Van de redactie
Als volksvermaak zijn Willem-Alexander, Máxima en hun kinderen nog populair, net als de kleur oranje, maar de steun voor het middeleeuwse instituut brokkelt gestaag af. Enerzijds vanwege praktische oorzaken, zoals de hoge kosten van de uitgaven van het koninklijk paar. Maar er is ook fundamentelere kritiek. De monarchie staat de vorming van de democratische rechtsstaat in de weg.
De hoge uitgaven voor de koning en zijn familie zijn een groeiend deel van de bevolking een doorn in het oog [1]. Vergoelijkend wordt vaak opgemerkt dat een president ook het nodige kost. Dat is uiteraard waar, maar als die het te bont maakt wordt hij of zij subiet de laan uitgestuurd. Dat is ook al direct een fundamentele kwestie. Een koningshuis is niet democratisch gekozen of afzetbaar. Het is een overblijfsel uit een ver verleden. Dat feit kan ook niet worden weggepoetst met modern optreden. Modern zou zijn als het koningshuis zou afkondigen dat de monarchie niet meer past in deze tijd. Het idee van het Nieuw Republikeins Genootschap om te streven naar een ceremonieel presidentschap van een door de volksvertegenwoordiging gekozen persoon, is zo gek nog niet.
Vaak wordt beweerd dat de revenuen van het koninklijk optreden in het buitenland opwegen tegen de hoge kosten die ze maken. Dat blijkt ook niet het geval. Buitenlandse handelsmissies van andere staatshoofden brengen hetzelfde of meer op. Het hangt gewoon af van het gewicht van de handelsmissie en opbrengsten voor de verschillende landen. Wellicht speelt nog enigszins mee de omvang en waarde van het netwerk van het koningshuis, maar daarvoor hoeft het koningshuis niet te worden behouden.
De Groene Draeck: jaarlijks 95.000 euro. De verbouwingskosten van Paleis Huis ten Bosch overschrijden de begrote 35 miljoen euro met 25 miljoen.
De bevolking betaalt ook 461.000 euro voor twee stroken grond bij de vakantievilla van Willem-Alexander en Máxima in Griekenland. Wie betaalt de jurkjes van 10.000 euro? Ook met de hoogte van de jaarlijkse uitkering van 866.000 euro voor de koning en 343.000 voor de koningin heeft 59 procent van de Nederlanders moeite. Gewone ministers worden tegenwoordig terecht streng in de gaten gehouden en de Balkenendenorm ligt aanzienlijk lager. Verder wordt er nogal wat afgereisd op kosten van de belastingbetaler. Veel van die reisjes zijn gewoon vakantietripjes en dat zijn er nogal wat.
De afgelopen anderhalf jaar zijn ze met de kinderen in Mozambique, Noorwegen, China, de Verenigde Staten, Peru en Argentinië geweest. Vorig weekend zaten ze met het hele gezin in Rome voor een privébezoek, onder meer aan de paus. Voor de reizen naar de Griekse vakantievilla in Kranidi en het Italiaanse vakantieverblijf van prinses Beatrix in Tavernelle staat het regeringstoestel ter beschikking. Willem-Alexander en Máxima kunnen daar betrekkelijk ongestoord heen. In ruil voor een paar plaatjes van het koninklijk gezin op het Wassenaarse strand en in de sneeuw van Lech, laat de vaderlandse fotopershen met rust. De mediacode die ten grondslag ligt aan deze uitruil, heeft er voor gezorgd dat de bevolking nauwelijks nog weet waar ter wereld en hoe vaak het koningshuis vakantie viert.
De hoge uitgaven konden voorheen nog met de mantel der liefde worden bedekt, maar nu de bevolking steeds meer wordt uitgeknepen gaat dat steeds meer ten koste van de populariteit van de koninklijke familie. De weerzin tegen de elite groeit. De Panama-papers tonen hoe de elite zich verrijkt ten koste van de bevolking. Het koningshuis zal steeds meer onderdeel worden van de toenemende polarisatie in de wereld en in ons land en de schijn van het dienen van het 'algemeen belang' zal verminderen.
Alle pogingen om naar de vorm open en democratisch te lijken zullen mislukken omdat de harde werkelijkheid de meeste sprookjes in rook laat opgaan. Het paleis Noordeinde en de Koninklijke Stallen in Den Haag openstellen voor het publiek biedt maar tijdelijk soelaas. Alhoewel de show rond het koningshuis zorgvuldig wordt geregisseerd, zal de kritiek harder en duidelijker worden en zullen critici niet meer worden afgedaan als zeurpieten.
[1] De jaarlijkse kosten van het koningshuis (persoonlijke toelages, kosten ondersteuning e.d.) is 40 mln. Dat is 2,35 euro per hoofd van de bevolking. De uitkering van Willem-Alexander en Máxima is te hoog volgens 59 procent van de bevolking. Van de bevolking wil 78 procent dat de familie de kosten van de Groene Draeck zelf draagt. Ongeveer twee op de drie Nederlanders (65%) steunt de monarchie, een daling ten opzichte van 2015. Toen was 71 procent voor behoud van de monarchie. Zestien procent wil volgens de NOS een republiek. Dat is drie procent meer dan in 2015 en één procent meer dan in 2014.
Bron: NRC en AD, 27 april 2016.