Nog steeds is in de prijs van kolen niet meegerekend wat deze brandstof het milieu kost. Mijnbedrijven vangen nog steeds vette winsten. (Foto: Kym Farnik/by-nc-sa)
Wiebe Eekman
Nederland en België zijn twee van de 27 staten en deelstaten die als eersten aan de kar trokken van de 'Carbon Pricing Leadership Coalition'. Naast meer dan 120 kopstukken van multinationals uit de bankwereld en de energiesector en andere energieverslindende bedrijven en luchtvaartmaatschappijen.
We lezen voor Nederland op de erelijst: Shell en Royal DSM, Royal Philips... We lezen voor België: Engie, Suez Environment, Solvay, Total...
'Carbon Pricing Leadership Coalition' werd opgericht op 30 november 2015 in Le Bourget, Parijs, in de marge van de openingsdag van de COP21 klimaatonderhandelingen. Dat onder de zegeningen van de Jim Yong Kim, voorzitter van de World Bank Group en Angel Gurría, algemeen secretaris van de OESO.
Het past in de voortgaande staatsgreep van de grote kapitalistisch gezinde krachten op de klimaatonderhandelingen. Ze voelen wel de sterker wordende klimaatstrijd en de opkomende beweging voor desinvestering uit de steenkool-, olie- en gasontginning. 'Als je ze niet kan verslaan, ga er dan bij, doe maar alsof je zelf een groene jongen bent', zullen ze gedacht hebben.
Ik vertaal even de inleiding op hun website: De 'Carbon Pricing Leadership Coalition' brengt leiders tezamen uit regeringen, de private sector en de civiele maatschappij om ervaring met koolstofprijs uit te wisselen en de wetenschappelijke basis uit te breiden voor de efficiëntste koolstofprijs-systemen en het beleid. De Coalitie is een vrijwillig partnerschap van nationale en subnationale regeringen, bedrijven en maatschappelijke organisaties die akkoord gaan met het promoten van de koolstofprijs en samen te werken aan de langetermijndoelstelling om de koolstofprijs wereldwijd toegepast te zien.
Als je meer titels van hun artikelen leest, blijkt het allemaal te gaan over 'competitiviteit', 'economische groei', 'exportkansen', 'productiviteitsstijging'... Juist al die dogma's van de kapitalistische logica die op zich aan de basis liggen van het klimaatprobleem, zoals we al zo vaak hebben aangetoond in andere artikelen.
Zowel emissiehandel als koolstoftaks zijn marktmechanismen, die een volledige vrijheid van handelen voor de multinationals openlaten. In beide gevallen blijven concurrentievermogen en winstmaken de eerste doelstellingen en worden de problemen doorgeschoven naar de rest van de maatschappij of naar de ontwikkelingslanden. De prijs bij de emissiehandel is ingestort, onder andere omdat er massaal goedkope emissiekredieten uit de ontwikkelingslanden ingevoerd worden. Daar bovenop zie je dat de Vlaamse deelstaat uit het Klimaatfonds 5.383.989 euro terugstort aan de staalreus Arcelor Mittal en 3.578.219 euro aan de chemiereus BASF. om hun concurrentiepositie veilig te stellen. Vaak hoor je ook dat een koolstoftaks het mogelijk maakt andere belastingen te verlagen. Ja, en dan denken ze meteen aan de lonen door de bedrijven betaald. Dat komt neer op een verdere afbouw van onze sociale zekerheid.
Emissiehandel is één vorm van koolstofprijs. Die is dus algemeen toegepast in de hele Europese Unie. Het zogenaamde 'Emission Trade System' of afgekort ETS. Dat geldt voor alle bedrijven met grote verbrandingsovens en hoge schoorstenen. Of de emissiereductie in de zware industrie iets te maken heeft met dat ETS is twijfelachtig. Die is ten eerste eerder te wijten aan de bijkomende effecten van de strijd tegen zure regen in de jaren 90, waarbij veel bespaard werd op zware stookolie, een bron van zwavel in rookgas. En ten tweede aan het simpelweg sluiten van installaties sinds de crash van 2008.
Een koolstoftaks is de andere vorm van koolstofprijs. België wil die invoeren voor alle niet-ETS sectoren, zoals gebouwen, handel, transport, landbouw... en hoopt dat de buurlanden (ook Nederland dus) dat ook doen. Wat is het verschil met de emissiehandel? Bij emissiehandel worden quota van toegelaten emissie verdeeld. Overschotten aan quota kunnen vrij verhandeld worden. De prijs wordt bepaald door vraag en aanbod. Momenteel is die ingestort tot een 3 á 5 euro per ton CO2, tien keer minder dan oorspronkelijk bedoeld. Bij een taks op koolstof is de prijs per ton CO2 op voorhand bekend, maar het besparingseffect op de emissie van broeikasgassen volledig onbekend. In British Columbia, westelijke deelstaat van Canada, zien we dat de schaliegaswinning, die massa's CO2 uitstoot, vrijgesteld is van CO2-taks. Omwille van de rendabiliteit, weet je wel...
We hebben het al eerder meegemaakt in de jaren '90, met de onderhandelingen over het beruchte Kyotoprotocol. Oorspronkelijk stelde de Europese Unie een regelgeving met opgelegde maximumnormen voor de uitstoot van CO2. Zoals ze enkele jaren eerder al succesvol deed met zwaveloxide en stikstofoxides in de strijd tegen zure regen. De VS verzetten zich. Zij wilden emissiehandel. En dat werd het [en wat gaat het worden onder Trump? nvdr].
Het alternatief dat wel werkt is planning en normstelling, gepaardgaand met een scherpe controle op de verplichte tussenstappen in de tijd. We weten dat we zo snel mogelijk de huidige emissies van broeikasgassen naar beneden moeten brengen. Het is al vijf ná twaalf. We zullen zelfs CO2 terug uit de atmosfeer moeten halen, stelt het IPCC. Tegen 2050 ten laatste, zou Europa zo goed als koolstofneutraal moeten zijn. Dat vergt het omsmijten van heel wat zaken in de maatschappij. Zowel in urbanisatie, als vervoer, landbouw, productiesystemen, distributiesystemen...
De bevolking dient betrokken te worden. Het gaat om ons leven en de toekomst van de maatschappij. Dat kan je niet aan marktperikelen overlaten. Dat moet je regelen vanuit een politiek beleid. Zowel in Nederland als in België loopt een juridische 'klimaatzaak', juist omdat de overheid haar politieke verantwoordelijkheid niet opneemt.