Actie van Extinction Rebellion in Amsterdam op 12 oktober jl. (Foto:Guido van Nispen/Flickr/cc/by-nc-nd)
Wiebe Eekmam
Midden oktober voerde Extinction Rebellion in veel landen acties van massale burgerlijke ongehoorzaamheid en blokkade. Voor de anekdote: in London was de 63-jarige Belgische prinses Marie Esmeralda, tante van de Belgische koning Filip, één van de vele gearresteerden. In Amsterdam probeerden honderden mensen de Stadhouderskade te bezetten, tientallen werden opgepakt. In Brussel trachtte een kleine duizend de tuin van het Koninklijk Paleis te bezetten. Meer dan de helft werd hardhandig gearresteerd.
Extinction Rebellion eist dat de overheid de noodtoestand uitroept voor klimaat en ecologie en dat zij de noodzaak van een grondige transformatie van ons economisch systeem erkent. Bovendien dat zij een juridisch bindend Nationaal Klimaatplan opstelt, dat de import van fossiele brandstof tegen 2025 (!! Jawel) stopzet en prioriteit geeft aan het herstel van de biodiversiteit en het behoud van de natuurlijke omgeving. en tenslotte dat zij de burgers de middelen en de autoriteit geeft om de overgang naar een rechtvaardige samenleving te waarborgen.
Het klimaatprobleem was bekend en werd beschreven in de jaren '70 van de vorige eeuw. Sindsdien zijn het steeds de ergste voorspellingen die bewaarheid worden; 1990 werd als het referentiejaar genomen, om de afname van de broeikasgasemissies te bepalen, 2015 werd toen als het ultieme jaar gesteld dat de emissies definitief naar beneden zouden gaan. Spijtig genoeg was dat ook de tijd van de val van de socialistische landen en de ongebreidelde kapitalistische globalisering. De broeikasemissies bleven stijgen, meer dan ooit, tegelijk met het kappen van de oerbossen voor soja, maïs en palmolie, het vernietigen van vele ecosystemen zoals de mangrovebossen voor garnalenteelt en zo meer. Het verminderen van de levende biomassa op land en in zee is een belangrijk aspect van de gehele klimaatproblematiek. Door het vermarkten van het denken evolueerden alle gekende milieuproblemen naar een aspect van de klimaatontaarding.
1992 was het jaar van de eerste wereldconferentie over de klimaatverandering en het redden van de biodiversiteit. De armere landen en de overblijvende socialistische landen stonden toen nog sterk genoeg om progressieve principes door te duwen. De strijd tegen de klimaatverandering is wel een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid voor alle landen, maar die verantwoordelijkheid was verschillend volgens de historische ontwikkeling. De rijke kapitalistische landen hebben hun rijkdom opgebouwd op hun historische emissie aan broeikasgassen, die nu nog altijd nawerken. Sindsdien stranden de jaarlijkse klimaatonderhandelingen op de tegenwerking van de rijkere westerse landen, die het vertikken om te betalen en zelf maatregelen te nemen. In 2009 was dat de grote flop van de top in Kopenhagen. In alle stemrondes staat het blok van de 77 armere landen samen met China tegen het blok van de rijkere landen.
2009 was tegelijk het startschot van de slogan: verander het systeem, niet het klimaat. Tegen de overheersende opvatting dat "we allemaal in hetzelfde schuitje zitten", dat "het klimaatprobleem niet links of rechts is",... Sinds 2009 wierp het Internationaal Vakverbond zich ook in de klimaatstrijd. Er wordt gestreden voor de begrippen 'waardig werk', 'rechtvaardige transitie'. In 2015 klinkt het samen tussen vakbonden en milieubewegingen"op een dode planeet is er geen werk" en "we laten niemand achter".
2015 had het piekjaar van de emissies moeten zijn. Het werd het jaar van het Akkoord van Parijs. Dat schoof de ombuiging van de emissies naar 2020. In 2019 worden de nationale plannen van alle landen geëvalueerd en bij elkaar opgeteld. Het is al bekend dat landen als China en India en vele ontwikkelingslanden relatief heel wat meer doen dan de rijkere landen.
Dit jaar zag het één na het andere wetenschappelijk rapport het licht, waaruit bleek dat alle klimaatontaarding sneller gaat dan eerst verwacht. En we voelen het aan den lijve. Met de extreme weerfenomenen en het kapotgaan van onze landbouw en de wereldwijde biodiversiteit. Het IPCC documenteerde dat in drie speciale rapporten: over het rampzalige verschil tussen een stijging van de gemiddelde temperatuur met 1,5 graad C of 2 graden C; over de rol van de bodem, de landbouw en levende biomassa; en over de rol van de oceanen en de ijskappen voor het behoud van de ecologische systemen. Uitroepen van de noodtoestand is meer dan terecht. Klimaatstaking en burgerlijke ongehoorzaamheid, het moet pijn doen voor resultaat.
Het juridisch aanklagen van de overheid, eerst in Nederland en nu ook in België (63.000 ondertekenaars), de zogenaamde 'Klimaatzaken' waren een eerste breed burgerprotest tegen de overheid die haar verantwoordelijkheid afschuift. Een eerste opstand tegen het verhaaltje dat we allen samen schuldig zijn door onze consumptie. Terwijl de doorsnee werker niets te zeggen heeft over de organisatie van de maatschappij.
Ik hielp jarenlang de klimaatbetogingen mee organiseren steeds braaf in het weekend, op een zondag, opdat iedereen mee kon doen in zijn vrije tijd. Ze hadden hun mobilisatiewaarde, maar de overheid negeerde ze. Ook die massabetogingen van eind 2018. Een keerpunt werd 2019 met de plotse scholierenstakingen en studentenstakingen voor het klimaat. De gevestigde maatschappij schrok zich dood. Hoe ongepast! Konden ze niet op zondag betogen? Nee, dus. Juist omdat de klimaatstaking op donderdag plaatsvond, werd het burgerlijke ongehoorzaamheid, die pijn deed. Men kon er niet meer om heen. Steeds meer hoorde je 'Power to the People', 'The people wants the power Now!'
Naast Youth for Climate, Students for Climate, Grootouders voor het Klimaat, kwam er Workers for Climate. Met ook al morele steun van grote vakbonden. Vooral dat laatste, de klimaatstaking door de werkers, moet nog sterker worden. Uiteindelijk mogen de klimaatstakingen niet beperkt blijven tot de onderwijssfeer, maar zouden ze algemeen moeten worden in de maakindustrie en het transport. Extinction Rebellion geeft aan dat het menens is.
Artikel Manifest, 23 oktober 2019.