Wiebe Eekman
In Nederland werden de stormvloedkeringen gesloten. Over heel West-Europa werd stormalarm afgekondigd. Aan de Belgische kust sloeg de storm bij springtij grote delen van het strand weg. Op die enkele dagen na met veel sneeuwval half december, bleef het opvallend warmer dan normaal in België en Nederland. Eerder massa's regen dan sneeuwval. Hoogwater-alarm op de Rijn en de Maas. Stopzetten van de scheepvaart op veel rivieren. Padden en egels ontwaakten nu al uit hun winterslaap in plaats van in maart en kwamen in de problemen.
In de eerste week van januari: tegelijk extreme kou in het oosten van de VS. We lezen dat dode haaien aanspoelen bij Cape Cod in Massachusetts: door koude bevangen en daarna doodgevroren. We lezen dat de golf vrieskou het normaal warme Florida bereikte. We lezen dat leguanen van de kou op de grond vallen. Reptielen kunnen zichzelf niet warm houden zoals zoogdieren. Kou aan de Atlantische Oostkust van de VS, maar tegelijk in januari nog steeds de ene bosbrand na de andere in Californië, aan de westkust van de VS. De staat Californië riep de noodtoestand uit vanwege de massale bosbrand bij de miljoenenstad Los Angeles.
Eveneens druppelt informatie binnen over de extreme zomertemperaturen in het Australische Sydney: 40 graden Celsius in de schaduw. Soms lijkt het of de extremen elkaar proberen te compenseren. Extremen worden in de nieuwsberichtgeving stilletjes aan het 'nieuwe normaal'. De tropische storm Tembin die de avond voor Kerstmis honderden doden maakte op het Filippijnse eiland Mindanao kreeg nauwelijks aandacht.
De term 'klimaatopwarming' slaat op de verhoging van de gemiddelde temperatuur over heel de aardbol. De jaren 2015, 2016 en 2017 waren de warmste recordjaren sinds het begin van de metingen. Het wordt onafgebroken erger. Maar een hogere gemiddelde temperatuur sluit niet een koudere temperatuur op andere plaatsen uit. De inwoners van Sydney hoef je niet te overtuigen van de klimaatopwarming bij hun helse temperaturen. Die van Californië ook niet meer. Maar de diepvriestemperaturen in het oosten van de VS bieden president Trump de gelegenheid om schamper te zeggen dat we best wat meer 'klimaatopwarming' zouden kunnen gebruiken.
We zouden dan ook beter kunnen spreken van 'klimaatontaarding', zoals ik het al jaren doe. Of over 'klimaatontwrichting', zoals de Belgische weervrouw en klimaatambassadrice Jill Peeters zegt. Want die term houdt impliciet in dat we wel degelijk iets zouden kunnen doen. Het Nederlandse KNMI geeft een wiskundige verklaring voor de toename van extremen, die laat zien waardoor evengoed de kans op extreme kou toeneemt. Zie hun illustratie met deze uitleg in statistiek-terminologie:
Waar de gemiddelde wereldtemperatuur nu al meer dan 1 graad Celsius hoger is, blijkt de verhoging aan de Noordpool vier á acht keer meer. In het noordelijke en westelijke gelegen Alaska was het de voorbije weken warmer dan in zuidelijk en oostelijk Florida.
De polaire straalstroom cirkelt normaal op grote hoogte rond de poolstreek en houdt de ijswinden en koude daar op hun plaats. Omdat de Noordpool meer opwarmde is het temperatuurverschil met onze gematigde streken zodanig afgenomen, dat de polaire straalstroom naar het zuiden uitstulpt tot ver boven Canada en het oosten van de VS.
Hetzelfde fenomeen met de straalstroom van de gematigde zone, bekend uit onze weerberichten. Die straalstroom op grote hoogte is de aandrijfkracht die de ene lage depressiezone na de andere van west naar oost over de Atlantische Oceaan stuurt. Door de verzwakking van de temperatuurverschillen blijven die depressies langer hangen op dezelfde plaats. Blokkades noemt de Amerikaanse weerkundige dat. Dat geblokkeerde extreem laag luchtdrukgebied in het noordwesten van de Atlantische Oceaan zorgt ervoor dat de polaire ijswinden zo ver kunnen doordringen in de VS. Daarbij verdampt zoveel meer water door de algemene opwarming van de oceaanwaters en de luchttemperaturen rond de evenaar. Al dat water in de atmosfeer komt met een enorme omweg over de oceaan nu als sneeuwstorm naar beneden in het oosten van de VS. Tegelijkertijd droogt het westen van de VS uit. Californië kende al vijf jaar extreme droogte. De sneeuwval vult niet meer voldoende het sneeuwtapijt op haar bergen aan. Het smeltwater vloeit sneller naar beneden en zo drogen de bossen in de vlakten uit. Al die bosbranden ontwrichten verder het klimaat.
In 2012 publiceerde het IPCC al een rapport dat waarschuwde voor de klimaatextremen. In december 2015 op de Parijse klimaatconferentie werd enerzijds de doelstelling bevestigd dat de staten zouden proberen de gemiddelde klimaatopwarming onder de 2 graden Celsius te houden. Die 2 graden Celsius limiet laat nu al de grote multinationals toe om de werkelijke inspanningen om de broeikasgasemissie stevig te beperken steeds naar een latere datum door te schuiven. Onder druk van het verbond van armere landen, vakbonden en milieuorganisaties werd de bijkomende eis geformuleerd om te proberen ruim onder de 1,5 graad Celsius te blijven. Het IPCC kreeg de opdracht met een studie te komen in de loop van 2018, over welke strengere maatregelen nodig zijn.
We kunnen duidelijk stellen dat de extreme fenomenen gedurende het voorbije jaar 2017 al voldoende aangetoond hebben dat de huidige gemiddelde opwarming met 1 graad Celsius al erg genoeg is. Verdere opwarming is onverantwoord.
Vriendelijke nieuwjaarsgroeten.