Jan Ilsink
De 'race naar beneden', waartegen FNV met het 'Offensief' de strijd heeft aangebonden, is geen ongelukkige samenloop van omstandigheden. Het is het resultaat van zorgvuldig gepland beleid van de Europese Unie. De Europese Raad (de regeringsleiders toen vooral van sociaaldemocratische signatuur: Kok, Schröder, Blair, Amato (Italië) stelden in maart 2000 in Lissabon de 'Lissabon-agenda' vast: het plan om Europa concurrerender met de VS te maken door verhoging van de arbeidsparticipatie, verlaging van de loonkosten (+hervorming sociale zekerheid) en bevordering van de kenniseconomie.
De regeringsleiders volgden daarmee de aanbevelingen van de ERT (Europese Ronde Tafel van topindustriëlen, waaraan vanuit Nederland wordt deelgenomen door vertegenwoordigers van Shell, Heineken, Philips en Wolters Kluwer).
De eerste twee doelstellingen zouden vooral bereikt moeten worden door flexibilisering van de arbeidsmarkt! Maar ook de privatisering van openbare diensten die in 2004 door EU-commissaris Bolkestein werd gepresenteerd paste in de Lissabon-agenda. De marktwerking zou bijdragen aan het concurrentievermogen van 'Europa'.
Alle lidstaten zijn gehouden de Lissabon-agenda te volgen en in hun beleid op te nemen. Jaarlijks wordt de voortgang gerapporteerd en krijgen de lidstaten vanuit de EU complimenten en/of aanwijzingen en bestraffingen om meer resultaat te boeken. In 2010 heeft de Europese Raad de Lissabon-strategie geëvalueerd en verlengd met de Agenda 2020.
Hoewel veel politici klagen dat de Lissabon-strategie weinig heeft opgeleverd, ondervindt de werkende bevolking maar al te goed de effecten ervan. Reden voor de FNV om deze 'race naar beneden' te onderkennen en er georganiseerd strijd tegen te voeren.
Onbegrijpelijk is echter dat er geen initiatieven zichtbaar zijn van de Europese Vakbeweging om georganiseerd tegen de verlangens van Europese Topindustriëlen op te treden. Regelmatig schenken de media aandacht aan door vakbonden georganiseerde acties van werknemers in afzonderlijke lidstaten, tegen afbraak van sociale zekerheid, loondumping en verslechtering van arbeidsvoorwaarden. Maar dat blijven nationaal gerichte acties. Terwijl deze aanvallen vanuit de EU worden gedirigeerd en geregisseerd! Op nationaal niveau hebben we vooral te maken met uitvoerders en handlangers! Wil het Offensief in Nederland dus enige kans op succes hebben dan is enige internationale coördinatie van de acties voorwaarde!!
Ook de aanval op de pensioenen is onderdeel van uitvoering van de Lissabon-agenda en wordt Europa-breed ingezet. Pensioenpremies vormen immers een belangrijk bestanddeel van 'loonkosten' en/of de uitkering van pensioenen drukken zwaar op de nationale begrotingen. In Nederland ziet die aanval eruit als 'hervorming' van het pensioenstelsel, dat niet meer toekomstbestendig en financieel haalbaar zou zijn! Hetzelfde argument als bij de afbraak van de dienstverlening in de 'zorg', die ook niet meer betaalbaar zou zijn.
De 'hervormingsvoorstellen' voor het pensioenstelsel zijn een complex vanmaatregelen. Ze komen neer op meer onzekerheid over het later te ontvangen pensioen, verhoging van de pensioenleeftijd, aanscherpen van de regels waardoor pensioenen niet geïndexeerd worden en individualisering van het pensioen. Het zijn verslechteringen, tasten de collectiviteit aan en ondermijnen het vertrouwen in het stelsel.
Dat laatste is cruciaal voor de strijd om het stelsel te redden en te verbeteren. Vertrouwen van de werknemers in de fondsen, die hun uitgestelde, gespaarde loon collectief beheren, is immers essentieel. Het is hún geld dat beheerd wordt door fondsbesturen en gecontroleerd door 'verantwoordingsorganen', waarin zij zijn vertegenwoordigd via vakbonden. Misstanden bij fondsen, die af en toe de media halen, moeten daarom worden bestreden met effectuering van zeggenschap van de deelnemers over hun gespaarde en collectief beheerde loon. Want in die fondsen zit geen cent van 'de overheid'. De overheid faciliteert slechts het stelsel met fiscale maatregelen en wettelijke verplichtstelling van deelneming aan een fonds.
De FNV, die aanvankelijk meeging in het nadenken over hervorming van het pensioenstelsel, heeft zich met het Offensief vierkant achter de beweging tot Redding en Verbetering van het pensioenstelsel geschaard.
Voor deze eisen treden steeds meer vakbondsleden en andere pensioenbelanghebbenden actief op. Er wordt stap voor stap vakbondsmacht opgebouwd. Op goed bezochte bijeenkomsten in de provincie (20/2 en 28/3), bij het bezoek aan de Malietoren (VNO/NCW) (16/2), de bezettingen van het ministerie van SZ&W (14/3), van De Nederlandsche Bank (18/4) en recentelijk van partijkantoren van CDA, VVD en D'66 en bij de actie in de Tweede Kamercommissie over het FTK (17/5).
Achter de schermen wordt er uiteraard onderhandeld tussen werkgevers en werknemers, al of niet in de SER, en met 'de politiek'. De 'pensioenhervormers' kennen immers ook interne tegenstellingen waarvan gebruik kan worden gemaakt. Maar gezien de enorme belangen die op het spel staan (de werkgevers hebben in 2017 zes miljard niet afgedragen aan pensioenfondsen door flexibele en tijdelijke contracten zonder pensioenopbouw!) en de druk vanuit de EU zal er onmogelijk een 'akkoord' uit kunnen komen dat voldoet aan de eisen van de campagne. Bovendien zien grote delen van de FNV-achterban de drie eisen als minimaal. Er is toenemende pressie om de AOW- en pensioenleeftijd terug te brengen naar 65 en het eerder stoppen met werken aantrekkelijker te maken.
De redding van het pensioenstelsel vereist verdere opbouw van vakbondsmacht. Mogelijkheden daartoe zijn er volop: