Een brandweerwagen bij Neo Voutsa, een buitenwijk in het noordoosten van Athene op 23 juli 2018. (Foto: ZLV)
Uitgebrande autowrakken bij Argyra Akti, Mati, vlakbij Nea Makri, in Attica op 24 juli 2018. (Foto: ZLV)
Joke van den Boogert
Natuurlijk was het weer de schuld van klimatologische grillen dat op 23 juli jl. de niet ver van Marathon gelegen villawijk Mati in vlammen op ging. In plaats van over een bosbrand zou men in dit geval beter kunnen spreken van een massale mensenverbranding. Tijdens het schrijven van dit artikel was het aantal geïdentificeerde slachtoffers opgelopen tot 97.
De ramp bracht een misdaad aan het licht van de laatste decennia. Inderdaad kan de huidige regering niet als enige voor alles verantwoordelijk gesteld worden, maar wel samen met alle vorige regeringen. Een wildgroei van overtredingen en corruptie door zo'n beetje alles en iedereen, kwam naar aanleiding van de ramp genadeloos aan het licht vergezeld van schaamteloze uitvluchten. Als in een pingpongspel ging het balletje van 'wie is verantwoordelijk' over en weer van de ene instantie naar de andere, van de ene persoonlijke aantijging naar de andere en door de media werd dagenlang een smakeloos melodrama opgevoerd.
In het begin van de 20ste eeuw was Attica voor zo'n 45-50 procent bebost. Dat is nu 10 procent. Er zijn 15.000 tot 25.000 (al naargelang de inlichtingenbron) zonder vergunning gebouwde woningen, de in 's lands taal zogeheten 'willekeurige woningbouw'. Tientallen bouwcoöperaties staan gereed om hiermee door te gaan. Zo is het gekomen dat de gemeentes rondom de hoofdstad tot op de hellingen van de bergen van Attica reiken, dat stroombeddingen en rivieren zijn verdwenen (dichtgegooid: in november 2017 verdronken 24 mensen in het plaatsje Mandra door overstromingen, waarvan uiteraard de regenval de schuld kreeg) en de 'boskaarten' staan propvol met de aanduiding 'woningdichtheid', d.w.z. illegale woonwijken, die buiten elke planning vallen en die de regering belooft wettig te maken...
Honderden stremmata (*) bosgebied over het hele land zijn ter wille van winstbejag tot bouwgebied gemaakt via grote hoeveelheden valse contracten niet zelden op grond van rechterlijke uitspraken met rampzalige gevolgen voor het milieu. De natuur reageert op haar manier en krijgt dan de schuld van alles. Kreten als "extreme weersomstandigheden van ongehoorde afmetingen" waren het veelgehoorde excuus van regeringsvertegenwoordigers.
In de dagen die op de ramp volgden kwamen de tekortkomingen op alle mogelijke gebieden aan het licht: geen waarschuwingssysteem, geen alarm, geen evacuaties (behalve de kinderzomerkampen), geen enkele coördinatie tussen brandweer, gemeentes, politie, regering enz. De krant 'Rizospastis' (08-08-2018) publiceerde het hele kader van wetten aangenomen door de regering gedurende de afgelopen drie jaar, die een voortzetting is van de werken en dagen van de vorige regeringen en die gunstig is voor overtredingen van bosgebieden en voor de handhaving van illegale bouw door grote ondernemingen.
Vlak na de brand werden een aantal 'willekeurige' woningen gesloopt ten overstaan van camera's om 'het volk' zogenaamd te laten zien dat er nu toch echt iets gaat gebeuren. De willekeurige bouw toonde zich in al haar schrilheid: een wirwar van weggetjes en paden - vaak doodlopend of uitmondend in het hekwerk van weer een andere eigenaar - met geen enkele indicatie welke kant je op moet om bij de zee te komen, steile kusten met rotsen die alleen een gevaarlijke sprong mogelijk maken. En dat alles met een vuurzee op de hielen met enorme windstoten (windkracht variërend van 8 tot 10 of zelfs 11, werd er gezegd), verstikkende rookwolken in een overwegend dennen- en sparrenbos waarvan de dennenappels als kleine vuurbommetjes in het rond schieten en nieuwe branden veroorzaken, bosgroei tot vlak aan de kust, waardoor het zelfs in het water niet veilig was.
De mensen moesten in veel gevallen ver in zee gaan met nieuwe gevaren. Er zijn dan ook mensen verdronken. Sommigen hadden het geluk gered te worden door boten van de havenpolitie van de nabijgelegen plaats Rafína. Kortom: de scènes die zich die dag in Mati afspeelden, maakten van Dante's hel kinderspel. Er zijn overigens nog meer op dezelfde manier neergeplante woonwijken in Attica, die een goede kandidaat zijn voor een vergelijkbare ramp als in Mati.
De krant 'Rizospastis' (09/08/2018) had een gesprek met brandweerlieden, die hun beklag deden over de schreeuwende tekorten aan mensen en materiaal. Hier volgt een greep: het is tien jaar geleden dat de brandweerlieden nieuwe speciale laarzen en helmen voor bosbranden hebben gekregen. De maskers met speciale filters tegen het inademen van rook en uitwasemingen dienen uit eigen zak betaald te worden, als er nieuwe nodig zijn, omdat de oude niet meer mogen worden gebruikt. Slaapzakken - noodzakelijk bij branden waar men twee tot drie dagen in de buurt moet blijven - moeten de brandweerlieden ook zelf betalen. Hetzelfde geldt voor de aanschaf van rugzakken voor die afdelingen van de brandweer, die te voet hellingen moeten beklimmen voor het bluswerk.
Men zorgt zelf voor eten en drinken, want vaak is het gebeurd dat er na tien uur bluswerk in de bergen niets meer over is van het meegegeven voedsel en drinkwater: "Het water dat dan door de dienst wordt uitgedeeld is zo heet dat je er koffie van kunt koken", luidde de sarcastische opmerking van één van de geïnterviewden (Griekse koffie wordt met het water gekookt, JvdB).
Er zijn ook gevallen bekend dat na 24 uur blussen water en eten gewoon niet meer geleverd worden. De schadevergoedingen voor buiten je standplaats werken komen altijd erg vertraagd. Vanwege het enorme personeelsgebrek kan het gebeuren dat men in bosgebieden soms 40 tot 50 uur aan één stuk door blust. Overwerk wordt alleen in verlofuren 'uitbetaald'. Sinds 1998 zijn 35 brandweerlieden omgekomen tijdens hun werk en honderden zijn gewond geraakt. Sommigen met onherstelbare schade aan hun conditie. En dan nog de beroepsziektes. Hun doorlopende noodzakelijke training blijft ver achter bij de behoeftes. De voornaamste oorzaak van het gebrek aan personeel, materieel, brandweerwagens en middelen voor de persoonlijke bescherming zijn de enorme besnoeiingen in de financiering. Sinds 2010 wordt gemiddeld per jaar 120 miljoen euro aan de brandweer onthouden. Voor 2009 kwam er 500 miljoen euro beschikbaar en dat was toen al niet genoeg. In 2018 werd 397 miljoen euro ter beschikking gesteld.
De wind ging ineens uit het westen waaien, werd er gezegd in één van de vele praat- en nakaartpanels, en dat komt weinig voor in Mati. En daarom hadden ze niet op tijd kunnen waarschuwen of evacueren... Als die wind dat niet gedaan had, dan was de brand de andere kant opgewaaid, zie je. Pech voor de bewoners dus, die in dit geval nu eens niet tot de lagere inkomens behoren, maar aan de bouwwillekeur passief of actief hadden meegedaan en daarvan slachtoffer werden. Minister van Defensie Pános Kamménos verklaarde tijdens het bezoek aan het getroffen gebied voor de tv camera's, dat het de bewoners hun eigen schuld was. Dus: boontje komt om zijn loontje? Cynisme kent kennelijk helemaal geen grenzen meer.
In november 2017 verdronken 24 mensen, minstens 97 mensen verbrandden in juli 2018. Een trieste balans in een land waar alles helemaal goed gaat, als je premier Tsipras en kornuiten mag geloven. Het ratingbureau Standard & Poor's geeft immers een verbetering van de economische cijfers aan: Griekenland is nu B+ na de B3 van Moody's inschatting kort geleden. En let wel: met positieve vooruitzichten. Door de premier werd slechts 20 miljoen euro aangekondigd voor het herstel van een totaal vernietigd gebied. Iemand krijgt voor een afgebrand huis en auto 5.000 euro. Er werd geen gewag gemaakt van wederopbouw, maar wel iets gezegd over leningen met lage rentes voor de getroffenen, die op die manier in de armen van banken gedreven worden.
Over oorzaken werd door de premier niet gerept in zijn persconferentie. Wetenschappers spreken van ernstige gevaren voor lucht, water en dus gezondheid vanwege schadelijke stoffen die zijn vrij gekomen door de verbranding van lood, plastic en asbest. Geen enkele overheidsinstantie heeft tot op heden de bevolking hierover geïnformeerd, laat staan gezegd welke maatregelen getroffen moeten worden. Wél is allang aangekondigd dat er in 2019 een nieuwe lawine van pensioenverlagingen voor de deur staat, ook al wordt dat bij tijd en wijle ingeslikt en zeker even na een ramp. Maar ja, het leven gaat door...
(*) De stremma als maat om land te meten wordt alleen in Griekenland gebruikt. 1 stremma = 1000 m2. 10 stremma's = 1 hectare.