Rinze Visser
TRUKE
Rinze Visser
Hoelang is het wel niet geleden dat de Berlijnse muur viel, dat de socialistische landen in Centraal- en Oost-Europa en later ook de Sovjet-Unie hun socialistische status verloren? Al snel daarna werd in alle toonaarden het communisme dood verklaard, legden nogal wat communisten - onder wie ook vooraanstaande - het hoofd in de schoot en onderschreven die doodverklaring. Maar wie had echter gedacht dat, zoveel jaren later en tot vandaag de dag, er zoveel aandacht in de vorm van anticommunisme en antisocialisme aan een doodverklaard fenomeen zou worden besteed?
Waarom zóveel antipropaganda in de vorm van opiniestukken tussen de regels door in algemene berichtgeving, in uitgegeven boeken?
In welke vorm dan ook, communisme staat voor slechtheid, voor antidemocratie, voor moord en doodslag, voor onvrijheid, voor armoede, voor marteling, vijand van de kunsten en voor lelijkheid. Alle ontsporingen, alle niet meer terug te draaien tragedies worden voortdurend herhaald. Waarom? Daar is maar één antwoord op mogelijk. De gedachten van mensen moeten, zeker nu in het reactionaire tijdperk van het kapitalisme (neoliberalisme, ontmanteling van de sociale verworvenheden enzovoort) voor socialisme als alternatief op slot worden gezet.
De nu zo geprezen burgerlijke democratie is ook niet zonder slag of stoot uit het feodalisme ontstaan. In de lange periode van de overgang van feodalisme naar kapitalisme hebben massa's mensen het leven gelaten. De zeker in burgerlijke kringen veel geprezen Franse revolutie als historisch hoogtepunt, de aanzet tot de overwinning van de burgerij (bourgeoisie) op de heersende machten zoals adel en geestelijkheid, ging ook gepaard met terreur, uitmondend in oorlogen in grote delen van Europa. Hoeveel is er niet in bloed gesmoord? Hoeveel gesneuvelde soldaten en burgerslachtoffers? Hoeveel hongersnood? De uiteindelijke overwinning van het kapitalisme op het feodalisme, dat zichzelf overleefd had, ontstond na zeer lange tijd en ging met vallen en opstaan.
Uiteindelijk heeft dat - zeker in de ontwikkelde en zelfstandige kapitalistische landen de burgerlijke democratie opgeleverd. Echter hoelang na de Franse Revolutie heeft het wel niet geduurd voor in een land als het onze het algemeen kiesrecht en het kiesrecht voor vrouwen werd ingevoerd? De nu onder het ontwikkelde kapitalisme bestaande vorm van democratie wordt nu als hoogst haalbare maatschappij-inrichting geroemd en als exportproduct aangeprezen. En de 'Verlichting' als hoogste vorm van beschaving, waarvoor miljoenen doden zijn gevallen, waarmee andere culturen, terecht of onterecht, dagelijks mee om de oren worden geslagen. Worden dan de slachtoffers, de zeeën van bloed op de slagvelden ook gemeld als een waarschuwing voor de mensheid en als pleidooi voor een terugkeer naar het regime van de adel en geestelijkheid en half-slavernij?
Het tijdperk van de overgang van kapitalisme naar socialisme, dat zich al tijdens de lange periode van overgang van feodalisme naar kapitalisme manifesteerde (niets verandert van de ene dag op de andere) gaat ook niet zonder spanningen, zonder misrekeningen, zonder slachtoffers, hoe erg dat ook kan zijn; er is tot nu toe geen sprake van een vreedzame overgang, hoe graag men dat ook zou willen. Het gezegde 'waar gehakt wordt vallen spaanders', dat in dit verband wel gebruikt wordt, doet echter geen recht aan de menselijke drama's, voortkomend uit de grote klassengevechten.
Als communist en ook als lid van het partijbestuur van de CPN (Communistische Partij van Nederland) maakte schrijver dezes de teloorgang van deze partij van dichtbij mee. Dat een groot deel van de eerdere aanwas van leden, voortkomend uit de studentenwereld, wetenschap en welzijnswerk toen af zouden haken en meegingen met van de CPN een niet-communistische partij te maken, dan wel deze op te heffen, was voor mij niet opzienbarend. Afkomst, maar ook niet het verband tussen het bereikte sociale peil en het bestaan van een blok van socialistische staten ziende, konden door het geschud aan de boom van de ideologische grondslagen ervoor zorgen dat dit niet kon uitblijven.
Maar hoe zat het met de toch ook velen, als 'gestaalde kaders' aangeduid? Die het ook voor gezien hielden, ondanks dat zij zich later nog communist dan wel 'revolutionair socialist' noemden. Waarom vochten zij, van wie de meesten de theorie zo goed konden verwoorden, niet terug en streden voor het behoud van de CPN als een communistische partij? Zeker onder moeilijke omstandigheden! Was het niet zo dat veel 'geharnaste' communisten hun hele ziel en zaligheid hadden overgeleverd aan het bestaan van de Sovjet-Unie en andere socialistische staten? Als communist gevormd door de twee wereldblokken, onder leiding van de Sovjet-Unie en van de Verenigde Staten van Amerika; de voortdurende dreiging van een nieuwe wereldoorlog en dan wel met kernwapens; het zich moeten verdedigen tegen het altijd aanwezige anticommunisme en antisovjetisme, wat in feite op hetzelfde neerkwam. Pal moeten staan, ook in CPN-periode van kritiek op SU en CPSU. Toen de Sovjet-Unie wegviel en ook die machtige communistische partij, de CPSU, was er voor hen niets meer. Kort door de bocht misschien, maar was het bestaan van de Sovjet-Unie belangrijker dan de Nederlandse arbeidersbevolking? Hadden ze er geen zin meer in nu 'grote broer' er niet meer was?
Opgegroeid met overwinningen. De Sovjet-Unie, landen in Europa, China, Cuba, progressieve ontwikkelingen in Afrika en Latijns-Amerika. 'De Internationale zal morgen heersen op aard'... Geen rekening houdend met nederlagen, er geen rekening mee houden dat door de socialistische nederlagen het opkomen voor de belangen van de arbeidersklasse misschien wel anders georganiseerd moet worden, dat dit alles moet gebeuren onder gewijzigde verhoudingen. Dat er verdedigd moet worden! Er blijft anticommunisme, door dagelijkse propaganda. Het gaat om het verdelen van de arbeidersbevolking, om te demoraliseren. Om de toenemende ontevredenheid naar rechts te kanaliseren en het afwijzen van een socialistisch alternatief voor het kapitalisme dat zowel politiek, economisch als moreel aan het vastlopen is.
Onder zware omstandigheden, zonder 'grote broer', moet er worden doorgegaan. Marx en Engels en vele anderen hadden de Sovjet-Unie niet meegemaakt. Er was geen 'grote broer'. Enkel een aantal utopische vergezichten richting socialisme en ook, een mislukte revolutie - de Commune van Parijs. Lees hoe deze opstand van arbeiders in Parijs bloedig werd neergeslagen, ervaar hoe deze nederlaag inspireerde tot nieuw élan. De Commune van Parijs was een poging, een heldhaftige poging tot bevrijding van de arbeidersklasse. Maar de strijd ging toen door en moet ook nu doorgaan. Elk moment dat communisten het hoofd in de schoot leggen, steken de afbrekers van de verworvenheden van de arbeidersklasse het hoofd omhoog. Wat nodig is: leren van nederlagen!