Australische analisten geloven niet dat China zich veel zorgen maakt over het 'Partnerschap voor Democratie' dat de Amerikaanse president George W. Bush VS vorige week aankondigde op de APEC-top in Sydney. Peking stelt het plan niet op prijs, maar denkt dat het bij woorden zal blijven. De APEC is een samenwerkingsverband van de landen rond de Stille Oceaan. Bush hoopt dat het partnerschap "democratische instellingen en waarden zal ondersteunen" en een hart onder de riem kan steken van "diegenen die werken aan de uitbouw en het behoud van vrije samenlevingen in de APEC-regio". De lancering van het partnerschap viel samen met grote militaire oefeningen in de Baai van Bengalen waarbij marine-eenheden uit India, de VS, Australië, Japan en Singapore betrokken waren. De VS, India, Japan en Australië hadden enkele maanden geleden onderling al een reeks verdragen gesloten en gesprekken gevoerd om nauwer te gaan samenwerken op veiligheidsvlak. Tijdens de APEC-top werden Australië en de VS het eens over een nieuw verdrag dat hun bondgenootschap nog versterkt, terwijl Japan en Australië een actieplan goedkeurden om hun samenwerking in defensieaangelegenheden concreet te maken. Bron: IPS, 12-9-2007
M.K. Bhadrakumar
Het is veelzeggend dat de Sjanghai Samenwerkingsorganisatie (SCO) van 9 tot 17 augustus grootschalige legeroefeningen organiseerde. Het lijkt misschien onwaarschijnlijk dat een regionale samenwerkingsorganisatie haar jaarlijkse top begint tegen de achtergrond van militaire oefeningen. De Europese Unie, de Associatie van Zuidoost-Aziatische Naties, de Afrikaanse Unie, de Organisatie van Latijns-Amerikaanse Landen, geen van deze organisaties heeft dat ooit gedaan. Op 13 augustus publiceerde zelfs het Financieele Dagblad een lezenswaard artikel over deze ontwikkelingen. Hierbij deel 2 van een analyse die vooraf werd gemaakt.
De SCO laat de internationale gemeenschap hiermee luid en duidelijk weten dat er in Centraal-Azië geen machtsvacuüm is dat opgevuld moet worden door veiligheidsorganisaties van buiten de regio.
Een paar maanden later tijdens een conferentie in Bisjkek over de bedreigingen en de uitdagingen van de 21e eeuw viel secretaris-generaal Nikolai Bordjuzja de NAVO frontaal aan. Hij zei dat "de NAVO een beleid nastreeft om haar militair-politieke macht in de Kaukasus en in Centraal-Azië te vestigen en te handhaven", dat deze activiteiten "uitdagingen en risico's" met zich meebrengen en dat ze de stabiliteit op het grondgebied van de voormalige USSR ondermijnen.
Verder zei Bordjuzja dat de Amerikaanse strategie met betrekking tot Centraal-Azië tot doel heeft om een "geopolitieke wig" te drijven tussen Rusland en de CSTO enerzijds en de andere landen in de regio anderzijds. Volgens hem probeert Washington de landen in Centraal-Azië zover te krijgen dat ze zich op de VS richten binnen "een nieuw opzet, waar naast de Centraal-Aziatische landen ook Afghanistan, Pakistan en in de toekomst India deel van uitmaken."
In het verleden heeft Rusland weinig gedaan om de Centraal-Aziatische strategie van de NAVO tegen te gaan. Achteraf gezien heeft de NAVO haar mogelijkheden om met de deur in huis te vallen in een regio waar Rusland's invloed traditiegetrouw overweldigend is en waar Rusland vastberaden was dat op welke manier dan ook zo te houden onderschat.
De laatste jaren echter heeft Rusland de CSTO versneld opgebouwd als een bolwerk tegen de NAVO in Centraal-Azië. Verschillende Russische commentatoren voorspellen dat de CSTO voorbestemd is om een nieuw Warschaupact te worden. Dat is mogelijk, maar het is niet alleen Moskou dat grote nadruk legt op de CSTO. Andere landen verenigen zich met hetzelfde elan onder de vlag van de CSTO, met name Kazachstan dat een 'primair doelwit' van de NAVO was. Ook het CSTO-lidmaatschap van Oezbekistan heeft de invloed van de organisatie op de Centraal-Aziatische regio aanmerkelijk doen toenemen.
Het is duidelijk dat China zich ervan bewust is dat deze tegenstellingen en de strijd tussen Rusland en de Westerse landen in de periode na de Koude Oorlog komen op een beslissend moment. Onlangs schreef Wang Baofu, onderdirecteur van het Institute of Strategic Studies, dat verbonden is aan de hoogstaande Chinese National Defense University in People's Daily: "Deze zet van Rusland (de terugtrekking uit het CFE-verdrag) toont op de eerste plaats aan dat Rusland niet graag nog eens eenzijdige toegevingen doet op het gebied van de nationale veiligheid. Ook blijkt eruit dat Rusland nietlanger lijdzaam toeziet hoe de Verenigde Staten proberen om een antiraketysteem in Oost-Europa te installeren om zodoende de strategische balans tussen Rusland en de VS ernstig te verstoren."
Wang liet weten dat Rusland's zorgen omtrent de veiligheid van het land zich zullen verveelvoudigen als de VS het evenwicht nog verder verstoren en "Europa gebruiken om hun strategische superioriteit over Rusland nog groter te maken." Een woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken liet zich op 19 juli uit over Rusland's verklaring over het CFE-verdrag en over de veiligheidsproblematiek: "Het Amerikaanse antiraketsysteem zal de huidige strategische balans en stabiliteit ondermijnen. Het zal niet bijdragen aan de regionale veiligheid en het onderling vertrouwen tussen de verschillende landen."
Chinese commentatoren wijzen erop dat "Rusland zich de laatste tijd op diplomatiek gebied wat stoerder opstelt" en dat het land "een onbuigzamere houding" naar het Westen inneemt. De verschillende Chinese analisten wijzen er allemaal op dat Rusland's onvermurwbaarheid tot doel heeft het land op gelijke voet te brengen met de Westerse machten.
Met betrekking tot Centraal-Azië deelt China Rusland's zorgen, vooral op twee gebieden. Op de eerste plaats koestert ook China wantrouwen omtrent de NAVO-plannen m.b.t. Centraal-Azië. China waardeert de pogingen van Rusland om de NAVO uit de regio te houden dan ook ten zeerste. In een commentaar in People's Daily luidde het als volgt: "Omdat het strategisch belang van Centraal-Azië genoegzaam bekend is heeft de NAVO de afgelopen jaren geen enkele moeite gespaard om de betrekkingen met de landen in deze regio op een hoger peil te brengen. Het is echter geenszins een gemakkelijke taak voor de NAVO om er voet aan de grond te krijgen, gezien de traditionele invloed van Rusland die enorm is. De VS en Europa mogen niet eens hopen die ooit te evenaren. Met het streven om de CSTO verder te versterken toont Rusland aan dat het zeer gemotiveerd is om in verzet te komen tegen de NAVO. Nu de verhoudingen tussen Rusland en de NAVO op een laag pitje staan heeft de NAVO nog een probleem erbij gekregen om haar strategie in Centraal-Azië door te voeren.
Op de tweede plaats wordt het steeds duidelijker dat zowel Rusland als China goed hebben nagedacht over het concept voor Centraal-Azië. Het is voor Rusland en China (en voor de SCO) niet realistisch om greep te krijgen op het proces dat gaande is in Centraal-Azië zonder oog voor de ontwikkelingen in Afghanistan, Iran en Pakistan. Zoals een Russische analist onlangs schreef in Nezavisimaya Gazeta: "De zuidelijke buurlanden van Centraal-Azië (Afghanistan, Iran en Pakistan) zijn van veel groter belang voor Tadzjikistan dan het gekrakeel binnen de elite van Kazachstan."
De SCO neigt ernaar Centraal-Azië als een afzonderlijke eenheid te zien die meer gebaseerd is op het verleden - de oudheid, de middeleeuwen en het Sovjettijdperk - dan op de realiteit van vandaag de dag. De SCO moet echter onder ogen zien dat Centraal- en Zuidelijk Azie tot voor kort behoorden tot verschillende geopolitieke sferen, maar dat dit niet langer het geval is. Vooral na 11 september 2001 grepen de VS de kans te baat om een langdurige aanwezigheid in Afghanistan te bewerkstelligen en daarmee zetten zij een enorme stap in hun verhoudingen met de Centraal-Aziatische landen.
Na het consolideren van de Amerikaanse aanwezigheid in Afghanistan kent het beleid van de VS in Centraal-Azië verschillende versnellingen. Er vindt op verschillende en flexibele manieren samenwerking plaats op het gebied van de veiligheid, het transport en de energievoorziening. Door deze samenwerking maar ook door aanhoudende pogingen om regeringswisselingen voor elkaar te krijgen hopen de Verenigde Staten de regio opnieuw vorm te geven.
De voortdurende uitbreiding van de Amerikaanse invloed in zuidelijk Azië komt goed van pas in dit streven; Afghanistan is immers een noodzakelijke link om Centraal-Azië aan zuidelijk Azië te verbinden. De laatste tijd brengt Washington steeds meer belangstelling op voor de regionale samenwerking in zuidelijk Azië en de VS streven naar een waarnemerstatus bij de SAARC, de Zuid-Aziatische Associatie voor Regionale Samenwerking waar India, Pakistan, Bangladesh, Sri Lanka, de Maladiven, Bhutan en Afghanistan lid van zijn. Het lijkt erop dat Washington al een zekere mate van succes bereikt heeft doordat het India kon overhalen wat minder warm te lopen voor de SCO dan voorheen. (wordt vervolgd)
Bron: Asia Times, 4 augustus 2007, vertaling Frans Willems.