President Donald Trump. (Foto: ZLV)
Klaus Wagener
Donald Trump bevindt zich al na een paar weken in een, voor een Amerikaanse president uitzonderlijk miserabele positie. Met uitzondering van het opvoeren van de bewapening lijken zijn projecten weinig geluk beschoren. De 'moslimban' leed tweemaal schipbreuk bij Amerikaanse federale rechtbanken. Zelfs het onbetwist centrale propaganda-element in de campagne van de Republikeinen, de intrekking van de in de praktijk allerminst bevredigende Obamacare, kon de president niet door het Congres krijgen, dat nota bene door zijn eigen partij wordt gedomineerd.
'Trumpcare' zou overigens een verdere verslechtering van het toch al miserabele Amerikaanse gezondheidsstelsel betekenen. En zo was het voor zijn Republikeinse tegenstanders dan ook niet bijzonder moeilijk hem een gevoelige nederlaag te bezorgen. Machtspolitiek gezien is deze zet om hun eigen man compleet in de kou te laten staan, een soort vriendschappelijke handreiking aan de Democraten.
Hoe verwoed er gevochten wordt, blijkt wel uit de 'demontage' van Trumps veiligheidsadviseur Michael Flynn. Trump heeft zeker geen revolutionaire regering gevormd, maar juist klassieke vertegenwoordigers op de 'commandoposten' benoemd, toplieden uit de geheime diensten en het leger, van Big Money en Big Oil. Een grotere knieval voor de echte macht kan bijna niet.
Ook driesterrengeneraal Flynn heeft een steile carrière achter zich via de brandhaarden van de Amerikaanse oorlogen in Granada, Haïti, Afghanistan en Irak, en via de geheime diensten National Intelligence en Defense Intelligence Agency. Wel was Flynn opgevallen door enkele ongemakkelijk kritische uitlatingen, bijvoorbeeld tegen folter en tegen de drone-oorlog, en hij had zich tijdens een diner met 'superboef Poetin' door de zender RT laten fotograferen. In het officiële Washington, dat extreem Ruslandvijandig is opgestookt, werd de veiligheidsadviseur uiteindelijk een banaal telefoontje met de Russische ambassadeur Sergej Kisljak noodlottig. Dat dit telefoongesprek illegaal door de geheime dienst was afgeluisterd, is voor de mainstream media natuurlijk even onbelangrijk als een afluisteraanval van de diensten op het Trump-hoofdkantoor (een soort Watergate II).
Dat een politieke buitenstaander als Trump het kon winnen van de machtige bewustzijnsindustrie, van de lieveling van het Amerikaans establishment 'Killary' Clinton, de protagonist van het radicale 'verder zo!', geldt bijna als een onrechtmatige daad van insubordinatie. Trump symboliseert de diepe ontevredenheid in het land. Sindsdien is er een soort verbeten 'burgeroorlog' aan de gang tussen de gekozen regering en het feitelijk heersend machtsapparaat, een strijd die deze laatste alleen al uit machtspolitiek lijfsbehoud meent in zijn voordeel te moeten beslissen.
Ex-CIA- en ex-NSA-chef Michael Hayden sprak openhartig van een "oorlog van de permanente regering tegen de gekozen regering". Deze 'permanente regering', waarvan hijzelf ook jarenlang de baas was, dat zijn natuurlijk de goeden. Het is een 'vriendelijke permanente regering' en geen slechte 'diepe staat'. En deze 'permanente regering' is noodzakelijk, omdat - om het maar helder te formuleren - het amateurtoneelgezelschap dat nu in functie treedt, immers geen idee heeft van de ingewikkelde situatie en het noodzakelijke optreden daarin.
Deze al van J. Edgar Hoover bekende houding - 'mij is het om het even wie onder mij president is" - nam ook FBI-chef James Comey openlijk in tegenover het Congres. De FBI observeerde het Witte Huis op verdenking van "illegale contacten met Rusland." Comey probeerde een verband te leggen tussen de Trump-ploeg en de vermeende Russische hack van de Democratische Partij: er zou in de bewuste periode een samenzwering van het Trump-team met de Russen zijn geweest. Het een net als het ander zonder bewijs, maar in de media als feit verkocht. De essentiële boodschap: de binnenlandse geheime dienst staat controlerend boven de eigen president.
De 'onwetmatige' verkiezing van Donald Trump heeft het militair-industrieel complex gedwongen uit zijn schuilplaats tevoorschijn te komen. Zoals uiteindelijk in deze 'burgeroorlog' blijkt, is dit machtsapparaat met de omschrijving 'militair-industrieel' onvoldoende beschreven. Op zijn minst moeten de sectoren media en geheime diensten eraan toegevoegd worden. In het Engels: MIMIC, Military Industrial Media Intelligence Complex. Dat lijkt een adequate karakterisering van het operatief-sturend imperiaal machtsapparaat - de 'permanente regering' - dat in een kwart eeuw van onbegrensde heerschappij verantwoordelijk is geweest voor miljoenen doden en een groot deel van de aarde in de as heeft gelegd. (...)
Hoe beperkt de handelingsruimte van de Amerikaanse president (geworden) is, blijkt wel uit het begrotingsontwerp '2018 Budget Blueprint'. De enige substantieel stijgende uitgavepost betreft de uitbreiding van het bewapenings- en oorlogsbudget met 10 procent. Als 'financiële dekking' worden de uitgaven voor de sociale sector, landbouw en milieubescherming deels drastisch gekort. Dat zal veel Trump-stemmers waarschijnlijk rauw op hun dak vallen, want die zijn afhankelijk van overheidsprogramma's en krijgen nu met aanzienlijke bezuinigingen te maken.
De belangrijke beloften van Trumps 'America first!'-campagne - economisch herstel, industriële arbeidsplaatsen (...), afbouw van het gigantisch handelsbalanstekort (...) en de biljoenen kostende sanering van de verrotte infrastructuur - raken daarmee steeds verder uit zicht. In het begrotingsontwerp 2018 zijn deze centrale punten in elk geval zelfs niet in aanzet aanwezig. (...)
Zoals al vanaf het begin van het imperialisme bestaan er ook binnen de heersende klasse ernstige belangentegenstellingen: aan de ene kant het uitbundig profiterend, internationaal opererend financieel kapitaal van de multinationals en Wall Street, vertegenwoordigd door het politiek establishment en het MIMIC, en aan de andere kant de eerder nationaal georiënteerde kapitaalfracties ondersteund door de brede massa van ontevredenen, met name de gedepriveerde middenstand. Tegen de achtergrond van de nederlaag van het Grote Alternatief verscherpt dit conflict zich in de fase van de neoliberale tegenhervorming en daarmee het einde van de sociaalchauvinistische voorkeur voor het reformisme. De afbraak van de posities van reformistische tegenmacht (...) heeft een linksreformistisch alternatief voor de neoliberale crisismodus alleen al machtspolitiek gezien ogenschijnlijk zo irreëel gemaakt, dat het zelfs niet eens in een programma kon worden omgezet. (...)
Alles overziend lijkt daarom het Amerikaans imperialisme - in een historische crisissituatie gevangen in zijn eigen tegenstrijdigheden - vreemd genoeg niet in staat tot een stabilisatiebeweging. In plaats daarvan blijven de heersende kapitaalfracties inzetten op de financieelkapitalistische toe-eigening van de mondiale meerwaardeproductie als ook op de machtspolitieke handhaving daarvan middels de wereldwijde aanwezigheid van de 'Big Stick' als incassobureau in laatste instantie. In tegenstelling tot zijn voorgangers heeft Donald Trump tenminste enkele problemen aan de orde gesteld en zich alleen al daardoor de woede van het MIMIC op de hals gehaald. Natuurlijk is zijn kritiek klassengebonden en bekrompen, en toont nauwelijks een begin van realistische hervormingen. (...)
Door de economische neergang van het imperium en de catastrofale resultaten van de 6 biljoen dollar kostende interventiepolitiek sinds '9-11', als ook de binnenlandspolitieke bestuurlijke blokkade die al onder Obama begon, hebben de centrifugale krachten aan handelingsruimte gewonnen. Zo is het initiatief in 'Greater Middle East' verregaand overgenomen door regionale machten, soennitische en shi'itische statengroepen. Openlijk terroristische groeperingen zoals IS en al-Qaeda zijn in staat om over langere tijd grotere gebieden te controleren. Zelfs aartsvijand Rusland kan een beslissende rol spelen in de Syrië-oorlog. Iets dergelijks geldt ook voor China in de Zuid-Chinese Zee. (...)
Vanaf het begin van Trumps presidentschap hebben de leiders van Duitsland en de EU een wonderlijke ommezwaai laten zien. Alsof ze in Berlijn op een zondebok in het Witte Huis zaten te wachten, zijn de Duits-Europese elites van een afstand op de VS afgestapt met een beledigende retoriek, die maanden eerder nog als ergste antiamerikanisme zou zijn veroordeeld.
Zoals in het geval van Erdogan, Le Pen en Poetin gaat het er ook bij Trump om het propagandistisch potentieel van een slechterik te gebruiken ten behoeve van de re-integratie van ook linkse kapitalisme- en globaliseringskritische krachten in het neoliberale totaalconcept. Het nieuwe grote integratieverhaal luidt: de machten van de duisternis, de racistische, vreemdeling- en moslimvijandige, homofobe, patriarchale rechtspopulisten bedreigen onze vrijheidslievende, liberale, internationaal georiënteerde, politiek-, gender-, LHBT- en eco-correcte samenleving. En ons natuurlijk recht om andere landen middels kapitaalexport en 'vrijhandel' uit te buiten. (...)
Het imperium, het imperialistisch wereldsysteem zit in een diepe crisis. Een crisis die veroorzaakt is door de nu al een decennium durende kapitalistische overaccumulatie en de catastrofale resultaten van de imperiale interventiepolitiek in met name de 'Greater Middle East'. Een crisis waarvan de wortels evenwel te vinden zijn in de neoliberale tegenhervorming, de neoconservatieve reactie van het Reagan/Thatcher-tijdperk en natuurlijk in de tegenstrijdigheid van het kapitalisme zelf. Deze alomvattende crisis reikt van de systeempartijen en systeemmedia; de opkomst van regionale machten en rechtspopulisten; het verval van de sociale, onderwijs- en gezondheidssystemen, de infrastructuur en de sociale overheidsvoorzieningen; tot de systematische degeneratie van de beschaving. Ze is een diepe crisis van de Washington Consensus, van de manier waarop een grenzeloos kapitalisme tegenwoordig waarde produceert. Het is een crisis van het grote neoliberale legitimeringsverhaal, dat nu zijn ware rauw-sociaaldarwinistisch gezicht begint te tonen. (...)
Bron: Marxistische Blätter 3-17, pag. 5-9
Vertaling: Louis Wilms.