Crisis dwingt systeem in het beklaagdenbankje, deel 3

Zie ook deel 1 en deel 2 evenals een reactie op dit artikel "De crisis begrijpen om het kapitalisme te kunnen bestrijden" deel 1 en deel 2.

NL, in Socialist Voice (december 2012)

Ongeveer op hetzelfde moment dat de theorie van de algemene crisis van het kapitalisme door de communistische beweging ontwikkeld werd en de monopolistische tegenstellingen na de Eerste Wereldoorlog leidden tot de Grote Depressie en het fascisme zette de Sovjet-econoom Nikolai Kondratyev een analyse van de kapitalistische cycli uiteen waarin duidelijk werd hoe uit de 'oplossing' van de voorafgaande crisis nieuwe tegenstellingen ontstaan en hoe deze een volgende crisis veroorzaken.

'Elke nieuwe fase van de cyclus is voorbestemd door een opeenstapeling van factoren tijdens de voorgaande fase, en elke nieuwe cyclus volgt op de voorafgaande op een even natuurlijke wijze als de verschillende fases binnen een cycli elkaar opvolgen. We moeten ons echter realiseren dat elke nieuwe cyclus ontstaat in nieuwe, bijzondere historische omstandigheden waarbij de productiekrachten een nieuw ontwikkelingsniveau bereikt hebben. De nieuwe cyclus is daarom niet zomaar een herhaling van de vorige.'

Kondratyev zag dat de kapitalistische economische cyclus bestond uit een periode van groei die een piek bereikt, gevolgd door een recessie, stagnatie en vervolgens een tweede recessie of een depressie. Deze cycli duurden vijftig of zestig jaar. Hij onderscheidde drie van dergelijke cycli en in een verslag dat hij in 1926 schreef voorzag hij ook de Grote Depressie, drie jaar voor de crash.

Volgens gelijkgestemde marxistische economen begon er een vierde cyclus met de groeiperiode na de Tweede Wereldoorlog. Deze periode duurde tot het begin van de zeventiger jaren toen een periode van recessie volgde tot het begin van de tachtiger jaren. Daarna volgde een periode van stagnatie.

In bepaalde opzichten werd de periode van depressie kunstmatig aan het zicht onttrokken en uitgesteld door wat het neoliberalisme is gaan heten, maar vooral door staatsbemoeienis die de winstgroei overeind moest houden. Desondanks is het rendementspercentage op het kapitaal de afgelopen decennia aanzienlijk gedaald. Dit leidde tot een drastische daling van de rente in een poging om de investeringen te stimuleren, hetgeen resulteerde in een toevloed aan kapitaal in speculatieve zeepbellen en financialisatie.

Deze staatsbemoeienis en de hoge mate van monopolisering van de macht hebben de natuurlijke vernietiging van kapitaal, die normaal gesproken optrad aan het eind van voorgaande crises en die de gelegenheid schiep om de winstvoet weer te laten groeien, verhinderd.

Zoals NC's artikel in Socialist Voice beschrijft heeft Andrew Kliman uitgebreid en diepgaand onderzoek verricht naar het verhinderen van deze kapitaalsvernietiging en hoe dit een voorname rol gespeeld heeft in het ontstaan en het verdiepen van de crisis.

Zowel de algemene crisis van het kapitalisme en Kondratyev's ideeën over de cycli zijn bijzonder krachtig. De meest recente onderzoeken en analyses moeten gebruikt worden om hierop voort te bouwen. De economische crisis, de crisis van onderwijs en cultuur, de identiteitscrisis, sociale problemen maken stuk voor stuk deel uit van de algemene crisis van het kapitalisme en van het huidige systeem.

Een beter begrip van de crisis

We moeten blijven streven naar een beter begrip van hoe het systeem vandaag de dag functioneert waarbij we ons niet kunnen beperken tot individuele aspecten van de crisis zonder het systeem als geheel uit te dagen.

Het democratisch tekort kan niet daadwerkelijk overwonnen worden zonder democratisering van de economie. De vernietiging van het milieu op aarde kan niet gekeerd worden zonder een geplande en gecontroleerde economie. Maatschappelijke problemen, drugs- en alcoholmisbruik zullen niet uitgeroeid worden zonder volledige werkgelegenheid waarbij de bevolking de zeggenschap heeft over haar eigen toekomst. Al deze problemen staan met elkaar in verband. De strijd heeft als doel de overwinning op het systeem dat deze problemen veroorzaakt en onderhoudt. Tijdens het streven naar een beter begrip van de crisis worden een aantal dingen duidelijk:

• Cyclische crises maken deel uit van het systeem en ze treden regelmatig op.
• De winstvoet heeft een dalende tendens maar de staat komt tussenbeide om deze tendens tegen te gaan.
• Het kapitaal neemt zijn vlucht naar bij voorbeeld de financiële sector waar meer rendement te behalen valt.
• Deze sectoren worden overspoeld door kapitaal waardoor er zeepbellen ontstaan.
• Schulden, van particulieren, bedrijven en de staat worden gebruikt om fundamentele zwakheden te maskeren en om overtollig kapitaal te absorberen.
• Een aantal factoren zoals militaire contracten, privatiseringen en financiële innovaties stellen de crisis uit.
• Monopolisering en de concentratie van de economische en politieke macht in handen van minder mensen en instellingen hebben de 'normale' kapitaalsvernietiging die een nieuwe groei mogelijk moest maken voorkomen.
• Als gevolg van de internationalisering van de productie en technologische verbeteringen is er sprake van overcapaciteit in de goederenproductie. Het systeem functioneert op de rand van overproductie.
• Terwijl de rijkdom voortdurend in handen van steeds minder mensen komt stagneert de economische groei vrijwel in de volgroeide economieën van het systeem.
• Het fictieve kapitaal - papieren aanspraken op winst die nog gemaakt moet worden - loopt volledig uit de pas met het reële kapitaal maar is intussen onontwarbaar vastgeknoopt aan de reële economie door middel van schulden en financiële nieuwigheden.
• De realiteit van het huidige systeem is er een van diepe crisis. Het systeem steunt daarop dat de staat deze crisis afwentelt op de werkende bevolking terwijl geprobeerd wordt een nieuwe reeks oplossingen - of tegenstellingen - uit te werken om weer een tijdelijke groeifase te bereiken.

De afgelopen jaren heeft Socialist Voice vooropgelopen in het blootleggen van dit proces. We hebben het systeem in het beklaagdenbankje gedwongen en maand na maand uitleg gegeven bij de economische, politieke en sociale problemen die voortkomen uit het kapitalistische systeem dat de verhoudingen tussen de mensen bepaalt.

Dit moet de basis vormen van de strijd voor een alternatieve economie die tegemoetkomt aan het algemeen belang en de werkers.

Vertaling Frans Willems.