Boekomslag. (Foto: EPO)
Wiebe Eekman
Jean-Pascal van Ypersele is te weinig bekend in het Nederlands taalgebied. Wie is die Jean-Pascal? Kort en droog gezegd, is hij 'hoogleraar klimatologie en milieuwetenschappen aan de Katholieke Universiteit van Leuven'. Maar dat doet hem een beetje onrecht aan. Hij was als jongeling reeds present op de Wereldconferentie over klimaatverandering in Rio de Janeiro in 1992. Hij werkte zich op tot één van de topwetenschappers over klimaat in de wereld. Vorig jaar werd hij door de VN aangesteld als één van de 15 redacteurs voor het Global Sustainable Development Report dat in 2019 moet verschijnen.
Jean-Pascal van Ypersele werkte mee aan de uitbouw van het IPCC, het 'Intergouvernemental Panel on Climate Change'. Hij werd één van de drie ondervoorzitters van het IPCC, van 2008 tot 2015. Hij was verantwoordelijke voor de tweede werkgroep die de effecten en gevolgen van de klimaatverandering op de maatschappij en op de ecosystemen beschreef.
Jean-Pascal is groots door de felheid waarmee hij de zogenaamde klimaatsceptici weet te weerleggen met zijn parate kennis van de materie. Klimaatsceptici die hij eerder klimaatverwarringzaaiers noemt. Hij is groots door zijn diplomatieke en beminnelijke aanpak. Zo werd hij de vader van het fundamentele zinnetje in het tweede rapport van het IPCC in 1995: "een reeks elementen suggereert een waarneembare menselijke invloed op het globale klimaatsysteem." Of vertaald in minder diplomatische maar meer verstaanbare woorden: de klimaatverandering is nu al bezig en merkbaar, het is geen veronderstelling voor de toekomst meer.
Hij is groots door zijn bereidheid het klimaatprobleem begrijpelijk uit te leggen aan Jan en alleman. Niet enkel aan hoge milieus, maar eveneens aan linkse actiegroepen. Zijn jaarlijkse 'Staat van het Klimaat' in Louvain-La Neuve trekt een volle zaal jonge en oudere mensen.
Als één van de weinige Nederlandstalige activisten steek ik daarvoor de taalgrens over. In 2015 kocht ik zijn boek 'Une vie au coeur des turbulences climatiques'. Jean-Pascal wou het graag ook in het Nederlands publiceren. Ik ben blij dat ik bij de uitgeverij EPO heb kunnen bemiddelen om dit verwezenlijkt te krijgen. De Nederlandse uitgave is er nu 'In het oog van de klimaatstorm', bijgewerkt met de nieuwe aspecten tussen 2015 en 2017.
Jean-Pascal is een telg uit het welgestelde Belgisch adellijk geslacht 'Van Ypersele de Strihou'. Maar dat belet hem niet een sterk sociaal gevoel te ontwikkelen. In zijn studententijd ageerde hij al tegen uiterst rechts en voor de vrede.
Op pagina 15 van het boek schrijft hij: "ik heb het geluk dat mijn wieg in een rijk deel van de wereld stond en in een welgestelde familie. Mijn loon en mijn laboratorium worden betaald door de gemeenschap. Dus probeer ik gewoon terug te geven wat ik gekregen heb. Dat maakt een wezenlijk deel uit van mijn werk."
Hij ziet het mobiliseren van de bevolking, van de hele gemeenschap, als de noodzakelijke hefboom om iets te kunnen doen aan de klimaatontaarding. Hij is een professor die zijn gehoor oproept om op straat te gaan betogen.
Ik herinner mij nog goed deze anekdote: November 2013 organiseerden wij vanuit Brussel de Climate Express naar Warschau, een trein volgeladen met 700 klimaatmanifestanten. Zaterdag 16 november overrompelden we het perron in Warschau. Jean-Pascal van Ypersele had zich vrijgemaakt om ons daar te komen begroeten. Ook bij het vertrek zondagavond kwam hij ons uitwuiven.
De jaarlijkse klimaatonderhandelingen op wereldvlak tonen steeds een zware diplomatieke strijd tussen de rijkere landen en de armere ontwikkelingslanden. Die rijkere landen hebben een historische schuld opgebouwd door het uitstoten van broeikasgassen. Zij zouden de zwaarste lasten moeten dragen. Zij proberen onder hun morele verplichtingen uit te komen. Dat verklaart de blokkade in de onderhandelingen. De armere landen eisen de toepassing van het basisbeginsel, vastgelegd in de Conventie van 1992 in Rio: "alle landen hebben een gemeenschappelijk gedeelde maar gedifferentieerde verantwoordelijkheid." Jean-Pascal van Ypersele ondersteunt dit standpunt.
Op 6 oktober 2015 was hij kandidaat om voorzitter te worden van het IPCC. In zijn speech zegt hij: "De impact op de mensen en de gemeenschappen door de verwachte veranderingen dienen bekeken te worden vanuit het heersend gebrek aan billijkheid en sociale rechtvaardigheid." Hij wint niet van de kandidaat van de rijke landen, de Zuid-Koreaan Hoesung Lee, die de kapitalistische bedrijven als belangrijkste gesprekspartner ziet. In de huidige Nederlandse uitgave drukt Jean-Pascal zijn bezorgdheid uit over de gang van zaken.
Jean-Pascal van Ypersele is geen marxist, maar wel een sterke bondgenoot in het klimaatdebat. In antwoord op de vragen aan hem gesteld, wijst hij de marktbenadering met koolstofprijs niet af. Al herinnert hij eraan dat landen als Bolivia dit vermarkten van ecosystemen sterk afwijzen.
Wel is hij zich bewust dat geldmachten steken achter het verwarring zaaien over de ernst van het klimaat. Daarom zijn oproep naar de bevolking. Hij schrijft als laatste zin in zijn boek: "Meer en meer mensen zullen in hun hart worden geraakt en tot een diep besef komen van de dringende noodzaak tot actie. En dan zullen zij er de moed toe vinden."
Het boek is opgebouwd uit antwoorden van Jean-Pascal op vragen: Over de ontdekking van de ernst van het klimaatprobleem. Over de geschiedenis van het IPCC. Over welke weg te volgen om in te breken in de economische besluitvorming... Hij zal ook te horen zijn op Manifiesta, gedurende het tweede weekend van september. Zoals het een goede Belg past, zal hij zijn Nederlandstalige toehoorders aanspreken in het Nederlands.
Artikel Manifest, 27 mei 2018.