Vorig jaar organiseerde de FNV op 1 mei een indrukwekkende demonstratieve tocht door Amsterdam, waaraam veel organisaties deelnamen. (Foto: FNV Bondgenoten/Flickr/cc)
Wil van der Klift
De uitbuiting neemt steeds meer toe. Of het nu in Qatar is waar arbeidsmigranten nog steeds extreem worden uitgebuit, of in eigen land waar mensen aan de financiële onderkant hun bestaanszekerheid kwijtraken. Het kapitalisme kan slechts overleven met kortetermijn(schijn)oplossingen. Middellangetermijn voorspellingen zijn onmogelijk. De onzekerheden zijn veel te groot om zo lang vooruit voorspellingen te kunnen doen. Maar alle prognoses tonen een onzekere toekomst, met grote risico's voor politieke en economische in- en explosies. Kenmerkend zijn de talloze onzekerheden die gepaard gaan met de afbraak van het sociale stelsel.
Alleen omdat feiten en fixie volstrekt door elkaar lopen kan er nog een gevoel overheersen dat het allemaal wel goed zal komen. Mooie versluierende woorden en verhalen zijn echter beperkt houdbaar in tijden van crisis. Meer dan ooit geldt tussen droom en werkelijkheid groeit een niet te overbruggen kloof. We komen er niet meer samen uit. Integendeel de tegenstellingen groeien en woekeren. Terreurdaden, wassende vluchtelingenstromen, massale winkelsluitingen, voortdurende overproductie en planloosheid drijven de maatschappelijke samenhang uiteen. Tussen positieve prognose en negatieve werkelijkheid groeien de onoplosbare tegenstellingen. De werkelijkheid is niet bij voortduring 'op te leuken' door nieuwe speeltjes en spelprogramma's. De virtuele wereld en het werkelijke leven komen steeds meer met elkaar in botsing, alle nieuwe technologie ten spijt. Het sprookje van de EU als redder van het volk ligt in duigen. De opbouw van de EU is alleen bedoeld om de multinationals en banken nog beter te kunnen dienen. Intussen zijn de burgers in de EU-landen het slachtoffer van toenemende uitbuiting, oorlogsinspanningen en milieu-verwoesting. De EU stoot bijvoorbeeld 2 miljard ton CO2 teveel uit. Teveel zelfs volgens de kapitalistische afspraken. Steeds meer mensen verwachten niets meer van dit kapitalistische Europese project en laten zich in de politieke armen van lieden als Wilders, Le Pen, Petry (AfD) en talloze andere ultrarechtse, populistische partijen drijven. Maar ook het inzicht in de mogelijkheid van een andere - socialistische - weg groeit langzaam maar zeker. En dat is hard nodig.
De koopkracht zal de komende jaren verder stagneren, de pensioenen worden uitgehold. De sociale voorzieningen en de zorg verslechteren. Mensen die zorg thuis nodig hebben komen steeds vaker in geldnood. Over heel 2015 is het aantal betalingsregelingen verdubbeld tot 20.000. Een handjevol rijken wordt nog rijker. De massa van de bevolking ziet al jaren hoe het steeds slechter gaat met loon, uitkeringen, voorzieningenniveau, werkgelegenheid en democratie. Deze ontwikkelingen zijn binnen het kapitalistische systeem onvermijdelijk. Het kapitalisme kent geen oplossingen. Het kapitalisme veroorzaakt de problemen. Het socialisme is de enige manier om uitbuiting te stoppen.
Een jaarlijks moment dat ons eraan herinnert dat het kapitalisme moet worden omvergeworpen is 1 mei. Dat we moeten vechten voor een andere samenleving, een menswaardige.
In 1848, toen Marx en Engels verkondigden 'Werkers van alle landen, verenigt u in het Communistisch Manifest, herhaalden ze de noodzaak van de gemeenschappelijke strijd voor de belangen van de werkende mensen. Zij riepen op overal strijd te voeren om het kapitalisme omver te werpen. Later nam Marx, als de leidende geest van de 'International Working Men's Association', enthousiast deel aan de vele daden van internationale solidariteit,het ondersteunen van werknemers die vochten om loonsverbetering, werkvoorwaarden en democratische rechten.
Echter, zoals Marx en het Manifest ook duidelijk maakte, zo'n vitaal internationalisme ontkent niet het belang van de strijd voor staatsmacht in elk land - het winnen van de strijd voor nationale democratie en het maken van de arbeidersklasse tot de heersende klasse. Bovendien schetste het Communistisch Manifest een programma van maatregelen dat een arbeidersregering zou moeten opleveren om de rijkdom en macht van de kapitalistische klasse zo grondig mogelijk te verkleinen, als de eerste stappen op weg naar de opbouw van een maatschappij op een socialistische basis.
In 1920 breidden Lenin en de Bolsjewisten de marxistische oproep uit: 'Werkers en onderdrukte volkeren van alle landen, verenigt u!' Zij erkenden het groeiende belang van de ondersteuning van de strijd van de volkeren voor koloniale vrijheid, tegen het kapitalisme in zijn imperialistische tijdperk van crisis, oorlog en socialistische revolutie. Sindsdien heeft dat tijdperk revoluties overleefd in Europa, Azië en Latijns-Amerika.
De eerste mei, de Internationale Arbeiders Dag moet ons daarom niet alleen eraan herinneren dat het kapitalisme nog moet worden omvergeworpen. Het moet ons ook versterken met de wetenschap dat in veel landen de vakbondskrachten, het anti-imperialisme, het socialisme en het communisme zich herstellen van de massale tegenaanval die tegen hen werd gelanceerd in de jaren 1970. De zaak van het socialisme - het enige echte tegengif tegen de kapitalistische uitbuiting, oorlog en ecologische rampen - is sterker dan ooit. Daarom weten de meer scherpzinnig zakenlieden, politici en intellectuele leiders heel goed dat de ideeën van het socialisme het verloren terrein kunnen herwinnen. Daarom blijft ook anticommunisme een centraal onderdeel van de propaganda van de heersende klasse in het Westen. De massamedia spelen in dit anticommunisme een doorslaggevende rol. Omdat anticommunisme altijd de voorbode is van antisocialisme en bestuurlijk anticollectivisme, is het in het belang van iedereen aan de linkerkant om het te bestrijden. Dit betekent niet opgeven van noodzakelijke kritiek op onjuiste communistische tradities en partijen. De discussie over de beste weg naar het socialisme blijft nodig. Het betekent wél het verdedigen van de rechten van communisten en socialisten om zich te organiseren en campagne te voeren zonder criminalisering, staatsvervolging en fascistisch geweld.
Een andere wereld is mogelijk, een socialistische. Leve de eerste mei.