Stop Monsanto. (Foto: Donna Cleveland/Flickr/cc/by)
Wiebe Eekman
In oktober 2016 werd in Den Haag het Monsanto-tribunaal opgericht. Milieuverenigingen, landbouworganisaties en inheemse volkeren klaagden de chemie- en zadenreus Monsanto aan voor schendingen van de mensenrechten over heel de wereld. Het tribunaal werd samengesteld met vijf internationale specialisten, die getuigenissen uit heel de wereld hoorden. Het tribunaal werd uiteraard niet door Monsanto erkend. Het heeft wel een groot moreel prestige.
Op 18 april 2017 deed zij uitspraak: Monsanto schendt het recht op een gezonde leefomgeving, het recht op voedsel en het recht op gezondheid.
Monsanto ondergraaft ook de vrijheid die onontbeerlijke is voor wetenschappelijk onderzoek. Monsanto werd niet medeplichtig verklaard aan oorlogsmisdaden door het gebruik van zijn producten door het Amerikaanse leger in Vietnam. Monsanto werd wel verantwoordelijk gesteld voor ecocide: "Indien ecocide als misdaad zou worden beschouwd in het internationaal recht, dan kunnen de activiteiten van Monsanto beschouwd worden als een vorm van deze misdaad."
Ruim één week later barstte wereldwijd het schandaal los dat 'De Monsanto-papers' wordt genoemd. Een Amerikaanse rechter vroeg het intern mailverkeer van het directiekader van Monsanto op. Overduidelijk stond daar in dat die directieleden op zoek gingen naar wetenschappers die omgekocht konden worden om positief over de grondstof glyfosaat te schrijven. Ook bleek dat Monsanto de rapporten zelf verfraaide. Het zijn die rapporten die aan het Europees voedselagentschap EFSA en het Europees agentschap voor chemische stoffen ECHA werden doorgegeven. Deze rapporten lagen aan de basis van de tijdelijke verlenging van de vergunning voor glyfosaat, onlangs, door de Europese commissie. Reden genoeg om deze Europese beslissingen weer ter discussie te stellen. Monsanto weert zich als een duivel in een wijwatervat. Het gaat inderdaad om heel veel geld. Glyfosaat is wereldwijd de op één na meest gebruikte pesticide.
Vandaag, op 27 april 2017, maakte de Belgische minister van landbouw Willy Borsus bekend dat de verkoop van glyfosaat verboden wordt aan particulieren. Voor de landbouwers wacht hij op verder onderzoek.
Monsanto heeft jarenlang zorgvuldig gewerkt aan een imago dat 'haar Round-up onschuldig' is. Dat is kletskoek. Elke pesticide is bedoeld om te doden. En Round-up doet dat heel efficiënt. Monsanto kon beweren dat glyfosaat vergaat in de natuur. Jawel, maar de afbraakproducten gaan verder met hun dodelijk werk. Glyfosaat kan ook door de wind verspreid worden. Glyfosaat wordt door regen meegespoeld. Het komt overal terecht. Zoals vroeger DDT, wordt nu overal bij proefpersonen sporen van glyfosaat in de urine gevonden. Het is compleet onverantwoord giftige zaken in het milieu te verspreiden die je niet onder controle kan houden.
De hoge schadelijkheid van glyfosaat ligt ook aan haar biochemisch karakter. De stof doodt door het inwerken op het DNA. Daardoor kan het kanker, mutaties van cellen en vruchtbaarheidsproblemen veroorzaken.
We schreven al eerder dat dergelijke pesticiden absoluut niet nodig zijn voor een rijke gezonde landbouw. Dat men eerder de natuurlijke kringlopen van koolstof, stikstof en fosfor in een levende bodem moet aanmoedigen met agro-ecologische landbouwmethodes.
Er zijn heel wat alternatieven voor biochemische pesticiden. In de eerste plaats zouden we steeds de voorkeur moeten geven aan 'mechanische' verwijdering. Zeg maar wieden, of op verharde oppervlakten mechanisch borstelen. 'Thermisch' verwijderen is ook mogelijk: met hitte (branden, stomen waar dat kan of heet water) of omgekeerd met bevriezen (met stikstof uit een brandblusser bijvoorbeeld). Dat vergt allemaal wat meer arbeid, inderdaad. Maar het is wel verantwoord. Leer daar meer over op de website van de VELT, de Vereniging voor Ecologische Leef en teeltwijze, die wil dat tegen 2020 België en Nederland pesticidevrij zijn. (www.2020pesticidevrij.nu)
Het Monsanto-tribunaal klaagde de onbalans aan tussen de mensenrechten wetgeving en de aansprakelijkheid van bedrijven. Bij elke weging van de verplichtingen van Monsanto op grond van internationale mensenrechten en milieurecht moet worden erkend dat er op dit moment een aanzienlijke onbalans is tussen enerzijds deze verplichtingen en anderzijds de rechten en bevoegdheden die Monsanto geniet op grond van internationale handels- en investeringswetgeving. Deze rechten komen voort uit de aanzienlijke toename van vennootschappelijke rechten en bevoegdheden binnen de Wereldhandelsorganisatie en een groot aantal internationale investeringsovereenkomsten.
We kunnen beter vaststellen dat de winstmotieven voorgaan op de belangen van de wereldbevolking. Directieleden verantwoorden zich tegenover hun grootaandeelhouders die hoge dividenden willen hebben op korte termijn. Dat mensen ziek worden en dat de natuur kapotgemaakt wordt is blijkbaar bijzaak. Directieleden en aandeelhouders ontsnappen veel te gemakkelijk aan hun criminele verantwoordelijkheid. Een boete opleggen is geheel onvoldoende. We dienen hen te verplichten de aangerichte schade te herstellen. Hen te verplichten hun hele bedrijf om te schakelen naar een andere vorm van productie die wel sociaal en ecologisch verantwoord is.