Felle zon in Nederland. (Foto: E.Dronkert/Flickr/cc/by)
Wiebe Eekman
Warmterecords worden gebroken. Juli was de eerste keer dat de 40 graden-grens doorbroken werd in onze lage landen. Met alle ongemak van dien. Honderden bijkomende sterfgevallen door de hitte. Treinen en trams die uitvallen omdat de bovenleiding het begeeft door de warmte. Amsterdam heeft nu het klimaat van Parijs, twintig jaar geleden. Brussel dat van Lyon.
De National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) verzamelt sinds 1880 de gegevens van weer en extreme toestanden over heel de wereld. In Europa lag het gemiddelde 2,9 graden C boven het langetermijngemiddelde tot 2010. Bovendien verbergen gemiddelden grote ongelijkheden. Boven het vasteland is de opwarming twee keer zo hoog als boven zee. Dit is louter toe te schrijven aan broeikasgassen en niet aan natuurlijke verschijnselen zoals El Niño of extra zonnestraling.
De hittegolf treft ook Groenland, waar de ijskap smelt met een snelheid die door de wetenschappers pas in 2050 verwacht werd. Vandaag, deze zomer, woeden nu ook reusachtige bosbranden door droogte en hitte in de taiga en toendra van de Scandinavische landen, Alaska en Siberië, boven de Noordpoolcirkel... Nog nooit meegemaakt sinds mensenheugenis. De bosbranden en veenbranden van het noorden tot het zuiden vernietigen natuurgebied en ecosystemen. Daardoor is er minder natuurlijke capaciteit om CO2 af te vangen en wordt er tegelijk meer CO2 uitgestoten. We naderen, of zijn al aangeland, aan een uiterst gevaarlijk omslagpunt waarbij de klimaatontaarding uit de hand loopt.
De klimaatontaarding gaat sneller dan verwacht. De wetenschappers doen voorzichtige voorspellingen aan de hand van modellen. Daar zit een ruime onzekerheidsmarge op. Al vroeger zagen we dat de werkelijke gemeten waarden eerder de hoogste en ergste waarden van die onzekerheidsvork volgen...
Extreme droogte op de ene plaats in de wereld wordt gecompenseerd door extreme regenval elders in de wereld. Deze extreme weersfenomenen halen zelfs niet altijd meer de pers. Maar ze vernietigen wel onze veiligheid in voedselbevoorrading, ze hakken in op de natuurlijke ecosystemen en veroorzaken ook landerosie, bodemdegradatie door overstroming of brand en verlies aan biomassa. Onze infrastructuur aan wegen en gebouwen heeft er ook onder te leiden.
Het extreme wordt het nieuwe normaal, wat ons verplicht heel onze samenleving te wapenen om zich aan te passen. Tegelijk niet stoppen om verdere ontaarding te verminderen. Het nieuwe speciale rapport van het VN-klimaatpanel zegt veel meer dan 'minder vlees eten' Op 8 augustus jongstleden publiceerde in Genève het IPCC, het Klimaatpanel van de Verenigde Naties, haar speciale rapport over de wisselwerking tussen klimaatverandering, verwoestijning, bodemdegradatie, (on)duurzaam landmanagement, voedselveiligheid en de broeikasgasstromen in de land-ecosystemen.
Honderden wetenschappers uit heel de wereld gaven hun vaststellingen en commentaar hoe de klimaatontaarding te verminderen of ons aan te passen. In uiterste voorzichtige bewoording worden de duizenden pagina's samengevat in een 43 bladzijden 'Samenvatting voor beleidsmakers' en vijf bladzijden 'hoofdopmerkingen'. Van het ijsvrije land wordt 72 procent door de mensbenut.
De cijfers die ze geven zijn onweerlegbaar. De interpretatie en voorstellen van aanpak zijn natuurlijk gekleurd door de ideologische achtergrond van de schrijvers. Het is een strijd tussen links en rechts die tot de dag voordien, 7 augustus, duurde. Daardoor worden heel voorzichtige bewoordingen gebruikt, die soms te vaag zijn ten opzichte van de ernst.
Uitleggen dat de kapitalistische organisatie van de landbouw en het globaliseren van de voedselvoorziening het probleem zijn, dat kan niet in zo'n tekst, maar je kan het wel tussen de regels lezen. Zo zeggen ze in alinea C1 "Een aangepast uittekenen van beleid, instellingen en overheidssystemen op elke schaal kan bijdragen tot landgebonden aanpassing en mildering en zo bijdragen tot klimaat aangepaste ontwikkelings wegen". En lees je in C2 een draak van een zin met een enorme ideologische tegenstelling: "Het aanpakken van duurzaam landmanagement en armoede-uitroeiing kan opgestart worden door verbeterde toegang tot markten, het veiligstellen van grondbezit, het in rekening brengen van milieukosten in de voeding, betaling doen voor de ecosysteemdiensten, en verhogen van de lokale en de collectieve actie van de gemeenschap." Wij en vele anderen herhaalden reeds lang dat juist deze kapitalistische marktbenadering het probleem is.
Duurzaam landmanagement wordt daarentegen weer door hen correct aangegeven als agro-ecologie, biologische landbouw, teeltwisseling, regenwaterbeheer, plantendiversiteit, bescherming van bestuivers... Overduidelijk is dat met correct landmanagement veel gedaan kan worden tegen verwoestijning, en aan bodemherstel en voedselzekerheid. Daar liggen mogelijkheden om zeer snel broeikasgasemissies te verminderen.
Zaterdag 21 september vindt een belangrijke VN-Klimaattop plaats in New York. Op vrijdag 20 september staken wereldwijd miljoenen jongeren en volwassenen samen voor het klimaat. Doe mee. Ons huis staat in brand, dus hoog tijd voor actie.
Artikel Manifest, 8 augustus 2019.