TRUKE
Rinze Visser
De gevestigde orde is altijd trots op Nederland. Er is geen land ter wereld dat zo democratisch, zo fatsoenlijk en ethisch verantwoord is als ons land. Dat is dan ook de reden dat men zich vanuit dit land zo laatdunkend over diverse buitenlanden uitlaat. Corruptie vindt elders plaats. Vooral in zuidelijke en oostelijke richting. Ethisch verantwoord handelen van politieke, financiële en industriële leiders vindt eigenlijk slechts in de Noord-Atlantische regio plaats.
En toch wordt er ook in dit land geen geheim van gemaakt dat er ook in het zo integer gewaande Nederland regelmatig onoorbare dingen gebeuren. Maar de nationale onbescheidenheid wordt er daardoor niet minder om. Die zaken worden als incidenten besproken en ook als zodanig ervaren. Niet structureel dus. De vraag komt dan op: bij hoeveel incidenten mag men van structureel spreken?
Een topman van een door de staat in leven gehouden grote bank werd een 'loonsverhoging' van vijftig procent - van 2 miljoen naar 3 miljoen per jaar - toebedacht. Een bank die, zo nu blijkt, jarenlang crimineel geld heeft witgewassen. Met andere woorden: nauwe banden met de maffia. Hoeveel topmensen van 's lands grootste politieke partij - tevens regeringspartij - zijn er de afgelopen jaren veroordeeld voor wetsovertreding, wederrechtelijk geld graaien of in opspraak gekomen door leugen en bedrog en het overschrijden van ethische en fatsoensnormen? De meesten komen er genadig vanaf.
Wie het nieuws volgt kan weten dat er van dat brandschoon gevonden imago van Nederland niet veel overblijft. Het was al geen geheim dat ons land in feite aan de burgeroorlog in Syrië deelneemt. Partij gekozen heeft in dit conflict en mede de wettige regering van dat land omver wil werpen. Nu blijkt ook nog dat voor vele miljoenen oorlogsgoederen aan jihadistische strijdkrachten die met de mond 'als vijanden van de beschaving worden aangemerkt' zijn verzonden. Op dit moment wordt daarom in elk geval de discussie gevoerd over mensenrechten. Maar niet over als loopjongen van Washington meedoen aan een vuile oorlog.
Er is dus niet alleen sprake van witwassen van crimineel geld, maar er wordt ook geprobeerd veel wat politiek en ethisch onverantwoord is wit te wassen. Maar hoe belangrijk dit alles ook is, het was eigenlijk niet de inzet van dit stuk. Alhoewel het er zeker ook niet los van staat. Steeds openlijker worden de verbindingen tussen overheid (de politiek!) en de grote bedrijven - zie afschaffen dividendbelasting, maffiose praktijken, internationale rovers en oorlogsvoerders. Dit leidt tot toenemende onvrede onder brede lagen van de bevolking. De grens tussen de beleving dat politiek niet deugt, de misdadig gevonden handelwijze van de machthebbers én het ter discussie stellen van het kapitalisme wordt steeds smaller.
Het alternatief: socialisme. De jarenlange anticommunistische propaganda, die nog elke dag plaatsvindt en ook de ineenstorting van socialistische staten hebben hun werk gedaan. Maar de vragen over hoe bepaalde zaken in een socialistische samenleving opgepakt zouden worden mogen en moeten zelfs gesteld worden. In een maatschappij doen zich allerlei problemen voor. In de moderne maatschappij komen er nieuwe problemen bij. Hoe worden zulke zaken in een kapitalistische maatschappij aangepakt? Altijd en dan ook altijd behoedzaam. Want de heilig verklaarde marktwerking zorgt ervoor dat de politiek over zaken die voor een grote meerderheid van de bevolking van levensbelang zijn niet tot besluitvorming komt.
Bijvoorbeeld voedingsstoffen of onderdelen ervan, die aantoonbaar mensen ongezond maken, kunnen zeer moeilijk of zelfs onmogelijk verboden worden. Zo gaat het ook met de walgelijkste zaken op internet (zoals wargames) die niet te verbieden zijn. Kunnen niet verboden worden, want heel veel argumenten werken tegen: vrije markt, vrijheid van expressie en van meningsuiting, verantwoordelijkheid van de mensen zelf, van de ouders, enzovoort.
Volksgezondheid. Bekend is dat er in veel te veel producten veel te veel suiker zit. Slecht voor de gezondheid en vooral voor de opgroeiende jeugd. In een kapitalistische maatschappij gaan er al jaren overheen voor het 'bespreekbaar' gemaakt is. De vraag doemt op: kan daar geen paal en perk aan gesteld worden? Maar hoe? Probleem: de vrije markt. Voorbeelden die met veel andere aangevuld kunnen worden. Als zaken ongezond en gevaarlijk zijn voor de huidige en toekomstige generaties, waarom wordt er dan niet ingegrepen? Een interessante vraag is hier: hoe zou in een socialistische maatschappij zo'n probleem opgelost worden?
Er zijn de laatste tijd een stuk of wat boekwerkjes verschenen waarin het huidige kapitalisme als onhoudbaar wordt beschouwd en waarin alternatieven worden aangedragen. Ook de woorden socialisme en communisme ontbreken niet. Ook op andere wijze - ook wetenschappelijk - wordt het kapitalisme, dat dan meestal 'neoliberalisme' wordt genoemd, ter discussie gesteld. Wat vrijwel ontbreekt zijn dan de revolutionaire krachten die voor het vervangen van het kapitalisme nodig zijn.
Veel kritiek op het kapitalisme heeft te maken met de terechte zorg over de toekomst van de aarde. Problemen die onder het huidige stelsel met zijn kapitalistische marktwerking onoplosbaar zijn. Het zou goed zijn als weldenkende mensen er ook over nadenken hoe die problemen in socialistische zin en dan ook internationaal opgelost moeten worden. Voor schrijver dezes is wel één ding duidelijk. Als de kapitalistische 'captains of industry' het hierbij voor het zeggen zullen hebben, dan lukt het niet.