(Foto: Kevin Gill/Flickr/cc/by-sa)
Wiebe Eekman
New York, vrijdag 22 april 2016, de Internationale Dag van de Aarde werd gekozen om het Parijse Klimaatakkoord te ondertekenen.
Vorig jaar onderhandelden 195 landen mee.
Toen werd een akkoord bereikt omdat elk land deze keer zelf mocht voorstellen hoeveel inspanningen het zou doen voor het klimaat, 188 landen deden dit. Op de vergadering van de VN waren 174 landen aanwezig voor de ondertekening.
Vanaf nu hebben staten en machtsblokken, zoals de Europese Unie, twee jaar de tijd om het verdrag te tekenen en te ratificeren. Minimaal 55 landen, die samen tenminste 55 procent van de wereldwijde uitstoot aan broeikasgassen vertegenwoordigen, zouden het Akkoord moeten ratificeren opdat het geldig zou zijn. Ratificatie houdt in dat elk land zijn nationaal goedgekeurd plan om emissies te verminderen neerlegt bij de Verenigde Naties. Eenmaal neergelegd worden zij geacht daar niet meer op terug te komen. Dat houdt aarzeling in. De Europese Unie kan pas ratificeren als ze een akkoord heeft tussen de 28 lidstaten.
Vrijdag ratificeerden acht landen alvast, dat waren eilandstaten als Grenada en de Malediven en verwonderlijk ook Somalië en Palestina. Nu is het wachten op de grote uitstoters. De eerste tien zijn in volgorde: China 24 procent, VS 12 procent, Europese Unie 9 procent, India 6 procent, Brazilië 6 procent, Rusland 5 procent, Japan 3 procent, Canada 2 procent, DR Congo 1,5 procent, Indonesië 1,5 procent. Deze vertegenwoordigen 70 procent van alle uitstoot. Het illustreert nog maar eens de ongelooflijke ongelijkheid in de wereld.
Het klimaatprobleem kan uitgedrukt worden in verwijzing naar het aantal deeltjes koolstofoxide in de onderste lagen van de atmosfeer. Sinds vorig jaar overstegen die de gevreesde symbolische grens van 400ppm. Tot begin 20ste eeuw was dat minder dan 300 ppm. Die 400ppm komt overeen met een gemiddelde temperatuurstijging van nu 1ºC. Als de wereld doordraait zoals ze nu bezig is, dan komen we tegen 2050 uit op 4,5ºC. Ter vergelijking, dat is meer dan het verschil met de laatste ijstijd, toen hier nog mammoets rondliepen.
Alle regeringen zeggen dat ze al iets doen. Dat is waar, maar geheel onvoldoende. Hun huidig beleid leidt ons naar een verhoging van toch 3,6ºC. Met de goede voornemens geuit in Parijs komen we nog steeds aan een verhoging van 2,7ºC, als ze allemaal toegepast worden. Ver boven de 2ºC dus, die vastgelegd werd in Cancun 2010. Die 2ºC is een politiek compromis van de rijke landen, geen wetenschappelijk vastgestelde veilige grens. De ontwikkelingslanden, de vakbonden en de milieubewegingen streden op de onderhandelingen voor een maximum begrenzing van de verwachte temperatuurstijging tot 1,5ºC. De toezegging in het Parijse Akkoord om daar naar te streven is een kleine overwinning.
Eén van de besluiten van de Parijse conferentie was een speciaal rapport te vragen aan het IPCC over de 1,5ºC. Hoe erg zullen de verwachte gevolgen van die temperatuursverhoging zijn? Het IPCC doet zelf geen studies, maar verzamelt de studies van honderden wetenschappers van over heel de wereld. Vandaag regent het meldingen dat allerlei records van klimaatverandering gebroken worden. Naast CO2 ook een enorme stijging van methaan (CH4). Het warmste jaar ooit, sinds de metingen, was 2015. Nieuwe droogtes worden gemeld in Azië, Oost-Afrika en elders... Binnenkort dus weer hongersnood.
De uitstoot van CO2 door verbrandingsprocessen neemt wereldwijd nog steeds toe. Dat is niet enkel door steenkoolcentrales, maar evengoed door het toenemend verkeer en transport over lange afstand met schepen en vliegtuigen. Het IPCC had in zijn rapporten van 2004 en van 2007 al aangegeven dat 2015 het kanteljaar had moeten zijn, waarop de uitstoot wereldwijd zou beginnen te dalen, om nog een kans te hebben om onder die 1,5ºC of 2ºC verhoging te blijven.
Door de vele jaren achterstalligheid spreekt het IPCC in zijn laatste rapport van 2015 straffere taal. Zelfs met nul emissie in 2050, halen we het niet. We zullen daar bovenop ook actief koolstofoxiden terug uit de atmosfeer moeten halen. Dat wordt 'negatieve emissies' genoemd. Het Parijse akkoord negeert dit. Daar staat dat er gestreefd wordt naar 'netto zero emissie' in de tweede helft van deze eeuw. Dat betekent dat de broeikasgassen gecompenseerd zullen worden door aangroei van biomassa. Dat was mogelijk geweest als we dat voor 2015 hadden bereikt. Nu dient heel ons maatschappelijk systeem en haar infrastructuur omgesmeten te worden om effectief op nul emissie uit te komen. Alle mogelijke compensatie zullen we moeten gebruiken om tot 'netto negatieve emissie' te komen.
In New York wijzen veel speechen expliciet op de rol van de 'private sector'. Zij zeggen dat de 'bedrijven' hun rol moeten spelen. Met de bedrijven bedoelen ze zeker niet de arbeiders en hun vakbonden, want die kwamen niet aan het woord. Voor de 'bedrijven' sprak vooral Mestrallet, de CEO van de energiemultinational Engie-Electrabel. De baas van de betwiste nucleaire centrales in België. Een weg die wij niet willen volgen.
In het Parijse Akkoord worden de bestaande 'koolstofmarkten' aangehaald, zoals in de Europese Unie het 'Emission Trade System' (ETS). De bedrijven krijgen het recht te vervuilen, en kunnen eventueel winst maken door die rechten te verkopen. De kostprijs wordt doorgerekend aan de gebruikers, zonder dat we kunnen zeggen dat er een werkelijke netto daling van de emissie is. Heel wat krachten pleiten ook voor een koolstoftaks, een variant om aan wie betaalt, het recht te geven te vervuilen.
Dat virus van kapitalistische logica, die winst boven alles stelt, verziekt heel de wereld. Dat leidt naar die eeuwige race naar de laagste lonen. Dat is sociaal onrechtvaardig, want gelijke arbeid zou gelijk betaald moeten worden in heel de wereld. Dat is ecologisch onverantwoord omdat het leidt naar duizenden kilometers onnodig bijkomend transport. Zo komt het dat al onze dagelijkse gebruiksvoorwerpen en voeding virtueel druipen van de olie.
De natuur, de atmosfeer, de zuivere lucht, dat is een gemeenschappelijk goed van heel de mensheid (heel het leven, nvdr), met inbegrip van de komende generaties. Niemand heeft het recht dat te verkloten. Ook niet als hij ervoor betaalt. De immense geldelijke rijkdom die door de top van de kapitalistenklasse wordt opgestapeld is tegelijk een maat voor hun verantwoordelijkheid in de ecologische rampspoed die we meemaken.
De werkende bevolking is bereid heel wat inspanningen te doen om het tij te keren: op voorwaarde dat ze democratisch betrokken wordt bij de aanpak; Op voorwaarde dat er een geargumenteerd en bestudeerd plan van aanpak voorligt. En natuurlijk ook op voorwaarde dat haar sociale rechten geëerbiedigd worden en iedereen kan deelnemen aan de collectieve welvaart.
26 april 2016