Nieuwe vormen van energie (Foto: Shutterstock)
Wiebe Eekman
Molenpark, een groene oase in hartje Utrecht, met ganzen aan de gracht en spelende schoolkinderen in het midden. De gerestaureerde 19de eeuwse houtzaagmolen laten ze op zaterdagmiddag nog eens werken. Tenminste als de hoge flatgebouwen een paar huizenblokken verderop niet te veel wind wegnemen. Op andere dagen kun je de molen afhuren als conferentiegebouw. Op dinsdag 23 februari, onder een vroeg kil lentezonnetje, waren wij hier met het studiebureau 'Zero Emissions Solutions' om iets bij te leren in deze multiculturele volkswijk Lombok.
Hier wordt het teveel aan stroom van zonnepanelen opgeslagen in de batterijen van elektrische auto's om later weer te worden afgegeven aan het net bij pieken in het stroomgebruik. Dat afvlakken van pieken, in de twee richtingen, dat is zo'n beetje de heilige graal in de wereld van duurzame energie uit zon en wind.
Robin Berg is ondernemer, zo stelt hij zichzelf voor. Hij beheert hier in de wijk een glasvezelnet voor digitaal verkeer in de wijk. Zo'n 4000 klanten heeft hij. Hij kent dus iets van kabels leggen. Hij begon met zonnepanelen op zijn eigen woning en op zijn kantoor. Daarna legde hij samen met anderen het dak van het basisschooltje aan het Molenpark vol. In Nederland bestaat de mogelijkheid om te 'salderen': de stroom die je opwekt met zonnepanelen op iemand anders dak kan je verrekenen met je eigen stroomverbruik van het net. Later deden zij hetzelfde met de middelbare school. Wel 4000 zonnepanelen stonden zo vorig jaar 2016 op Utrechtse daken.
Die snelle groei kan zo niet verder als het elektriciteitsnet wordt gebruikt als opslagbuffer, zoals bijna overal. Dat zestig jaar oude kabelnet kan een verdere groei van zonnepanelen niet aan. Het zou gewoon doorbranden bij een lekker zonnetje op de middag. De stad Utrecht staat zo voor de keuze: ofwel alle straten openbreken en het stroomnet duchtig verzwaren, ofwel de straten laten voor wat ze zijn en kiezen voor de uitweg die Robin Berg aanbiedt. Dat is zonnepanelen afkoppelen van het openbaar net. Hij verbond een hele reeks zonnepanelen met een afzonderlijk micronet. Dat gaat naar een laadpaal voor elektrische auto's. Die laadpaal staat aan het voetpad voor de deur van zijn kantoor. Twee auto's kunnen daar tegelijk elektrisch tanken. Het is een 'bi-directionele' laadpaal. Een Europees primeur, naar het schijnt. Wanneer het donker wordt kunnen de auto's hun stroom weer afgeven aan het net. Een digitaal programma stuurt heel het gebeuren naar de optimale situatie. Duurzame energie uit zonnepanelen is zo beschikbaar ook als de zon niet schijnt.
Het idee is niet nieuw. Maar hier is het uitgevoerd. En het bewijst dat het werkt. Laten we de cijfers wat nader bekijken. Dat geeft ook een betere kijk op hoe problematisch het kan zijn om het stroomnet in evenwicht te houden met duurzame energie van zon en wind. En hoe een verstandige opslag van energie de oplossing aanreikt. In overleg met de stad Utrecht werden nog 22 andere laadpalen in de wijk geplaatst, ditmaal wel aangesloten op het gewone kabelnet. Toch niet zo vanzelfsprekend. We krijgen te horen dat het opladen van één Tesla-auto aan een laadpaal het stroomverbruik van de hele straat verdubbelt. Met die Tesla-batterij kan een auto 300 á 400 km rijden. Maar meestal rijdt hij per dag niet meer dan 50 á 80 km. Omgekeerd kan één Tesla-batterij een gemiddeld gezin één á twee weken van stroom voorzien. De auto krijgt zo een meerwaarde als energieleverancier.
De Lombokwijk telt 3000 huishoudens. Hier een parkeerplaats vinden is nogal moeilijk en duur, zoals in alle druk bewoonde stadsgedeelten. Al zijn hier wel om en nabij 2000 openbare parkeerplaatsen. Hiervan 10 procent of 200 parkeerplaatsen voorbehouden voor elektrische wagens en voorzien van bi-directionele laadpalen, zou voldoende zijn om heel de wijk elektrisch zelfstandig te maken met zonne-energie. Ook de stroompieken uit windmolen-productie 's avonds en in de winter kunnen opgeslagen worden in autobatterijen en weer nuttig gebruikt worden voor verwarming. Een voorwaarde is natuurlijk dat de vloot aan elektrische wagens digitaal beheerd wordt.
In Lombok werd daarom 'We drive Solar' opgericht. De elektrische wagens zijn deelauto's. Als telkens 5 á 6 mensen overeenkomen om samen een auto te gebruiken, kan er een nieuwe elektrische wagen bijkomen. Zo willen ze ook het autobezit verminderen. Ze bemerkten dat deelautogebruikers 30 procent minder de wagen nemen dan vroeger. Natuurlijk heeft dat zware beperkingen: wie dagelijks naar zijn werk moet op vaste uren, kan een deelauto niet gebruiken. Het openbaar vervoer versterken en uitbreiden blijft de hoofdzaak.
Het voorbeeld van Lombok steunt op modern kapitalistisch ondernemerschap en slechts beperkt op collectiviteit. De autobouwer Renault ziet brood in samenwerking met Robin Berg. Renault zal 150 wagens leveren specifiek ontworpen voor dit Utrechts gebruik.
Waarom denken we niet aan een ruimtelijke planning en urbanisatie die auto's overbodig maakt? Waarom zou je al die elektrische auto's niet vervangen door stationaire opslag in batterijen of waterstof-brandstofcellen per huizenblok? Is de productie van zware batterijen voor zoveel auto's wel ecologisch verantwoord? Waarom zou je niet eerder gaan voor fietsen met elektrische trapondersteuning?
Ik heb heel wat bedenkingen, maar wat het voorbeeld van Lombok aantoont is dat overschakelen naar 100 procent zon- en windenergie goed mogelijk is.
W.E, 03 maart 2017.