Duizenden scholieren staakten voor het klimaat op 20 september jl. Over de hele wereld gingen jongeren in actie. (Foto: Jacqueline Wales/Flickr/cc/by-sa)
Wiebe Eekman
Wat kunnen we verwachten voor het klimaat van de nieuwe Europese Commissie?
Zal de nieuwe voorzitter een andere wind door de Europese commissie laten waaien? Vele klimaatactivisten hopen het. Ursula Von der Leyen, de voormalige Duitse minister van Defensie, heeft alvast de Nederlander Frans Timmermans tot haar plaatsvervanger en eerste vicevoorzitter benoemd. Ursula geeft aan al haar commissieleden een uitgebreide missiebrief mee. Frans Timmermans krijgt de opdracht het 'Europese Green Deal' op de rails te zetten.
Von der Leyen stelt dat de Green Deal het Europese (handels)kenmerk moet worden. De kern van de politiek van de nieuwe Europese Commissie (2019-2024), het 'kloppend hart', zei ze in haar openingsspeech op 10 september, is van Europa het eerste klimaatneutrale continent te maken. Zij verwijst expliciet naar de talloze klimaatbetogingen eerder in het jaar, overal in Europa, en overal in de wereld. De straat opgaan, strijd voeren waar het pijn doet, zoals de klimaatstakers doen, dat loont alvast.
Von der Leyen voegt er onmiddellijk aan toe dat Europa de eerste moet zijn in hernieuwbare energie en klimaatvriendelijke praktijken, zodat de Europese bedrijven die kunnen uitvoeren. Wie de eerste is heeft een groot concurrentievoordeel. We weten dat dit soort denken, dat die marktlogica juist ook aan de bron ligt van de ecologische ellende. Sociale en ecologische normen zouden steeds boven het winstbejag moeten staan. Von der Leyen schuift in elk geval hogere ambities en juistere maatregelen naar voren. Aan ons om dat met strijd bij te sturen.
Ursula Von der Leyen gaf Frans Timmermans een duidelijke opdracht: binnen de eerste 100 werkdagen de eerste Europese Klimaatwet voor te stellen. De doelstelling van klimaatneutraliteit tegen 2050 zou wet moeten worden. Dat is zeker een stap vooruit, die we ondersteunen. Zij vraagt of Timmermans internationale gesprekken wil beginnen, opdat ook andere grote uitstoters hun klimaatambitie vanaf 2021 verhogen. Tegelijkertijd moet hij een volledig plan klaarstomen om de eigen Europese doelstelling tegen 2030 te verhogen van de huidige 40 procent, naar 55 procent emissievermindering ten opzichte van 1990. De commissievoorzitter stelt terecht vast dat de Europese Green deal enkel kan werken als het alle mensen meeneemt en de zwaarst getroffenen ondersteunt... Ze verwijst naar het Just Transition Fund dat de regio's met steenkool zou helpen...
Europa zou de leiding moeten nemen in het beschermen van de biodiversiteit. Frans Timmermans zou een biodiversiteitsstrategie klaar moeten hebben tegen 2030. De voorzitter streeft verder naar zero-vervuiling. Naar daling van de koolstofvoetafdruk van transport en scheepvaart. Verder zal Timmermans ook het werk moeten coördineren rond circulaire economie en duurzame voeding.
Er zal een belastingbeleid gevoerd moeten worden om dit allemaal te betalen. Daarbij wordt aan een 'Carbon Border Belasting', een koolstoftaks aan de grenzen van Europa gedacht. Een belasting dus op de koolstofinhoud van goederen uit niet-Europese landen, die het minder streng zouden nemen met de milieunormen. Veel kapitalistische bedrijven zeggen dat ze kunnen leven met koolstofbelasting als er maar een 'level playing field' is, een gelijk 'speelveld' voor alle elkaar concurrerende bedrijven.
Antonio Guterres, de grote baas van de Verenigde Naties, organiseert een VN-klimaattop op maandag 23 september (Die moet dus nog plaatvinden op het moment dat ik dit schrijf). Zijn bedoeling is om alle landen te bewegen hun eigen klimaatambities te verhogen. Om er zeker van te zijn dat de wereldwijde klimaatonderhandelingen, de COP 25 in Chili eind november, niet zouden mislukken. Hij stelt dat 'de koolstofneutraliteit tegen 2050' de toetssteen moet zijn voor alle landen om hun klimaatbeleid te verbeteren. Belangrijk, want geen enkele grotere economische macht voldoet daar nu aan.
De 'koolstofneutraliteit' of anders gezegd 'netto zero emissie' houdt in dat alle CO2-emissies gecompenseerd worden met een 'koolstofput' of 'koolstofafvang'. Dat kan met toename van biomassa in de landbouw bijvoorbeeld, of dat kan technisch-industrieel met het afvangen van CO2 uit rookgassen of uit de atmosfeer of zelfs uit zeewater en het verder omzetten tot iets bruikbaars. Dan spreken we van 'negatieve emissies'. Netto zero emissie tegen 2050 is een absolute minimumvoorwaarde om de gemiddelde opwarming tot 1,5 graad C te beperken.
Maar veel nieuwe wetenschappelijke rapporten bewijzen dat we gevaarlijke kantelpunten naderen. Hele ecosystemen zijn al aan het kapot gaan. De wereldwijde bosbranden tot in Siberië toe, tonen aan dat de huidige 1 graad C opwarming al eigenlijk te veel is. We dienen naar zero-emissie te gaan. Netto zero emissie is dan een valstrik, waardoor slimme grote multinationals en rechtse regeringen een alibi krijgen om niet volledig hun organisatie en productie te veranderen naar nul uitstoot. 'Het wordt immers toch gecompenseerd'.
Vergeet niet dat we die negatieve emissies actief nodig zullen hebben, bovenop de gevraagde emissievermindering. De broeikasgassen die we nu al te lang uitstoten, blijven tientallen jaren actief. Oorspronkelijk werd er in 2000 gezegd dat het jaar 2015 de uiterste piek van de emissies moest zijn. Het is niet waar gebleken. De verdere ontaarding van de levensomstandigheden van onze menselijke samenleving kan alleen worden gestopt door heel actief broeikasgas uit de atmosfeer en uit de oceaan te halen, bovenop het absoluut tot nul brengen van de gewone emissies.
Het kan, maar we zullen wel de gehele organisatie van onze maatschappij moeten herzien. Met inbegrip van de eigendoms- en machtsverhoudingen. Hou de klimaatstakingen vol.
Artikel Manifest, 18 september 2019.