakter van de arbeid en productie. De bourgeoisieklasse is teruggevallen naar de feodale positie die zij ook in het verleden bekleedde toen ze het productiepotentieel binnen de grenzen van het feodaal eigendomschap beperkte.
De objectieve positie van de twee klassen, de werkende klasse en de bourgeoisieklasse in de kapitalistische maatschappij definieert ons tijdperk als het tijdperk van de overgang van kapitalisme naar socialisme. De werkende klasse is de laatste uitgebuite klasse in de geschiedenis van de sociale systemen en de brenger van nieuwe productieverhoudingen, communistische productieverhoudingen. De werkende klasse is de enige klasse die zich ontwikkeld heeft. Dit in tegenstelling tot alle andere klassen die in verval zijn geraakt. Haar historische missie is de afschaffing van privébezit, klassen en de uitbuiting van de ene mens door de andere. Er is geen andere sociale kracht die deze rol kan vervullen.
Dit is het fundamenteel theoretisch uitgangspunt voor elke communistische partij die verschijnselen in de ontwikkeling van de werkende klasse wil verklaren. Verschijnselen zoals: de uitbreiding van de heersende verhouding tussen kapitaal en arbeid naar nieuwe marktsectoren als de gezondheidszorg, het onderwijs, de sociale zekerheid, het toerisme. De stijging van het onderwijsniveau van de werkende klasse, zelfs in de industriële- en mijnbouwsector. De uitbreiding van de werkende klasse tot academici in loondienst als gevolg van een verdere concentratie van bedrijfstakken waar voordien veel zelfstandige juristen, accountants ingenieurs etc. werkten.
Het gevolg van bovenstaande ontwikkeling is een groei van de omvang van de werkende klasse maar ook een toename in de gelaagdheid ervan. Het aandeel van de werkers in de industriële sector binnen de werkende klasse neemt dus af. Deze afname wordt door de bourgeoisietheorieën gebruikt om te stellen dat de hele werkende klasse kleiner wordt. Deze visie nemen de opportunistische krachten vaak over wanneer zij de historische rol van de werkende klasse voor sociale vooruitgang ontkennen.
Het is van groot belang om te benadrukken dat de KKE niet gevallen is voor de zeer schadelijke opportunistische visie dat de vorming van de EU een historisch onvermijdelijke ontwikkeling was. De ontwikkelingen hebben het gelijk van de partij aangetoond: de EU was een verbond van monopolies en niets meer. De ontbinding van de EU is een cruciaal schakelstuk in de strijd voor het socialisme-communisme.
De KKE liet zich niet verleiden door theorieën die stelden dat het 'geglobaliseerde kapitalisme' ontdaan is van zijn tegenstellingen. De ongelijke ontwikkeling manifesteert zich op dit moment bijzonder nadrukkelijk. In het imperialisme krijgt de export van kapitaal voor directe investeringen de overhand, de speculatie op de export van financieel kapitaal zoals op staatsobligaties neemt gigantische vormen aan. De tegenstelling tussen kapitaal en arbeid is aangescherpt. Dat blijkt uit het verlagen van de lonen van de werkende klasse en de bevolking, zelfs nu er in de reproductie na de crisis een herstelfase lijkt te zijn begonnen (in een aantal EU-landen, de VS en elders).
Op deze manier doen aloude verschijnselen die eigen zijn aan de kapitalistische productiewijze, zoals de cyclische crises van overproductie van kapitaal zich hevig en tegelijkertijd voor. We zagen dit eind twintiger, begin dertiger jaren en opnieuw in het eerste decennium van de 21e eeuw. Deze diepe crisis van overaccumulatie van kapitaal hebben de gedaante aangenomen van een financiële- of beurscrisis. Hierdoor zijn de concurrentie en de tegenstellingen binnen het kapitalisme aangescherpt, tussen kapitalistische landen, binnen imperialistische centra zoals de Eurozone en ook binnen andere kapitalistische instellingen zoals de Wereldbank en het IMF.
Het (linkse, nvdr) opportunisme klampt zich in deze tegenstellingen vast aan het ene of het andere kamp van de bourgeoisie en het imperialisme en verhult hiermee zowel het kapitalistisch karakter van de crisis als de uitweg daaruit die in het belang is van de werkende klasse en de meerderheid van de bevolking.
Het is fundamenteel voor de ideologische en politieke strijd van de werkende klasse en haar partij om te benadrukken dat het kapitalisme zijn dynamiek verloren heeft en in verval is, dat het in een parasitaire toestand is overgegaan. Het rot weg maar blijft zich verzetten tegen de overgang naar het socialisme-communisme. Dit bevestigt eens temeer dat er met de structuren en instellingen van de kapitalistische macht geen overgang van het kapitalisme naar het socialisme kan plaatsvinden, dus niet door middel van het parlementaire proces. Het zal een proces zijn van opeenvolgende conflicten, breuken en omverwerpingen, zowel vreedzaam als bloedig, in verschillende fases. Alles zal afhangen van het organisatieniveau, de besluitvaardigheid, heroïek en zelfopoffering en eensgezindheid van de werkende klasse. Dit alles vereist een krachtige voorhoede, een communistische partij met een effectieve strategie.
De tijd vereist dat de communistische partij een strategie en tactieken hanteert die de bevrijding van de werkende klasse uit de ideologie van de bourgeoisie vooropstelt. Daartoe moet zij zich zo organiseren dat ze korte metten kan maken met de macht en het geweld van de monopolies.
Het uitgangspunt is Lenins definitie van klasse, een verdere uitwerking van Marx' en Engels' omschrijving van 'klassen': "Klassen noemt men grote groepen mensen, die zich onderscheiden door hun plaats in een historisch bepaald systeem van maatschappelijke productie, door hun betrekking (meestal vastgelegd en geformuleerd in wetten) tot die productiemiddelen, door hun rol in de maatschappelijke organisatie van de arbeid en dientengevolge door de wijze van ontvangen en de omvang van het deel van de maatschappelijke rijkdom waarover zij beschikken. Klassen zijn groepen mensen waarvan de ene (groep) zich het werk van de andere kan toe-eigenen dankzij hun verschillende plaats in een bepaald systeem van volkshuishouding."
Met dit theoretisch principe als fundament moet elke communistische partij de sociale krachten tussen de twee basisklassen objectief analyseren. Ze moet die tussenlagen waarvan de vooruitzichten op de lange termijn hen objectief dichter bij de werkende klasse brengen onderscheiden van het gedeelte dat meer te verwachten heeft van de kapitalistische klasse. Met haar politieke lijn moet de communistische partij opkomen voor de levensstandaard en het culturele niveau van die eerste groep, zowel in de stad als op het platteland.
Aan de hand van deze principes spant de KKE zich tot het uiterste in om de huidige ontwikkelingen en veranderingen in het geïnternationaliseerde kapitalisme en de ervaringen in de klassenstrijd te analyseren. Ze bestudeert haar eigen ervaringen en werkt op basis daarvan een strategie uit ter versterking van de arbeidersbeweging en haar tegenoffensief.
Op basis van deze politieke lijn, onder de ingewikkelde omstandigheden die bepaald worden door de economische crisis en de contrarevoluties wil de KKE de weg plaveien voor revolutionaire veranderingen. Op deze manier wil de partij de internationale revolutionaire beweging versterken. (einde deel 1)
(*) lid van het PB van het CC van de KKE, 1 juli 2014, vertaling Frans Willems.