Het kost de overheid in Madrid moeite de stad schoon te houden. Gemeentebudgetten zijn zonder radicale stappen niet te verhogen. Maar daarvoor ontbreekt politieke durf. (Foto: Sergio Rozas/Flickr/cc/by-nc)
Ron Verhoef
De verwachtingen waren hooggespannen toen de linkse coalitie 'Ahora Madrid' in 2015 opeens de grootste partij van de stad werd en de burgemeester mocht leveren. Zeker omdat ook in Barcelona een linkse coalitie aan het roer kwam. Wat is de stand van zaken na één jaar?
Ahora Madrid erfde een stad met een begrotingstekort en, na jarenlang conservatief beleid, een bijna ondraagbare schuldenlast. Van die schulden had het vorige bestuur, gevormd door de conservatieve PP (Partido Popular), wat weten af te halen, maar de schuldenlast bleef hoog. Hoger zelfs dan die van het hele land. De PP was erin geslaagd de schuld terug te dringen door harde bezuinigingen door te voeren en belastingen te verhoging. Steeds meer Madrilenen konden hun huur daardoor niet betalen en werden hun huis uitgezet. Manuela Carmena, de nieuwe burgemeester namens 'Ahora Madrid', had tijdens de verkiezingen beloofd hier iets aan te doen.
Na het eerste volledige jaar kan een voorzichtige balans worden opgemaakt en die is nogal dubbel. Enerzijds heeft Carmena inderdaad extra geld gestoken in buurtwerken. Ook legaliseerde ze kraakpanden waarvoor de PP nog een ontruimingsbevel had geregeld. De belastingen voor de gewone mensen gingen omlaag en dat allemaal terwijl de schuldenlast meer is afgenomen dan onder de PP-besturen en de begroting in evenwicht is.
Toch is niet heel links blij met Carmena. Om een en ander te kunnen betalen richt ze zich vooral op toerisme. Dat leidt ertoe dat een groot aantal huiseigenaren inmiddels hun huizen liever via AirBNB verhuren aan toeristen dan aan Madrilenen zonder huis. Nochtans zou dit makkelijk te voorkomen zijn door net als veel andere steden in Europa het aantal dagen per jaar dat je je woning via AirBNB mag verhuren te beperken tot 90 dagen per jaar. Madrid deed dit niet en dus is het winstgevender om voor toeristen te gaan dan voor gewone huurders. In sommige straten van Madrid is het aantal tijdelijke bewoners inmiddels groter dan het aantal vaste huurders.
Wat toeristen natuurlijk niet willen is arme mensen tegenkomen. Carmena besloot daarom de straatverkoop aan banden te leggen. Madrid kent de nodige straatverkopers - het gaat vaak om daklozen die zo een centje bijverdienen of om uitgeprocedeerde vluchtelingen die op die manier in leven kunnen blijven. De PP tolereerde deze mensen nog, maar van Carmena moeten ze nu uit het centrum verdwijnen en dat pakt ze voortvarend aan. Iedereen is in Madrid dus welkom behalve daklozen en vluchtelingen.
Ook het probleem van de groter wordende afvalberg wordt niet opgepakt. Niet iedereen is daarom even positief over Carmena. Een bijkomend probleem is bovendien dat Ahora Madrid niet echt een partij is. Het is een samenraapsel van allerlei sociale bewegingen en de partij Podemos, die zelf ook weer ontstaan is uit een samenwerking van sociale bewegingen. Al die groepen vormen samen niet direct een eenheid en ruzie ligt dus voortdurend op de loer.
Podemos zelf blijft maar met moeite bij elkaar. Het probleem bij Podemos is dat de partij drie vleugels kent en dat zie je ook bij Ahora Madrid. De vleugel rond Carmena (zelf geen lid van Podemos) en Iglesias zien zichzelf vooral als het verlengstuk van de sociale beweging in het parlement. Ze willen een combinatie van straat en parlement. Een tweede grote groep (rond Errejón) wil zich vooral richten op de parlementaire strijd en een derde veel kleinere groep, die zichzelf de antikapitalisten noemt, wil juist vooral de sociale strijd in de bewegingen en op straat voortzetten. De drie vleugels gaan inmiddels rollebollend over straat en de pers hapt daar gretig op in.
De in wezen mislukte samenwerking met Izquierda Unida (Verenigd Links), waarbinnen de PCE (Partido Comunista de España) de grootste stroming is, draagt ook niet erg bij aan daadkrachtig beleid. Al geven Podemos en Izquierda Unida nog niet openlijk toe dat de samenwerking geen succes is. Al deze landelijke problemen vinden we ook terug in 'Ahora Madrid' en dat maakt echt daadkrachtig beleid lastig. Grote thema's als het milieu en het openbaar vervoer blijven daarom liggen.
Al met al is er vooruitgang geboekt op diverse terreinen waar de Madrilenen zeker van geprofiteerd hebben. Aan de andere kant worden problemen als dakloosheid en de woningnood niet opgelost. Voor 'Ahora Madrid' lijken nu maar twee opties te bestaan: of het valt uit elkaar, of het gaat proberen een echt links programma op te zetten waar al hun leden zich in kunnen vinden. Voorlopig lijkt de eerste optie het meest waarschijnlijk.