Premier Rutte op het Binnenhof. Hij kreeg het vertrouwen van de ondernemers en het grootkapitaal, zoals georganiseerd binnen VNO-NCW, en is een trouw uitvoerder van de Lissabon-agenda. (Foto: Roel Wijnants/Flickr/cc/by-nc)
Sociaaleconomische redactie
De uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen is bekend en in lijn der verwachtingen van de NCPN. Een forse afstraffing voor de aftredende regering. Een verlies van 37 zetels. De VVD verloor 8 zetels en de PvdA 29, een historisch verlies. De VVD bleef de grootste partij in het nieuwe versnipperde politieke landschap. VVD (33), CDA (19) en D66 (19) komen samen uit op 71 zetels. Geen meerderheid dus. Er wordt nu gestreefd naar een regering van VVD, CDA, D66 en GroenLinks (14). Als dat niet lukt zal het 'motorblok' aangevuld worden met een paar rechtse splinters.
GroenLinks dat mikt op een 'eigentijds', jong, optimistisch en relatief welvarend publiek en steeds meer gebruikmaakt van Amerikaanse verkiezingstechnieken, glijdt steeds meer af naar een 'sociaal'-liberaal beleid. Met Obama als voorbeeld, waarvan we inmiddels vooral hebben overgehouden dat hij zijn beloften níet kon waarmaken en dat illusies niet zijn opgewassen tegen de macht van het grootkapitaal. GroenLinks begeeft zich volop naar rechts van het midden, maar tracht haar progressieve imago nog overeind te houden. Afwachten dus maar.
Hoe dan ook zal er een rechtse, neoliberale regeringscoalitie ontstaan. Het afbraakbeleid, dat wordt gedicteerd door het multinationale kapitaal, zoals vastgelegd in de Lissabon-agenda van 2000, zal worden voortgezet. Alhoewel er tijdelijk sprake is van enige economische groei zal er worden gestreefd naar het voortzetten van eerder geplande 'hervormingen', ondanks het feit dat hier en daar de teugels, met het oog op het verbeteren van de koopkracht, enigszins zullen worden gevierd. Dus doorgaan met de neoliberale politieke afbraakagenda, uitgaande van de markt als dominante factor. Andere partijen, dezelfde politiek. Nieuwe aanvallen op het ontslagrecht en op het algemeen verbindend verklaren van cao's zullen snel volgen. De werkgevers hebben zich al luid en duidelijk gemeld.
De PvdA is meer dan ooit afgestraft voor het verraad aan de arbeidersklasse dat onder Kok leidde tot het officiële vaarwel van het socialistische gedachtegoed en zal een lange weg moeten gaan om weer als linkse partij te worden geaccepteerd. Sinds eind negentig volgden ups en downs elkaar in steeds sneller tempo op, maar over een langere termijn gezien neemt de aanhang voor de PvdA sinds het verraad van Kok aan de beginselen steeds meer af. De discussie binnen de PvdA na de enorme afstraffing doet het ergste vrezen. Voorzitter geofferd, maar geen discussie over de werkelijke oorzaken van het verlies. Nog steeds geen afwijzing van de bedperikelen van Nelie Kroes (VVD-lid) en Bram Peper die leidden tot het overboord gooien van de ideologische veren. Altijd weer bereid om een Derde Weg te zoeken. Sjacheren en kwispelstaarten. Helemaal vergeten wat hun voormalige staatssecretaris van Volkshuisvesting, Jan Schaefer, ooit zei: "In gelul kun je niet wonen'. Dat is duidelijke taal en anders dan de pogingen van Spekman om te mogen meepraten in hemdsmouwen.
De SP kon er - en zal er ook in de toekomst - met de huidige onduidelijke en op het pluche gerichte koers niet van profiteren. Binnen de SP gonst het van terechte geluiden om de koers weer meer naar links te verleggen, weg van het pluche en terug naar de strijd, waarbij de vraag naar Marx weer vaker en duidelijker wordt gehoord. Maar dominant lijkt nog steeds de kop-in-het-zand-politiek van Roemer en de meerderheid van de leiding. Meer van hetzelfde, maar dan beter gebracht. Niet de inhoud, maar de vorm en de toon dus. Jaloers op de GroenLinks-aanpak, zonder te begrijpen dat hun zwabberkoers het resultaat is van beginselloosheid.
De Partij voor de dieren en 50plus kregen enige zetels meer omdat zij zich hebben afgezet tegen het establishment, maar hun parlementaire rol blijft klein en marginaal. Wilders weet de onrust in de samenleving en het verzet tegen het establishment goed weer te geven, zonder maar een schijn van een oplossing aan te dragen. De uitslag maakt dat hij zijn politieke praatjes voorlopig nog heel lang moeten blijven verkondigen vanaf de zijlijn. Nog altijd niet genoeg steun voor zijn geplande coup. Zijn pogingen om op lokaal niveau te gaan scoren wijzen op een nieuwe - gevaarlijke - aanpak. Hij wil nog dichter tegen de ontevreden Nederlanders aanschuren. Een juiste aanpak, maar met de verkeerde boodschap. Wel een uitdaging voor alle partijen, waaronder de NCPN, die vinden dat er een links, progressief antwoord moet worden gegeven om de terechte politieke woede een linkse wending te geven. Om illusies om te zetten in realisme, om leugens te stoppen en de waarheid te verkondigen.
De rest van de politieke partijen is meer van hetzelfde en zal waarschijnlijk mogen doorgaan met de systematische onafwendbare, maar gefaseerde, afbraak van de verzorgingsstaat en het levenspeil van de bevolking. Ook al zouden ze anders willen, de werkelijkheid laat het niet toe. De kapitalistische marktbenadering is de kern van de rechtse politiek en kan niet worden gewijzigd als niet het hele systeem wordt omvergeworpen. Er is geen ruimte binnen het kapitalisme voor een ethisch geluid, ook al geloven sommige politici er zeker in, gezien hun vaak betrokken en rechtschapen optreden. Maar een ethisch kapitalisme is een illusie. Water en vuur gaan niet samen. Dat geldt ook voor oproepen die economische groei zien als het probleem en niet de oplossing. Het gaat erom hoe die noodzakelijke groei wordt aangewend en wie er van profiteren. Kortom er wordt weer op de oude voet voortgegaan na de verkiezingen en in het coalitiespel.
Het kapitalisme weet zich nog steeds goed te handhaven. Zeker in het relatief welvarende Nederland, waar het aantal slachtoffers van de neoliberale afbraakpolitiek weliswaar gestaag toeneemt, maar er een meerderheid is die de toekomst optimistisch inschat, zeker ook maar niet alleen, mede door de voortdurende medialeugens. De heersende klasse blijft niet alleen overeind omdat die klasse beschikt over zoveel middelen van massa-beïnvloeding, ook omdat onder niet-revolutionaire omstandigheden, de werkers er spontaan toe neigen om een 'burgerlijke bril op te zetten', waarmee ze zowel de algemene ontwikkelingen interpreteren als de ontwikkelingen die hen meer direct aangaan. Vooral onder de GroenLinks- en D66-stemmers leeft een valse hoop op succes als gevolg van eigen optreden. Individualisme en de huidige milde economische omstandigheden leiden tot beknotting van hun waarnemingsvermogen. Ze zouden beter naar Buffet moeten luisteren die terecht niet zo lang geleden beweerde dat er sprake is van klassenstrijd en dat op dit moment het kapitaal aan de winnende hand is.
De NCPN deed niet mee aan de verkiezingen vanwege praktische, financiële en organisatorische drempels, maar heeft ook geen illusies dat onder de huidige omstandigheden, zonder massale steun uit de bevolking zo'n deelname in het parlement nuttig kan zijn. Opbouw aan de basis is wat er nu nodig is, in straten, buurten en op de werkvloeren van de bedrijven. Optreden bínnen instellingen en bedrijven en in buurtactiegroepen met duidelijke veranderingsdoelen is de noodzakelijke stap. Alleen daarop gebaseerd kan er met succes in de vakbeweging worden gewerkt en tegenmacht worden gevormd. Samen met een steeds groter deel van de massa dat gaat inzien dat onder kapitalistische verhoudingen de bevolking altijd verliezer is, moet er worden gewerkt aan werkelijke veranderingen.
Mensen moeten daarbij over de drempel van het anticommunisme heen stappen en met de partij en de jongerenbeweging van gedachten willen wisselen en daadwerkelijk willen samenwerken. Zij moeten gaan begrijpen dat alle mooie verkiezingsbeloften zullen uitdraaien op verdergaande 'hervormingen', d,w.z. een verdergaande gestage afbraak van het levenspeil. Het begin van het einde van decennia illusies heeft zich duidelijk aangediend. Het zoeken naar echte bruikbare antwoorden is volop aan de gang, ook al kunnen een lentezonnetje en wat strooigoed de bestaande illusies over de toekomst soms nog even versterken. Er is over de volle maatschappelijke breedte in het Westen echter sprake van een politieke kentering.
Zonder een goed links alternatief en toename van het georganiseerde en strijdbare verzet onder de bevolking zal er geen adequaat antwoord komen. Rechtse figuren als Trump, Le Pen en Wilders, maar ook de klassieke rechtse partijen krijgen, zolang wordt voorbijgegaan aan de hoofdtegenstelling - de klassentegenstelling, die tussen de bezitters van kapitaal en productiemiddelen en degenen die alleen hun arbeid kunnen verkopen - steeds opnieuw de kans om toe te slaan. De zoektochten naar het socialisme, naar een samenleving zonder uitbuiting van de mens door de mens, moeten worden geïntensiveerd. Nog steeds geldt de leus: 'weg met het kapitalisme, naar een socialistische samenleving.' Stop het tegen elkaar uitspelen van delen van de arbeidersklasse. Genoeg redenen om het kapitalisme de deur te wijzen. Het kapitalisme kan en moet op de schop, de klassenstrijd zal van de grond komen. Het inzicht in de noodzaak om een socialistische wereld op te bouwen groeit.
Verzet organiseren tegen verdergaande flexibilisering, marktwerking en de algehele afbraak van ons sociaal stelsel. Dat zal zeker niet gemakkelijk zijn. Maar het is de enige weg. Alleen door strijd worden de ware bedoelingen van rechtse politici zichtbaar en kunnen de werkelijke machthebbers worden verslagen. Anders blijft de arbeidersklasse de verliezende partij in de klassenstrijd.