TRUKE
Rinze Visser
Meer marktwerking. Dat is goed voor het volk. Zo wordt de ideologie van het neoliberalisme uitgevent. Het individu centraal, de overheid op afstand. Laat duizend neoliberale bloemen bloeien, met excuses aan Mao Zedong....
Al jarenlang ijveren culturele organisaties, waaronder muziek- en zangverenigingen, in Joure - de hoofdplaats van de gemeente - voor een gezamenlijk onderkomen, waar zij kunnen repeteren en ook uitvoeringen kunnen geven. Na er eerst bij de gemeente op te hebben aangedrongen een bestaand gebouw hiervoor op te knappen zijn er nu afspraken gemaakt over een andere invulling. De organisaties, de verenigingen, die al vanwege de economische crisis en de zware bezuinigingen door het rijk aan de gemeenten opgelegd, hun gemeentelijke subsidies zijn kwijtgeraakt, hebben daar het geld niet voor. Dus zal er toch weer een beroep op de gemeente moeten worden gedaan. En dat is nu het grootste probleem.
Het is daarom dat vanuit het gemeentebestuur ook over sponsoring door het bedrijfsleven wordt gesproken. Tijdens een bijpraat-sessie, waarbij gemeenteraadsleden waren uitgenodigd, bleek dat het ambtelijk apparaat dat de samenwerking tussen gemeente en organisaties moet begeleiden, er ook problemen mee heeft. Van deze mensen wordt immers verwacht dat zij uitvoering geven aan het door de gemeenteraad aangenomen beleid.
In vrijwel alle gemeentelijke beleidsstukken staat dat initiatieven vanuit de bevolking op prijs worden gesteld. Sterker nog: deze worden aangemoedigd. Maar als er financieel een beroep op de gemeente wordt gedaan, dan moet zo'n aanvraag aan het vastgestelde beleid voldoen. Maar al die stukken staan bol van 'eigen kracht' en 'zelfredzaamheid'. Immers onder die neoliberale ideologische kreten moesten de eerdere forse bezuinigingen en verder terugtreden van de overheid gerechtvaardigd worden. De ambtelijke worsteling ontstaat omdat zaken als met elkaar in tegenspraak worden ervaren. Eén van de coalitiefracties vroeg zich dan ook af: kunnen we hier straks wel geld aan uitgeven, terwijl we laatst op alle welzijnswerk- en culturele organisaties in de gemeente fors bezuinigd hebben?
Het gemeentelijk beleid is ook: als er een initiatief uit de bevolking komt dat de gemeente geld gaat kosten, dan moet dat uiteindelijk toch tot bezuinigingen leiden. Een die uitloopt op meer sociale cohesie. Deze positieve term heeft hier de betekenis dat mensen in buurten en dorpen elkaar meer gaan helpen. Zorgtaken van de gemeentelijke overheid overnemen en initiatieven nemen waarbij ook andere taken van de gemeente worden overgenomen. Zodat het de overheid geen geld kost. Zodat de gemeente minder kan uitgeven aan groenonderhoud, de Wet Maatschappelijke Ondersteuning en Jeugdzorg.
Het wordt steeds duidelijker dat het kwartje bij de bevolking nog niet gevallen is... Dat wordt er ook mee bedoeld als je leest dat de transities geslaagd zijn, maar dat de transformatie nog moet plaatsvinden. Met andere woorden: het overhevelen van rijkstaken naar de gemeenten is inmiddels een feit, maar de maatschappij - de samenleving - werkt nog veel te veel vanuit oude, niet-neoliberale gedachten. Mensen denken nog teveel dat de overheid er voor hen hoort te zijn.
Maar er speelt nog wat anders. De neoliberale mens is de mens die louter vanuit zichzelf denkt. De individualist. Zonder deze mens kan het kapitalisme niet bestaan. Deze mens moet denken als de kapitalist. Proberen vooruit te komen of zich te handhaven ten koste van anderen, de medemens. Van deze zelfde mens wordt ook verwacht dat hij/zij solidair is met de medemens, zorgtaken van de overheid overneemt en allereerst aan anderen denkt. Het neoliberalisme - het kapitalisme in zijn huidige fase - wil gespleten persoonlijkheden kweken. Het is daarom dat er zoveel aandacht aan mantelzorg en vrijwilligerswerk wordt besteed.
Neoliberalisme. 'Neo' staat voor 'nieuw'. Maar dit neo-liberalisme (neokapitalisme) heeft niets met 'nieuw' te maken. Het is niets anders dan het ontwikkelde kapitalisme ontdoen van onder dit stelsel op solidariteit gebaseerde wetten en regelingen bereikte verworvenheden. Zo gezien is het, zeker in de meest ontwikkelde landen, oud-kapitalisme. En voor de zoveelste keer moet gezegd worden dat de sociaaldemocratie, die deze verworvenheden jarenlang als háár verdienste claimde, voor dit neo-liberalisme gevallen is. Dat deze partijen - in Nederland de PvdA - die door velen als de partijen van de sociale vooruitgang werden gezien en daardoor een sociale omwenteling duizend jaar konden uitstellen, na het al eerder afschudden van hun ideologische veren ook hun sociale veren hebben afgeschud. De vraag is dan ook gewettigd of hier geen sprake is van, na die voorafgaand aan de Eerste Wereldoorlog, een tweede bankroet in de geschiedenis van de sociaaldemocratie. De ontwikkeling richting het reactionaire tijdperk van het kapitalisme had de zegen gekregen van de sociaaldemocratie.
Een dieptepunt hierbij in ons land was wel de vorige regeerperiode, waarin de PvdA met verve niet alleen de rechtse transities, waardoor nu miljoenentekorten in de gemeenten ontstaan, verdedigde maar ook heeft gepromoot. Je kunt tegenwoordig geen krant openslaan of je leest over noodzakelijke bezuinigingen in gemeenten. Belangrijkste oorzaak: de transities - de met een miljardenbezuiniging gepaard gaande overdracht van sociale verantwoordelijkheden van het rijk naar de gemeenten. Gevolgen worden genoemd, zoals sluiting van bibliotheken, gymzalen enzovoorts. Politieke ambtsdragers en commentatoren noemen wel de oorzaken, maar spreken van 'de bedoeling was goed' en 'het is uit de hand gelopen'. Wat iedereen met normaal verstand jaren geleden al zag aankomen, wordt nu pas ontdekt, nu men met de neus op de feiten wordt geduwd.
Wat lees ik in de krant? Over het verbinden van wereldwijde vraagstukken met regionale oplossingen. "De aanpak van klimaatverandering, armoede en honger vraagt een nieuwe blik van getalenteerde studenten uit de hele wereld". Geen geringe uitdagingen dus. "Dat kan beginnen bij jezelf, aan tafel bij je ouders, met kleine veranderingen (...)". Daar gaan we dus weer. De honger in de wereld bestrijden door zelf minder te eten. Lief, maar naïef... Dat is het zwembad in het dorp van de bezuinigingen willen redden door zelf minder te gaan zwemmen.