Amerikaanse verkiezingen en mondiale ontwikkelingen

Toenemende polarisatie en verwarring

Senator Bernie Sanders (l) en voormalige minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton (r) tijdens het debat voor kandidaatstelling voor presidentsverkiezingen namens de Democratische partij op 13 oktober jl. Bernie Sanders is voor een grote groep Amerikanen een acceptabele sociaaldemocratische kritiek op de neoliberale politiek. Zij hoop op verbetering van haar levenspeil. (Foto: ZLV)

Leden van de KPL in de demonstratie van staalarbeiders in Luxemburg. De KPL werkt met toenemend succes aan het versterken van de politieke invloed. (Foto: KPL)

Wil van der Klift

De uitslag van de eerste ronde van de Amerikaanse verkiezingen toont een mondiale ontwikkeling. De alom groeiende weerzin tegen de politiek van het heersende establishment wordt steeds meer zichtbaar in de westerse wereld. Parlementaire politieke momenten zijn een spiegel waarin de onlustgevoelens zichtbaar worden. En bovendien een moment waarop de actuele voorkeur van de deelnemers aan deze politieke momenten wordt getoond.

In Iowa was duidelijk dat de protest-kandidaten op steeds meer steun kunnen rekenen. Het Washington van het grootkapitaal en de traditionele elitaire partijen kregen een duidelijke waarschuwing: de economische winsten moeten eerlijk worden verdeeld.

Die oproep is in tal van andere landen op de wereld ook te horen: Stop de groeiende tweedeling, zorg voor rechtvaardigheid! De talloze progressieve 'plein'-bewegingen met een 'linkse' signatuur, die zich steeds meer ontwikkelen als politieke organisaties, tonen de groeiende onrust onder brede lagen van de bevolking. Tegelijkertijd groeit er ook een nationalistisch, rechts tegengeluid. Wilders, Le Pen, Pegida, Vlaams Belang en tal van andere ultrarechtse partijen, organisaties en bewegingen hebben de wind in de zeilen en slaan een steeds brutalere toon aan. Het politieke verschil tussen Ted Cruz en Donald Trump is niet erg groot. Het is vooral de toon die het verschil maakt. Beide heren staan voor een ultrarechtse politiek, maar bestrijden ook de elite in hun eigen partij omdat die te soft zou zijn. Inderdaad, ook rechts heeft zo zijn tegenstellingen en zorgen. In de praktijk trekken deze extreem-rechtse nationalistische en populistische voorlieden traditioneel rechts mee en wordt een giftig mengsel van ondemocratische, militaristische en gewelddadige wetgeving gebrouwen. Daardoor ontstaat een klimaat waarin fascisme en racisme kunnen gedijen.

Kenmerkend voor het huidige politieke klimaat is dat de politieke tegenstellingen groeien, parallel aan de groei van de economische tweedeling. Het grootkapitaal en de rijken behalen superwinsten, de massa van de bevolking ziet het levenspeil drastisch minder worden. Dat roept groeiend verzet op. Dat tonen dus niet alleen de voorverkiezingen in de VS. De progressieve kiezers in Iowa hebben hun aversie tegen de politieke elite en het grootkapitaal van Wall Street duidelijk getoond. Dat een gevierde politica van de elite als Hillary Clinton in een staat als Iowa van Bernie Sanders kon winnen met een verschil van 49,9 en 49,6 procent is veelzeggend. Het politieke verzet zit hoog. Het kapitalisme verkwanselt steeds meer de traditionele waarden van redelijkheid, rechtvaardigheid en eerlijk delen. Overal groeien jongeren op die het voor het eerst sinds WO II slechter zullen krijgen dan hun ouders. Een steeds groter deel van de middengroepen raakt werkloos, verarmt en verpaupert en heeft nauwelijks of geen toekomstperspectief meer.

Ondanks het feit dat in Europa en ook in Nederland duidelijk sprake is van verrechtsing van het politieke klimaat en we er rekening mee moeten houden dat dat proces niet makkelijk te stoppen valt zijn er ook andere bemoedigende signalen. Niet alleen Bernie Sanders, die zich nota bene democratisch-socialist noemt in het hart van het kapitalisme, de VS, maar bijvoorbeeld ook Podemos in Spanje, Jeromy Corbyn in Engeland en de linkse regering in Portugal en andere linkse stromingen en partijen tonen de groeiende weerzin tegen de huidige machthebbers.

Plotseling steeg in de halfjaarlijkse peilingen in Luxemburg het aandeel van de KPL aanzienlijk. Ook in delen van het land waar die partij niet politiek actief is. De bevolking weet dus ook op eigen kracht de communisten te vinden, mits die zich weten te handhaven en zichtbaarder worden. Het feit dat de KPL een dagblad heeft en de partij landelijke bekendheid geniet, zal zeker een belangrijke rol spelen. Maar ook dat de hopeloze politiek van Syriza in Griekenland heeft aangetoond dat van die stromingen niets valt te verwachten. Dat geldt in verschillende landen om ons heen waar de slappe politiek van Europees Links ter discussie staat, maar ook in ons land waar de SP door haar illussies een weinig doortastende politiek toont. Grote delen van de politiek bewuste bevolking zijn op zoek naar een krachtiger antwoord tegen de verrijking aan de toppen.

Dat kan alleen met een klassenanalyse. Een maatschappelijke of politieke analyse waarin het begrip 'eigendomsverhoudingen' niet voorkomt is onjuist, niet compleet of misleidend. Dat kan doelbewust zijn of zonder er erg in te hebben. Immers iets kan onwil, onmacht of onkunde zijn. De kern in alle gevallen is de ontoereikendheid van zo'n analyse. Dat is de makke van veel progressieve organisaties, het ontbreken van een heldere verklarende analyse.

Nee, inderdaad, het socialisme staat nog niet op de dagorde, maar het antineoliberalisme, als voorstadium van het antikapitalisme, groeit met de dag. Onder de Wilders-stemmers zit een zeer grote groep van de bevolking die te winnen is voor een progressieve politiek. Met steun van de conservatieve media krijgen lieden als Wilders de kans met hun populistische en rechts-nationalistische boodschappen een belangrijk deel van de bevolking op een dwaalspoor te brengen. Het is precies daarom dat dit soort lieden de kans krijgen hun opvattingen breeduit en dagelijks te verkondigen. Het zijn breekijzers in de arbeidersklasse. Grote delen van de aanhang van deze lieden roepen echter alleen om een rechtvaardige politiek, waarin de winsten eerlijk worden verdeeld. Zij begrijpen dat van de traditionele 'Haagse' politiek niets positiefs te verwachten is. Als deze mensen gaan inzien dat niet de migranten het hoofdgevaar zijn, maar de kapitalistische graaiers, kan het tij wel eens snel omslaan. Als dit deel van de bevolking gaat begrijpen dat vluchtelingen én de Nederlandse arbeidersklasse samen voor een rechtvaardige wereld moeten knokken gaan de verhoudingen veranderen. Uiteraard is niet iedere vluchteling een potentiële partner in de gezamenlijke strijd van de arbeiders tegen hun onderdrukkers, maar in ieder geval wel een potentieel groot deel. Dus huisvesting voor iedereen: vluchtelingen en Nederlanders. Dus werk voor iedereen: vluchtelingen en Nederlanders. De meeste vluchtelingen werden van huis en haard verdreven in hun eigen land door imperialistische interventies en gestook. De Nederlandse werkers en vluchtelingen hebben dezelfde vijand: de kapitalistische rovers.

De NCPN zal zich intussen zichtbaarder moeten maken, ondanks het feit dat onze partij van grote delen van de bevolking wordt afgeschermd door partijen als de PVV en de SP. Dat toont met name de situatie in België, waar de PVDA-B niet te kampen heeft met een partij die zich links van de traditionele sociaaldemocratische partij heeft ontwikkeld, zoals in ons land de SP. Of de snelle groei van de PVDA-B beheersbaar zal zijn moet nog blijken, maar er is een gat in de markt voor communistische partijen ter linkerzijde van de traditionele sociaaldemocratische partijen. Syriza toonde echter dat illusies over meeregeren tot rampen leidt. De ontwikkelingen vragen om standvastige communistische partijen en een antikapitalistische politiek. Hoe moeilijk dat ook lijkt te zijn. De recente ontwikkelingen in de hele westerse wereld en nu ook in de VS tonen echter dat het tij drastisch aan het veranderen is. Illusies en de suggesties van mogelijkheid van politieke oplossingen binnen het kapitalistische systeem leiden alleen maar tot versterking van rechts.